Wikipedia

Evropa: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
Versioni më 13 Korrik 2010 19:23 nga Kurreshtja
Rreshti 1:
{{POV}}
<div style="float: right; margin: 0 0 1em 2em; width: 250px; text-align: right; font-size: 0.86em; line-height: normal;"><!-- start of floated right section -->
<div style="border: 1px solid #ccd2d9; background: #f0f6fa; text-align: left; padding: 0.5em 1em; text-align: center;"><!-- start of slate grey box -->
<big>'''EuropaEvropa'''</big>
<div align=center>
[[Skeda:LocationEurope.png|200px|Harta e Botës duke treguar vendndodhjen e Evropës]]
Line 45 ⟶ 46:
== Emri ==
 
Në [[Mitologjia Greke|Mitologjinë antike greeke]], [[Europa (mitologji)|Europa]] ishte një princeshë [[FenikaseFonenika]] në të cilën [[Zeusi]] e rrëmbue pasi mori formën e një demi të bardhë. Ai e dërgoi atë në ishullin e [[Kreta|Kretës]] ku ajo lindi [[Monosi]]n, [[Radamantusi]]n dhe [[Sarpedoni]]n. Për [[Homeri]]n, Europa ([[Gjuha greke|Greqisht]]: Εὐρώπη ose Eurṓpē'') ishte një mbretëreshë mitologjike e [[Kreta|Kretës]], dhe jo një dezignacion gjeografik. Më vonë ''Europa'' u përdor për [[Gjeografia e Greqisë|Greqinë kontinentale]], dhe 500 Par.e.s. ky term përdorej edhe për pjesët më në veri.
 
Etimologjikisht, teoria dominuese sugjeron se termi ''Europë'' rrjedh nga [[juha Greke|rrënjët greke]] dhe do të thotë: '''eur'''- gjërë dhe '''op'''- syri, pra ''Eurṓpē'' do të thotë "pamje e gjërë" (krahasoni me ''glauk'''ōp'''is'' (pamje e hirtë) [[Athina]] dhe ''bo'''ōp'''is'' (pamje demi) Hera). ''Gjërë'' ka qenë një [[epitet]] për vetë [[Toka|Tokën]] në [[Feja Proto-Indo-Evropiane|Fenë Proto-Indo-Evropiane]]. Një minoritet, sidoqoftë, sugjeron se në fakt fjala "Evropë" bazohet në një fjalë [[Semitik]]e si p.sh. fjala [[Gjuha Akade|Akade]] ''erebu'' që do të thotë "të biesh poshtë",<ref name="Etymonline: European">{{cite web| url=http://www.etymonline.com/index.php?term=European| title=Etymonline: European| accessdate=2006-09-10}}</ref> ose fjala Fonenikane '''ereb''' që do të thotë "mbrëmje; perëndim" dhe Arabe [[Magreb]], Hebreje ''ma'ariv''.
Line 155 ⟶ 156:
{{Artikulli kryesor|Tokat, bota bimore dhe shtazore}}
 
Bimësia e [[Evropë]]s është ngusht e lidhur me klimën, relievin dhe tokat.
[[Skeda:Europe religion map fr.png|thumb|300px|Feja në Evropë]]
[[SkedaFile:SimplifiedEurope Languagesreligion ofmap Europe mapfr.svgpng|thumb|250px300px|right|Gjuhët nëReligion EvropëEvropa]]
[[File:Simplified Languages of Europe map.svg|thumb|250px|right|Linguistik Evropa]]
[[Skeda:Grossgliederung Europas.png|thumb|300px|Rajonet e Evropës]]
[[SkedaFile:FirstGrossgliederung Europas.Crusade.Map.jpgpng|thumb|300px|Regione Evropa [[1000]].]]
[[File:First.Crusade.Map.jpg|thumb|Evropa [[1000]].]]
 
