Etna: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
SieBot (diskuto | kontribute) v roboti ndryshoj: bg:Етна |
No edit summary |
||
Rreshti 10:
[[af:Berg Etna]]
[[ang:Eþna]]Mount Etna shikuara nga pala.
Lartësia mbidetare 3.328 m (10.919 ft) (ndryshon) [1] Gjerësia e kon - 40 përafërsisht km
Rëndësi 3,329.6 m (10.924 ft)
Listing Ultra
Vendndodhja
Mali EtnaSicily, Itali
Koordinatat 37 ° 45'18 .24 "N 14 ° 59'42 0,9" E / 37,7550667 ° N 14,99525 ° E / 37,7550667; 14.99525Coordinates: 37 ° 45'18 .24 "N 14 ° 59'42 0,9" E / 37,7550667 ° N 14,99525 ° E / 37,7550667; 14,99525 [1]
Gjeologji
Lloji Stratovolcano (lloji i përbërë)
Age of rock 500.000 vjet
shpërthim i Fundit 15 gusht 2010
Ngjitje
rock lehtë rrugë rritet
view Ajror, 3D kompjuter generated imageMount Etna (Αἴτνη (Aítnē) në klasike, Aetna grekë [2] në latinisht, e njohur edhe si Muncibeddu (mal i bukur) në sicilian dhe Mongibello në italisht (nga Mons Latine dhe gibel arabisht, të dy do të thotë mali [3]) është një stratovolcano aktiv në bregun lindor të Siçilisë, në afërsi të Messina dhe Katanias. emri arabisht i tij ishte Jebel Utlamat ("Malin e zjarrit"). [redakto] Sipas Placenames Adrian Dhoma e librit të Botës , të Etna emri është e thënë të ketë origjinën nga një attuna fjalë fenikase do të thotë "furrës." Ai i hedh poshtë teorinë se Etna është nga një burim greke do të thotë "Unë djeg." [4] Kjo është vullkan më i madh aktiv në Evropë, tashmë qëndron 3.329 metra (10.922 ft) e lartë, edhe pse kjo ndryshon me ndonjë shpërthim takimit,.. mal është 21 m (69 ft) e ulët tani se sa ishte në vitin 1981 Ai është mali më i lartë në Itali në jug të Alpeve Etna mbulon një sipërfaqe prej 1,190 km ² (460 mi sq) me një qark basal e 140 km. Kjo e bën atë nga larg më e madhe e tre vullkane aktive në Itali, duke qenë rreth dy herë e gjysmë kulmin e Vezuvit tjetër më e madhe, Malin. Teide Vetëm malin në Tenerife tejkalon atë në të gjithë rajonin e Evropës. [5] Në mitologji greke, përbindësh vdekjeprurës Typhon ishte bllokuar nën këtë mal nga Zeus, zot i qiellit.
Mount Etna është një nga Vullkani më aktive në botë dhe është në një gjendje pothuajse të vazhdueshëm të aktivitetit. Tokat pjellore vullkanik mbështetje të bujqësisë të gjerë, me vreshta dhe pemishte përhap në të gjithë shpatet e ulëta të malit dhe të thjeshtë të gjerë të Katanias në jug. Për shkak të historisë së saj të aktivitetit të kohëve të fundit dhe të popullsisë afër, malit Etna ka qenë i caktuar një Volcano Dekada e Kombeve të Bashkuara. [6]
Përmbajtja [fshih]
1 Historia Gjeologjike
2 shpërthim
2,1 shpërthime historike
2,2 shpërthimet e fundit
2,3 shpërthim më të fundit
3 Karakteristikat e pazakonshme
4 Shih edhe
5 Shikime
6 Referencat
7 Lidhje të jashtme
[Redaktoni] Historia Gjeologjike
Aktiviteti vullkanik e parë u zhvillua në Etna rreth gjysmë milion vjet më parë, me shpërthime ndodhin nën det off bregdetin e lashtë e Sicili. [7] 300.000 vjet më parë, volcanism filloi ndodhin në jugperëndim të takimit e sotme, para se aktiviteti u zhvendos në drejtim të qendrës aktuale 170.000 vjet më parë. Ndonjë shpërthim në këtë kohë ndërtuar ndërtesë e parë e madhe vullkanike, duke formuar një vullkan strato në rotacion ndonjë shpërthim eksploziv dhe i shfrenuar. Rritja e malit u ndërpre herë pas here nga ndonjë shpërthim i madh që shpie në rënien e takimit për të formuar calderas.
