Kryengritja e Malësorëve: Dallime mes rishikimesh

:''Të shtatë krajlat çue janë në Kambë'',

:''kah ka ra medet kjo gjamë'',

:''N'atë Malësi, n'atë Rapshë të Hotit'',

:''Ded Gjo' Luli burrë si motit'',

:''Me i çetë lekë, bisha shkorretit'',

:''Ka nisë pushkën me asqer të mbretit''

:''...''

:''Se me sodit emni i Zotit'',

:''Ç'ka jemi nipa t'Gjergj Kastriotit'',

:''e shqiptarë që i thom na vetit'',

:''Ma duva nuk i mbajmë mbretit''.

:''...''

Pra atëherë ishte 23 marsi 1911, që i me thirrje iu drejtua popullit të Shkodrës, e nëshkruar nga [[Isa Boletini]], [[Mehmet Shpendi]] e [[Ndue Gjoni]], thuhej se ka ardhur koha që të lirohemi nga pushtimi osman. Të nesërmen, me 24 mars, Hotjanët e Malësorët e ndigjuan këtë thirrje, pasi ata gjithnjë kishin qenë pranë e me kryengritjet për liri e mëvehtësi, madje ata kishin në krye të tyre ata që i kishin përfaqësuar në mbledhjen historike të Lidhjes së Prizrenit të vitit 1878, [[DedDedë GjonGjo Luli]]n, Çun Muçën, Baca Kurtin etj.

E megjithëse në kushte të vështira e të pavolitshme, si dhe në mes dy armiqve, atyre frontalë turq e atyre hileqarë malazezë, pra me 24 mars 1911 Hotjanët të parët sulmuan fortifikatat kufitare turke në Rapshë e Traboin, të cilat i çliruan. U sulmuan edhe postat kufitare në Pikalë, Selisht, Dinoshë, Omerbozhaj, Mali i Vranës dhe Nënhelm. Të gjitha u çliruan, ku u vranë disa ushtarë turq, pjesa tjetër u zunë robër, ndërsa luftëtarët e lirisë kapën një sasi të mirë armësh. Në këtë kohë, Valiu i Shkodrës Bedri Pasha, duke parë humbjet, urdhëroi Kajmekamin e Tuzit, Nënkolonelin Ahmet Beun, që të rigrupojë forcat për të mbrojtur kështjellën me rëndësi strategjike për turqit, atë të Shipshanikut.

Me datën 28 mars kryengritësit sulmuan Tuzin[[Tuzi]]n kryeqendrën e krahinës, ku arritën të djegin ndërtesat ushtarake turke, dy kazerma ushtarake, furrën e bukës për ushtrinë, magazinën e kripës si dhe ndërtesën e kajmekamit (nënprefekturën), ndërsa kështjellën e Shipshanikut nuk arritën ta pushtojnë, se u munguan topat. Sukseset e kryengritësve e detyruan Stambollin, që me 28 mars 1911 përsëri të emërojnë komandant të ushtrisë turke, pashain famëkeq, Shefqet Dërgut Pashën. Ky gjeneral kërkoi t'i fuste malësorët mes dy zjarresh, ku kështu veproi.

Në këto luftëra, që u zhvilluan më pas, kishte të vrare rreth 150 ushtarë Turq, por mbetën të vrarë edhe kryengritës, si trimi legjendar Nik Gjelosh Luli me pesë traboinas, shtatë grudjanë, katër rapshjanë dhe u plagosën tre të tjerë. Në këtë luftë pati hilet e veta edhe Krajl Nikolla i Malit Zi, i cili u premtoi ndihmë kryengritësve Malësorë, por me kusht që kur të çlirohej të valëvitej flamuri i Malit të Zi, e për këtë Ded Gjo' Luli iu përgjigj : "''Për mik të pranoj, për bababab' jo, kurrë. MëMâ i madh ështëâ' mbreti i Stambollit se sa ju dhe nuk e pranoj për bababab'. BabaBab' kam vetëm Shqipërinë''."