* '''Zona e bimësisë së [[tundra]]ve''' përfshinë zonat polare dhe shtrihet në viset veriore të [[Finlandë]]s dhe [[Rusi]]së. Kjo zonë përfshinë rreth 350 km2. Gjatë pjesës më të madhe të vitit, tokat janë të ngrira, janë shterpë dhe pa materje ushqyese. Prej bimëve rriten myshqet, likenet dhe drunj të shkurtër të mështeknës e të dëllinjës. Gjat verës së shkurtër – tre muaj, kur temperastuira arrinë 10 gradë C ato zhvillohen, lulojnë dhe japin fryte, kurse shpezët dhe kafshët e zonës pyjore vendosen këtu, për të gjetur ushqim.
Bimësia e Evropës ndahet në katër zona:
 
* Në jug të [[Tundra|tundrës]] shtrihet''' zona e''' [[tajga|'''tajgës''']] e cila e zënë pjesën e madhe të [[Suedi]]së, të [[Finlandë]]s dhe të [[Rusi]]së mes gjerësive gjografike 55 – 79°. Shtrihet zona e tajgës e cila e zënë pjesën e madhe të Suedisë, të Finlandës dhe të Rusisë mes gjerësive gjografike 55 – 79 shkallë. Mbizotrojnë tokat e murme, me pak minerale, diqka më shumë humus. Zona shtrihet në rreth 2 milion km2 dhe rreth 2/3 e saj janë të mbuluara me pyje gjethëmbajtëse – pishat, bredhi, mështekna etj. Prej faunës dallojmë lepurin e bardhë , lemingun, derrin e egër, ujkun, ariun e murëm, dhelpëren, sqarthin etj.
* Zona e tundrës përbën zonat polare dhe shtrihet në viset veriore të Finlandës dhe Rusisë. Kjo zonë përfshinë rreth 350 km2. Gjatë pjesës më të madhe të vitit, tokat janë të ngrira, janë shterpë dhe pa lëndë ushqyese. Prej bimëve rriten myshqet, likenet dhe drunj të shkurtër të mështeknës e të dëllinjës. Gjat verës së shkurtër – tre muaj, kur temperatura arrin 10 C° ato zhvillohen, lulëzojnë dhe japin fryte, kurse shpendët dhe kafshët e zonës pyjore vendosen këtu, për të gjetur ushqim.
 
* '''Zona e pyjeve të përziera''' shtrihet nën zonën e tajgave.. Në këtë zonë përzihen drunjët gjethëmbajtës dhe gjethërënës, përvëç pisha e breut, ahu, bungu frashëri , bliri ëtj. Kjo zonë shtrihet në: Britaninë e Madhe, Francë, Gjermani, Suedinë Jugore, Poloni, Rusi Qendrore, Alpe, Karpate etj. Kjo zonë shtrihet në gjerësitë gjeografike 45-55°. . në këtë zonë pyjet janë prerë shumë dhe ato zën tash sipërfaqe të vogël mes 5 dhe 10%. Ndër tipat e tokave hasen tokat e murme me 5-6% humus. Prej kafshëve rriten ariu i murëmë, kaprolli evropian, ujku, dhelpra, lepuri i murmë dhe i bardhë.
* Zona e tajgës e cila përfaqëson pjesën e madhe të Suedisë, të Finlandës dhe të Rusisë mes gjerësive gjografike 55 – 79°. Zona shtrihet në rreth 2 milion km2 dhe rreth 2/3 e saj janë të mbuluara me pyje gjethëmbajtëse: pishat, bredhi, mështekna etj. Prej faunës dallojmë lepurin e bardhë, derrin e egër, ujkun, ariun e murrmë, dhelprën, etj.
 
* '''Zona estepopyjore dhe stepësstepore''' ka shtrirje më të madhe në Evropën Lindore, sidomos në Ukrainë dhe pjesën jugore të Rusisë. Në jug shtrihet edhe në UltësirënUltësirënePanonisë, të Vllahisë e Panonisëderi në Rrafshin e Kosovës. Dominojnë formacionit e barit të Vllahisëulët, ndësa prej tokash ka më shumë çernozjomi, smonica, toka kafe etj. Të cilat janë të thella, kanë më shumë hums dhe janë të përshtatshme për drithëra e bimë industriale.
 