Etna në vitin 2005 shihet nga Satellite.From SPOT 5 rreth 35.000 në 15.000 vjet më parë, Etna përjetuar një shpërthim tejet eksplozive, duke gjeneruar flukse të mëdha piroklastike i cili la depozitave të gjerë ignimbrite. Ash nga këto shpërthime ka gjetur aq larg sa Roma, 800 km në veri.
Një krater anësore të shpërthimi 2002-2003 pranë Torre del Filosofo, rreth 450 metra më poshtë summit.Thousands Etna e vjet më parë, krahun lindor të malit përjetuar një kolaps katastrofik, duke gjeneruar një dërrmuese të madh në një ngjarje të ngjashme me atë parë në 1980 shperthimin e Mount St Helens. Fitores së mandatit të lënë një depresion të madh në anën e vullkan, i njohur si "Valle del Bove '(Lugina e dem). Hulumtim të botuar në vitin 2006 tregon se kjo ka ndodhur rreth 6000 pes, dhe shkaktoi një cunami i madh që la shenjën e saj në disa vende në Mesdheun lindor. Ajo mund të ketë qenë arsyeja që zgjidhja e Atlit Yam (Izrael), tani nën nivelin e detit, u braktis papritur rreth asaj kohe. [8]
Muret e madhe e Luginës kanë vuajtur shembë të mëvonshëm në raste të shumta. Shtresat e ekspozuar në muret e luginës të sigurojë një rekord të rëndësishëm dhe lehtësisht të arritshme të historisë vullkanikë Etna-së.
Kjo ngjarje më të fundit rënies në samitin e Etna mendohet të ketë ndodhur rreth 2.000 vjet më parë, duke formuar atë që është e njohur si Caldera Piano. Kjo Caldera ka qenë pothuajse tërësisht mbushet nga ndonjë shpërthim lavë e mëvonshme, por është ende e dukshme si një pushim të dallueshme në shpatin e malit në afërsi të bazës të kon takimin e sotëm.
[Redaktoni] shpërthim
[Redaktoni] eruptions Historike
Shpërthime të Etna nuk janë gjithmonë të njëjta. Më të ndodhë në samitin, ku ka aktualisht (që nga 2008) [update] katër kratereve të dallueshme-Crater Northeast, të Voragine, të Nuova Bocca, dhe Crater Juglindore. shpërthime të tjera ndodhin nga krahët, ku ka më shumë se 300 shfryn, duke filluar në madhësi nga vrima të vogla në terren për të kratereve të mëdha qindra metra të gjithë. Samiti shpërthime mund të jetë tejet eksplozive dhe janë jashtëzakonisht spektakolare, por shumë rrallë janë kërcënuese për zonat e banuara përreth vullkan. Në të kundërtën, shpërthimet e kufirit mund të ndodhë për shkak të disa qindra metra lartësi, afër apo edhe edhe brenda zonave të populluara. fshatra të shumta dhe qytetet e vogla shtrihen rreth ose mbi kone e ndonjë shpërthim të fundit krah. Që nga viti 1600 pas Krishtit, ka pasur të paktën 60 shpërthime të kufirit dhe shpërthime të panumërta takimit, gati gjysma e këtyre kanë ndodhur që nga fillimi i shekullit të 20, dhe 3 mijëvjeçarin e ka parë pesë shpërthime krahun e Etna deri më tani, në vitin 2001, 2002-2003, 2004-2005, 2007, 2008, 2009 dhe 2010.
Të dhënat e para të njohura të një shpërthim në Etna është që të Diodorus Siculus.
The Virgil poeti romak i dha atë që ndoshta ishte një përshkrim të dorës së parë një shpërthim në Aeneid:
"Një gji përhapjen është atje, i pathyeshëm
Për të gjitha stuhitë e pushtuesit, dhe fyt Aetna's Me gjëmim i tmerrshëm shkatërrim bubullima afër. Tani në fushën e dritës ajo heq një re tymi të zezë, whirling, dhe pluhuri i zjarrtë, xhirimi nga globuset e flakë, me gjuhë përbindësh që të bëj të mundshëm; tani crags të madh të vetë, Nga thellësi të malit shqyer , nxjerr saj grykë, ndërsa Rolls shkrirë rock ulëritës drejt qiellit, nga e poshtme të thellë gremine pakuptueshëm bën baticë-zbaticë.
"
(Botim i Theodore C. Williams, ca 1908 [linjat 569-579].)
Në 396 pes, një shpërthim i Etna është thënë se ka prishur Carthaginians në përpjekjet e tyre për të përparuar në Sirakuzë gjatë Luftës së Parë siçiliane.