Populli u ka thurë një këngë Kojasve, që thotë: "''Koja e vogël një pakicë, muar bajrakun në Deçiq...''" Për të çuar fjatënfjalën e Ded Gjo' Lulit në vend, se aty ku trojet tona çlirohen nga Turqit do të ngrihet flamuri shqiptarë në majë të Bratilës, dolën Nik Gjelosh Luli (kushrini i Dedës), bashkë me Gjon Ujk Miculin dhe Pjetër Zefin, të cilët shpalosën flamurin dhe e ngritën në këtë majë të shenjtë.

Lista e luftëtarëve të lirisë së paralajmëruar është e gjatë, por unëpo dua të përmendpërmendim disa më të spikaturit, të cilët janë : [[DedDedë Gjo' Luli]], [[Marash Uci]], Nik Gjelosh LuiiLuli, Mark Gjeka, Pjetër Nik Daku, Maço Grizhi, Lulash Zeka, Zef Peri, Prel Kol Shyti, Mirot Çoku, Pejtër Gjok Toshi, Luc Prel Nishku, Gjelosh Gjoka, Prelot Keci, Ujk Gjeloshi, Ded Gjon Ujka, Gjelosh Doka, Prel Nik Pretashi, Prel Keri, Kol Zefi, Tom Nika, Dokë Lani, Kol Kurti, Sokol Baci, Marash Luca, Lukë Marku, Gjet Mark Ujka, Gjon Ujk Miculi, Lulash Zeka, Stak Breci, Lik Mirashi, Gjok Ded Luli, Gjon Ujk Çeku, Kol Gjo' Leci, Luc Gjeloshi, Dasha Nika, Pjetër Uci, Smajl Mustafa, Sokol Mali, Gjon Nik Plluci. Mësuesi i ri [[Palok Traboini]]<ref>[http://paloktraboini.blogspot.com/ Palok Traboini]</ref> që sipas dëshmive të shkruara te Gjush Sheldise ka qene sekretari i Ded Gjo Lulit, i ngarkuar nga prijsi i kryengritjes ka sjelle ne Hot, nga Vjena permes Dalmacise Flamurin qe konsiderohet si Flamuri i Deciqit a ndryshe dhe Flamuri i Ded Gjo'Lulit. Madje këtu përmenden edhe trimat nga Shkodra, [[Hil Mosi]] e [[Luigj Gurakuqi]], deri edhe Ded e Llesh Nik Daka nga Bregu i Matës, e dhjetëra të tjerë nga zona e nënshkodrës e Malësia, që i dualën zot vatanit, e Fishta i përjetëson:

:''... Burra le për çark t'martinës'',

:''Fjalën, fjalë besën çelikut'',

:''ballë për ballë e jo mbas shpinet'',

:''mesy me i ra në luftë armikut...''

Gjithsesi, luftëtarët e lirisë, si dhe të rënët për liri, pamvarësi e identitet janë shumë, sa vetë historia e krejt Ilirisë, por ata edhe pse prehen, hijshëm, janë gurët e themelit të kësaj "Shtëpie" të përbashkët, që ka shekuj që po mundohemi ta ndërtojmë e bashkojmë e që e quajmë Shqipëri (Etnike), e të parët tanë na e lanë amanet, që siç dihet amanetin duhet ta mbajmë se përndryshe as varri s'ka për të na mbajtë... Mjerisht Ne kemi të pushtuara ende territore tonat, por duhet ta dëshmojmë fuqishëm para Evropës Plakë të trashëguar e asaj të re, pjesëtarë të së cilës duhet të jemi jo të ndarë në "katër Vilajete" e në një shtet të cunguar, por të bashkuar ashtu siç na fali Zoti në një Shqipëri Etnike...<ref>[http://www.shkoder.net/al/kryengritje.htm Kryengritja]</ref>

== Lidhje te jashtmeBurimet ==