* '''Zona mesdhetare''' dallohetdallon dukshëm nga zonat tjera prejnga klimësse këtu dominon klima mesdhetare me verëra të nxehta e tëpa thatareshje dhe dimra tëdimratë butë dhe tëme lagështreshje. Këtu gjenden bimëformacionet bimore me gjelbrim të përhershëm, gjethe të trasha në formë kaqubash, i quajtur formacioni iI makjeve. KëtuPyjet gjendene kafshëdikurshme sijanë prerë, tash kan mbeturbimë kaçuba me pak pyje. Në përbërjen e tokave më shmë janë të paranishme tokat ngjyrë kafe, të murme, të kuqe dhe toka aluviale përgjat luginave të lumenjëve. Prej faunës ka hardhuca, gjarpërinj, lepujbredhka, skofterë, flaminga etj. Flora dhe fauna e Evropës ka pasur mjaft ndryshime nën ndikimin e njeriut dhe civilizimit të gjatë, sidomos në zonën e mesdheut, evropës së Mesme dhe Perëndimore.
 
== Politika Gjeografike ==
 
[[Skeda:Map of Europe (political).png|thumb|right|250px| [[Evropa]] sipa një teorie të paranuar gjerësisht: Evropa gjeografike në të gjelbërt, dhe Evropa kulturore në të kaltër të mbyllur (pjesët aziatike të vendeve Evropiane në të kaltër të hapët).]]
[[Skeda:Europe countries map en.png|thumb|right|250px|[[Harta politike]] moderne]]
[[Skeda:Europe_subregion_map_world_factbook.svg|right|thumb|250px|Grupet regjionale sipas ''The World Factbook'']]
Line 177 ⟶ 180:
[[Skeda:European_Union_as_a_single_entity.svg|right|thumb|250px|Bashkimi Evropian]]
 
Sipas përfundimevedefinimeve të ndryshme, këto territore mund të jenë subjekt i ndarjes së ndryshme[[Ndarjet gjeopolitike të Europës|kategorizimeve të ndryshme]]. Tabela më poshtë tregon [[Gjeoskeme e OKBsë|skemën]] e përdorur nga [[Kombet e Bashkuara]],<ref>[http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#europe United Nations Statistics Division - Countries of Europe]</ref> përballë grupimeve rajonaleregjionale të publikuara nga [[CIA factbook]].
 
Të 27 anëtarët e Bashkimit Europian janë të integruar politikisht dhe ekonomikisht, vet BE[[Bashkimi Europian]] përbënformon një pjesë të gjeografisë politike të Europës.
 