Një i fuqishëm shpërthyes (Plinian) shpërthim ka ndodhur në takimin e 122 para Krishtit, dhe shkaktuar tephra të rënda bie në juglindje, duke përfshirë edhe qytetin e Catania, ku kulmet shumë shembur. [9] Për të ndihmuar në rindërtimin dhe që kanë të bëjnë me efektet shkatërruese të shpërthimit , qeveria romake përjashtuar popullatën e Catania nga pagesa e taksave për dhjetë vjet.
shpërthim më të dhunshme Etna ka qenë në 1669, gjatë së cilës rrjedh llava shkatërroi fshatrat përreth bazën e saj dhe pjesë e zhytur e qytetit te Catanias. [10]
[Redaktoni] shpërthimet e fundit
shpërthim 2002 Etna-së, fotografuar nga ISSH-ja.
Një pamje të gjerë të 2002 shpërthim Etna-së, fotografuar nga ISSH-ja.
krater në jug lindje Etna's 2006 shperthimin, fotografuar nga Torre del rrjedhë lavë Filosofo.Another të mëdha nga një shpërthim në 1928 çoi në shkatërrimin e parë (dhe vetëm) e një qendre të popullsisë që nga shpërthim 1669. Shpërthim ka filluar të lartë në Etna's verilindje të kufirit në 2 nëntor, fissures pastaj i ri shpërthyes u hap në lartësi të ulët ndonjëherë poshtë kufirit të vullkan. E treta dhe më e fuqishme e këtyre fissures u hap vonë, më 4 nëntor në jashtëzakonisht lartësi të ulët (1200 m mbi nivelin e detit), në një zonë të njohur si pjekur della Naca. Fshatin e Mascali, gënjyer downslope e Naca della pjekur, ishte zhdukur në vetëm dy ditë, me llavën e shkatërruar gati çdo ndërtesë. Vetëm një kishë dhe disa ndërtesa përreth mbijetuar në pjesën veriore të fshatit, i quajtur Sant'Antonino ose "il quartiere". Gjatë ditëve të fundit të shpërthimit, ndërprerë rrjedhën e linjës Mesina-Katania hekurudhore dhe shkatërruar stacionin e trenit të Mascali. Kjo ngjarje u përdor nga regjimi fashist Benito Mussolini për qëllime propagandistike, me, ndihmën e evakuimit dhe operacionet e rindërtimit duke u paraqitur si modele të planifikimit fashiste. Mascali u rindërtua në një faqe të re, dhe kisha e saj përmban simbolin fashiste italiane e pishtarit, e vendosur mbi statuja e Jezu Krishtit. Në fillim të nëntorit 2008, në qytetin e Mascali përkujtoi 80 e shpërthimit dhe shkatërrimin e fshatit me një numër të manifestimeve publike dhe konferenca, ku, mes tjerash, dëshmitarët ende të gjallë të kujton shpërthimet përshtypjet e tyre e se përvoja.
shpërthime të tjera të mëdha të shekullit 20-ka ndodhur në 1949, 1971, 1981, 1983 dhe 1991-1993. Në vitin 1971, lavë varrosur Observatori Etna (e ndërtuar në fund të shekullit të 19-të), i shkatërruar gjenerata e parë e makinave-kabllo Etna, dhe seriozisht të kërcënuar disa fshatra të vogël në lindje të kufirit Etna-së. Në mars 1981, në qytetin e Randazzo në kufirin veriperëndimor të Etna mezi i shpëtoi nga shkatërrimi nga rrjedh llava jashtëzakonisht të shpejtë-lëvizje - se shpërthimi ishte shumë i ngjashëm me atë të vitit 1928 që shkatërroi Mascali. The 1991-1993 shpërthim pa qytetin e Zafferana të kërcënuar nga një rrjedhë lavë, por përpjekjet e suksesshme të diversitetit ruajtur qytetin me humbjen e vetëm ndërtimin e një disa qindra metra nga kufiri i qytetit. Fillimisht, përpjekje të tilla përbëhej nga ndërtimi i barrierave tokës ndërtuar pingul me drejtimin e rrjedhjes, ajo ishte shpresuar se shpërthimi do të ndaluar para se të pellgjeve artificiale e krijuar pas pengesave do të jetë mbushur plotësisht. Në vend të kësaj, ne shperthimin e vazhdueshme, dhe lavë mbuluar barrierat, shkon direkt drejt Zafferana. Ai ishte vendosur pastaj për të përdorin eksploziv afër burimin e rrjedhjes lavë, të ndërpresin një sistem shumë efikas tub lavë nëpër të cilën udhëtoi për lava deri në 7 km pa thelb humbur ngrohje dhe rrjedhshmëri. Shpërthimi i kryesor më 23 maj 1992 e shkatërroi tub lavë dhe e detyroi lavë në një kanal të ri artificial, larg nga Zafferana, dhe kjo do të marrë muaj të ri-krijojë një tub gjatë lava. Menjëherë pas prish, norma e shkarkimeve lavë rënë dhe gjatë pjesës së mbetur ne shperthimin (deri më 30 mars 1993) lavë kurrë të avancuara në afërsi të qytetit përsëri. [11]