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="references-small sortable" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse"
|- bgcolor="#ECECEC"
! Emri i [[subregjion|regjionit]] dhe<br />territori, me [[flamur]]
! [[Lista e shteteve sipas Sipërfaqes|Sipërfaqja]]<br />(km²)
! [[Lista e shteteve sipas Popullsisë|Popullsia]]<br />(1 July 2002 est.)
! [[Lista e shteteve sipas Dendësisë së Popullsisë|Dendësia]]<br />(per km²)
! [[Kryeqyteti]]
|-
| [[Åland]] ([[Finlandë]])
| align="right" | 1,552
| align="right" | 26,008
| align="right" | 16.8
| [[Mariehamn]]
|-
| {{flagicon|Andorra}} [[Andorra]]
| align="right" | 468
| align="right" | 68,403
| align="right" | 146.2
| [[Andorra la Vella]]
|-|
|{{flagicon|Austria}} [[Austria]]
| align="right" | 83,858
| align="right" | 8,169,929
| align="right" | 97.4
| [[Vjena]]
|-|
|{{flagicon|Armenia}} [[Armenia]]
| align="right" | 29,800
| align="right" | 3,229,900
| align="right" | 101
| [[Yerevan]]
|-
|{{flagicon|Azerbaijan}} [[Azerbaixhani]]
| align="right" | 86,600
| align="right" | 8,621,000
| align="right" | 97
| [[Baku]]
|-
| {{flagicon|Belarus}} [[Bellorusia]]
| align="right" | 207,600
| align="right" | 10,335,382
| align="right" | 49.8
| [[Minsk]]
|-
| {{flagicon|Belgium}} [[Belgjika]]
| align="right" | 30,510
| align="right" | 10,274,595
| align="right" | 336.8
| [[Bruksel]]
|-
| {{flagicon|Bosnia and Herzegovina}} [[Bosnja dhe Hercegovina]]
| align="right" | 51,129
| align="right" | 4,448,500
| align="right" | 77.5
| [[Sarajeva]]
|-
| {{flagicon|the United Kingdom}} [[Britania e Madhe]]
| align="right" | 244,820
| align="right" | 61,100,835
| align="right" | 244.2
| [[Londra]]
|-
| {{flagicon|Bulgaria}} [[Bullgaria]]
| align="right" | 110,910
| align="right" | 7,621,337
| align="right" | 68.7
| [[Sofja]]
|-
| {{flagicon|Croatia}} [[Kroacia]]
| align="right" | 56,542
| align="right" | 4,437,460
| align="right" | 77.7
| [[Zagrebi]]
|-
| {{flagicon|Cyprus}} [[Qipro]]
| align="right" | 9,251
| align="right" | 788,457
| align="right" | 85
| [[Nikozia]]
|-
| {{flagicon|the Czech Republic}} [[Republika Çeke]]
| align="right" | 78,866
| align="right" | 10,256,760
| align="right" | 130.1
| [[Praga]]
|-
| {{flagicon|Denmark}} [[Danimarka]]
| align="right" | 43,094
| align="right" | 5,368,854
| align="right" | 124.6
| [[Kopenhaga]]
|-
| {{flagicon|Estonia}} [[Estonia]]
| align="right" | 45,226
| align="right" | 1,415,681
| align="right" | 31.3
| [[Talini]]
|-
| {{flagicon|the Faroe Islands}} [[Ishujt Faroe]] ([[Danimarkë]])
| align="right" | 1,399
| align="right" | 46,011
| align="right" | 32.9
| [[Tórshavn]]
|-
| {{flagicon|Finland}} [[Finlanda]]
| align="right" | 336,593
| align="right" | 5,157,537
| align="right" | 15.3
| [[Helsinki]]
|-
| {{flagicon|France}} [[Franca]]
| align="right" | 547,030
| align="right" | 59,765,983
| align="right" | 109.3
| [[Parisi]]
|-
| {{flagicon|Georgia}} [[Gjeorgjia]]
| align="right" | 69,700
| align="right" | 4,661,473
| align="right" | 64
| [[Tbilisi]]
|-
| {{flagicon|Germany}} [[Gjermania]]
| align="right" | 357,021
| align="right" | 83,251,851
| align="right" | 233.2
| [[Berlini]]
|-
| {{flagicon|Gibraltar}} [[Gjibraltari]] ([[Britania e Madhe|BM]])
| align="right" | 5.9
| align="right" | 27,714
| align="right" | 4,697.3
| [[Gibraltar]]
|-
| {{flagicon|Greece}} [[Greqia]]
| align="right" | 131,940
| align="right" | 10,645,343
| align="right" | 80.7
| [[Athina]]
|-
| {{flagicon|Guernsey}} [[Guernsey]]
| align="right" | 78
| align="right" | 64,587
| align="right" | 828.0
| [[St. Peter Port]]
|-
| {{flagicon|the Netherlands}} [[Holanda]]
| align="right" | 41,526
| align="right" | 16,318,199
| align="right" | 393.0
| [[Amsterdam]]
|-
| {{flagicon|Hungary}} [[Hungaria]]
| align="right" | 93,030
| align="right" | 10,075,034
| align="right" | 108.3
| [[Budapesti]]
|-
| {{flagicon|Iceland}} [[Islanda]]
| align="right" | 103,000
| align="right" | 307,261
| align="right" | 2.7
| [[Rejkjavik]]
|-
| {{flagicon|Ireland}} [[Republika e Irlandës|Irlanda]]
| align="right" | 70,280
| align="right" | 4,234,925
| align="right" | 60.3
| [[Dablin]]
|-|-
| {{flagicon|the Isle of Man}} [[Ishulli i Njeriut]]
| align="right" | 572
| align="right" | 73,873
| align="right" | 129.1
| [[Douglas, Isle of Man|Douglas]]
|-
| {{flagicon|Italy}} [[Italia]]
| align="right" | 301,230
| align="right" | 58,751,711
| align="right" | 191.6
| [[Roma]]
|-
| {{flagicon|Jersey}} [[Jersey]]
| align="right" | 116
| align="right" | 89,775
| align="right" | 773.9
| [[Saint Helier]]
|-
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Kazakhstan]]
| align="right" | 2,724,900
| align="right" | 15,217,711
| align="right" | 5.6
| [[Astana]]
|-
| {{flagicon|Kosovo}} [[Kosova]]
| align="right" | 10,887
| align="right" | 2,126,708
| align="right" | 220
| [[Prishtina]]
|-
| {{flagicon|Latvia}} [[Letonia]]
| align="right" | 64,589
| align="right" | 2,366,515
| align="right" | 36.6
| [[Riga]]
|-
| {{flagicon|Liechtenstein}} [[Lihtenshtajni]]
| align="right" | 160
| align="right" | 32,842
| align="right" | 205.3
| [[Vaduz]]
|-
| {{flagicon|Lithuania}} [[Lituania]]
| align="right" | 65,200
| align="right" | 3,601,138
| align="right" | 55.2
| [[Vilnius]]
|-
| {{flagicon|Luxembourg}} [[Luksemburgu]]
| align="right" | 2,586
| align="right" | 448,569
| align="right" | 173.5
| [[Luxembourg (qytet)|Luxembourg]]
|-
| {{flagicon|Montenegro}} [[Mali i zi]]
| align="right" | 13,812
| align="right" | 616,258
| align="right" | 44.6
| [[Podgorica]]
|-
| {{flagicon|Macedonia}} [[Republika e Maqedonisë|Maqedonia]]
| align="right" | 25,333
| align="right" | 2,054,800
| align="right" | 81.1
| [[Shkupi]]
|-
| {{flagicon|Malta}} [[Malta]]
| align="right" | 316
| align="right" | 397,499
| align="right" | 1,257.9
| [[Valleta]]
|-
| {{flagicon|Moldova}} [[Moldova]]
| align="right" | 33,843
| align="right" | 4,434,547
| align="right" | 131.0
| [[Kisinau]]
|-
| {{flagicon|Monaco}} [[Monako]]
| align="right" | 1.95
| align="right" | 31,987
| align="right" | 16,403.6
| [[Monako]]
|-
|{{flagicon|Norway}} [[Norvegjia]]
| align="right" | 324,220
| align="right" | 4,525,116
| align="right" | 14.0
| [[Oslo]]
|-
| {{flagicon|Poland}} [[Polonia]]
| align="right" | 312,685
| align="right" | 38,625,478
| align="right" | 123.5
| [[Varshava]]
|-
| {{flagicon|Portugal}} [[Portugalia]]
| align="right" | 91,568
| align="right" | 10,409,995
| align="right" | 110.1
| [[Lisbona]]
|-
| {{flagicon|Romania}} [[Rumania]]
| align="right" | 238,391
| align="right" | 21,698,181
| align="right" | 91.0
| [[Bukureshti]]
|-
| {{flagicon|Russia}} [[Russia]]
| align="right" | 17,075,400
| align="right" | 142,200,000
| align="right" | 26.8
| [[Moska]]
|-
| {{flagicon|San Marino}} [[San Marino]]
| align="right" | 61
| align="right" | 27,730
| align="right" | 454.6
| [[San Marino, San Marino|San Marino]]
|-
| {{flagicon|Serbia}} [[Serbia]]
| align="right" | 77,474
| align="right" | 7,537,034
| align="right" | 109.4
| [[Beogradi]]
|-
| {{flagicon|Slovakia}} [[Sllovakia]]
| align="right" | 48,845
| align="right" | 5,422,366
| align="right" | 111.0
| [[Bratislava]]
|-
| {{flagicon|Slovenia}} [[Sllovenia]]
| align="right" | 20,273
| align="right" | 1,932,917
| align="right" | 95.3
| [[Lublana]]
|-
| {{flagicon|Spain}} [[Spanja]]
| align="right" | 504,851
| align="right" | 45,061,274
| align="right" | 89.3
| [[Madrid]]
|-
| {{flagicon|Norway}} [[Svalbard dhe Jan Mayen|Svalbard dhe Jan<br />Mayen]] ([[Norvegji]])
| align="right" | 62,049
| align="right" | 2,868
| align="right" | 0.046
| [[Longyearbyen]]
|-
| {{flagicon|Sweden}} [[Suedia]]
| align="right" | 449,964
| align="right" | 9,090,113
| align="right" | 19.7
| [[Stokholmi]]
|-
| {{flagicon|Albania}} [[Shqipëria]]
| align="right" | 28,748
| align="right" | 3,600,523
| align="right" | 125.2
| [[Tirana]]
|-|
| {{flagicon|Turkey}} [[Turqia]]
| align="right" | 783,562
| align="right" | 70,586,256
| align="right" | 93
| [[Ankara]]
|-
| {{flagicon|Ukraine}} [[Ukraina]]
| align="right" | 603,700
| align="right" | 48,396,470
| align="right" | 80.2
| [[Kiev]]
|-
| {{flagicon|the Vatican City}} [[Vatikani]]
| align="right" | 0.44
| align="right" | 900
| align="right" | 2,045.5
| [[Vatikan]]
|-
| {{flagicon|Switzerland}} [[Zvicra]]
| align="right" | 41,290
| align="right" | 7,507,000
| align="right" | 176.8
| [[Berna]]
|-
|- style=" font-weight:bold; "
| Total
| align="right" | 10,180,000
| align="right" | 731,000,000
| align="right" | 70
|-
|-algin="right" |20.100.000
 
== Demografia ==
Demografia e Evropës
 
{{Artikulli kryesor|Demografia e Evropës}}
Kontinenti i Evropës ka qenë i banuar që në lashtësi. Viset e banuara shtriheshin pothuajse në tërë teritorin e Evropës, por viset më të dendura ishin ato të mesdheut, aty ku tokat ishin më të përshtatshme për t’u punuar. Në kohën e Bronzit u shënuan dyndje të popullsisë në gadishujt e evropës jugore: iberët në gadishullin Iberik, ligurët në gjirin Ligurisë (Itali), etrurët të ardhur prej viseve të Egjeut, Ilirët në gadishullin Ballkanik etj.
 
Kontinenti i Evropës ka qenë i banuar qyshë në kohën e paleolitit dhe neolitit pra para 20 000 e 10 000 vjetësh.Viset e banuara shtriheshin pothuajse në tërë teritorin e Evropës, por viset më të dendura ishin ato të mesdheut dhe ludinat e lumenjëve, arty ku tokat ishin më të përshtatshme për t’u punuar. Në kohën e Bronzit u shënuan dyndje të popullsisë në gadishujt e evropës jugore: iberët në gadishullin Iberik, ligurët në gjirine Ligurisë ( Itali), etrurët të ardhur prej viseve të Egjeut, Ilirët në gadishullin Ilirik ( Ballkanik) etj.
Ndryshime më të mëdha ndodhën me lëvizjet e popujve indoeuropianë nga Azia dhe nga Afrika veriore. Në këtë kohë në Evropë vendosen keltët, italët, grekët, ilirët, thrakët, gjermanët etj. Djep i kulturës së vjetër në Evropë ishte Mesdheu. Fenikasit dhe Kretasët e bartën kulturën e Lindjes, ndërsa grekët e zhvilluan dhe e përhapën më tutje kah Perëndimi e pas tyre Romakët i dhanë përmasa edhe më të mëdha.
 
Ndryshime më të mëdha ndodhën me rastin e lëvizjes së popujve indoevropian nga Azia, e edhe nga Afrika veriore. Në këtë kohë në Evropë vendosen keltët, italët, grekët, ilirët thrakët, gjermanët. Djep i kulturës së vjetër në Evropë ishte Mesdheu. Fenikasit dhe kretasët e bartën kulturën e Lindjes, ndërsa grekët e zhvilluan dhe e përhapën më tutje kah Perëndimi e pas tyre Romakët i dhanë dimensione edhe më të mëdha.
 
== Ekonomia ==
 
{{Artikulli kryesor|Ekonomia e Evropës}}
Evropa ështëduke njëpatur vendindustri itë pasurzhvilluar dhearriti industrializuartë dhezhvilloj kaedhe bujqësi të zhvilluarbujqësinë. Bujqësia e Evropës është e shumëllojshmellojllojshme, ngase këtë e bëjnë të mundurmundshme edhe kushtet natyrore dhe niveli i zhvillimit. KohëtBujqësia e funditEvropëë janëdallohet dukeme ushkallë përparuartë dhelartë shumëtë vëndemekanizimit, qëkimizmit, nuknumër bëjnëtë pjesëmadh ekspertësh bujqësorë, me popullsi të arsimuar bujqësore, me rendimente të larta në BEbujqësi dhe qënë kanëblegtori. qenëDikurë pjesëEvropa eimportonte Bashkimitshumë Sovjetik.prodhime Shumicabujqësore, ndërsa tash vendet e vendevezhvilluara evropianetë kanëEvropës njëjanë ekonomieksportuas të zhvilluar,shumë sidomosprodhimeve shtetetbujqësore, esidomos perëndimitblegtorale.
 
== Gjeologjia ==
:'''''Artikulli kryesorë : [[Gjeologjia e Evropës]]'''''
 
=== Historia Gjeologjike ===
Në kohën e lindjes së saj para 500 milionë vjetësh Europa nuk është akoma e plotë. Pjesët e saj janë të hapërdara mbi të gjithë rruzullin tokësor: Skandinavia tej më në jug të ekuatorit, Anglia dhe Vendet e Ulëta në rrethin polar të jugut si dhe pothuajse të gjithë pjesët e tjera përreth polit të jugut. Të gjithë këto pjesë koreje kontinentale janë në lëvizje. Ato merrem me vete nga rryma të fuqishme magme, të cilat vlojnë 80 kilometra nën sipërfaqen e tokës.
 
Të shtyra nga shtjella nxehtësie në brendësi të tokës pllakat lëvizin me ngadalë, çdo vit nga vetëm disa centimetra. Por me kalimin e miliona vjetësh kemi pastaj të bëjmë me distanca të konsiderueshme. Në rastin e përplasjeve shpërthejnë forcat primare. Si një rebus gjigand vë Europa pjesët e saj së bashku. Togje shkrepash kilometra të gjëra çajnë lart, përkulen dhe marrin formë kubeje. Çdo përplasje e re krijon një masiv malor. Kështu lind së pari shtylla kurrizore e Europës, vargmali kaledonian, me lartësira si ato të Himalajës. Ky është bërthama e një bashkëshkrirjeje të parë europiane.
 
Më pas kontinenti i ri bredh gjysmën e rruzullit tokësor. Para 300 milionë vjetësh ai kapërcen ekuatorin. Stereja është tashmë e mbuluar nga gjelbërimi. Bimët kanë pushtuar kontinentin që deri pak më parë kishte qenë i shkretë. Atje ku sot janë të ngritura metropolet krenare europiane u shtri sa gjatë e gjërë një xhungël e harlisur tropikale: Parisi ndodhej në një klimë tropikale të ngrohtë e me lagështi. Berlini, në një det të gjelbër i cili zgjatej deri në Azi.
 
Është një pyll tepër i jashtëzakonshëm. Ai përbëhet nga fiere, likopode (shk. lycopodium) dhe bishtkuaj. Mbeturina të tyre të ngurtësuara në Skoci të bëjnë ta marrësh me mend përhapjen e tyre. Cungje që qëndrojnë pothuajse ngjitur njëri-tjetrit të japin edhe sot e kësaj dite një përshtypje mbi bollëkun e atëhershëm të bimëve. Këta gjigandë lartësoheshin deri në 30 metra drejt qiellit.<ref><small>[[Revista Rruzull.net]] në [http://www.rruzull.net/ internet]</small></ref>
 
== Evro-Azia ==
Line 248 ⟶ 625:
[[bg:Европа]]
[[bi:Europe]]
[[bjn:Irupa]]
[[bm:Eropa]]
[[bn:ইউরোপ]]
Line 258 ⟶ 634:
[[cdo:Ĕu-ciŭ]]
[[ceb:Uropa]]
[[chr:ᏳᎳᏛᎡᎶᏆ]]
[[ckb:ئەوروپا]]
[[co:Europa]]
Line 287 ⟶ 663:
[[fr:Europe]]
[[frp:Eropa]]
[[frr:Euroopa]]
[[fur:Europe]]
[[fy:Jeropa]]
[[ga:An Eoraip]]
[[gag:Evropa]]
[[gd:An Roinn-Eòrpa]]
[[gl:Europa]]
Line 380 ⟶ 754:
[[pcd:Urope]]
[[pdc:Eiropaa]]
[[pfl:Europa]]
[[pih:Urup]]
[[pl:Europa]]
Line 396 ⟶ 769:
[[ru:Европа]]
[[rw:Burayi]]
[[sa:यूरोप्यूरोप]]
[[sah:Эуропа]]
[[sc:Europa]]
Line 453 ⟶ 826:
[[zh-min-nan:Europa]]
[[zh-yue:歐洲]]
[[zu:IYurophu]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Evropa"