Pas gjashtë vjet (1995-2001) e aktivitetit jashtëzakonisht intensive në katër kratereve samitin e Etna, vullkani prodhuar të parë që nga shpërthimi i saj krah 1991-1993 në korrik-gusht 2001. Ky shpërthim, i cili përfshinte të veprimtarisë nga shtatë thyerje të dallueshme vullkanikë kryesisht në shpatin në jug të vullkan, ishte një shpërthim mass-media, sepse kjo ka ndodhur në kulmin e sezonit turistik dhe gazetarëve të shumtë dhe gazetarë tashmë ishin në Itali për të mbuluar G8 takimin e Genoa. Ajo gjithashtu ka ndodhur në afërsi të një nga zonat turistike në vullkan, dhe në këtë mënyrë ishte lehtë të arritshme. Pjesë të zonës "Etna Sud" turistike, duke përfshirë edhe stacionin ardhjen e teleferik Etna, u dëmtuan nga ky shpërthim, i cili përndryshe ishte një ngjarje mjaft modeste e të mesme për standardet Etna.
Në 2002-2003, një shpërthim shumë më të madh hodhi një kolonë të madhe të hirit që lehtë mund të shihet nga hapësira dhe ra sa më larg si Libia, 600 km në jug të gjithë detin Mesdhe. Aktiviteti sizmike në këtë shpërthim shkaktoi rreth ijeve lindor i vullkanit në shqip deri në dy metra, dhe shumë shtëpi në krahët e vullkan përvojë dëmtime strukturore. Ne shperthimin edhe shkatërruan plotësisht në stacionin turistik Piano De Laguna, në kufirin verilindor të vullkan, dhe pjesë e stacionit turistike "Etna Sud" rreth Sapienza Rifugio në jug kufirit. Pamjet nga shpërthimet ishte regjistruar nga Lucasfilm dhe integruar në peizazhin e Mustafar planetit në 2005 filmin Star Wars Episode III:. Hakmarrja e Sith [12] Sapienza Rifugio është pranë vendit të një stacioni teleferik i cili kishte qenë më parë shkatërruar në shpërthim 1983, por tani është rindërtuar.
Etna's shtator 2007 shpërthim si shihet nga krater juglindor ridgeline.Following një dalje më tepër të heshtur, i ngadalshëm dhe jo-destruktiv lavë në kufirin e sipërm juglindor në mes të shtatorit 2004 dhe marsit 2005, shpërthime të forta ndodhën në krater Times në korrik-dhjetor 2006. Këto u pasuan nga katër episode të lavë fountaining, përsëri në krater Juglindore, më 29 mars, 11 prill, 29 prill dhe 7 maj 2007. emisionet e hirit dhe shpërthimet Strombolian filluar nga një e çarë e xhaketës në anën lindore të Crater Times në mes të gushtit 2007.
Shtëpi të shkatërruara nga lavë në shpatet e Etna.On 4 shtator 2007 Etna dhunshme shpërthyen në rreth 20:00 kohës lokale, spewing lavë deri në 400 m në ajër, së bashku me erërat e forta që e dërgoi të hirit dhe tymi në qytetet themelor. Ky shpërthim krater Juglindore ishte i dukshëm deri në fushat e Sicili, duke i dhënë fund në mëngjesin e ardhshëm mes orëve 5 deri në 7 të mëngjesit sipas kohës lokale. Catania-Fontanarossa Aeroporti mbyllur operacionet gjatë natës për masat e sigurisë. Një dalldi e ngjashme ka ndodhur gjatë natës së 23-24 nëntor 2007, të qëndrueshme për 6 orë dhe duke shkaktuar hirit dhe lapilli bie në veri të vullkan. Përsëri, burimi i këtij aktiviteti ishte Crater Juglindore. Pas disa muaj të aktivitetit tepër të vogla nga Crater Juglindore dhe flurries e aktivitetit sizmik në veçanti në sektorin lindor të malit, një e re dalldi të fuqishëm shpërthyes ka ndodhur në pasditen e vonë të 10 Maj 2008. Për shkak të motit të keq, kjo nuk ishte e mundur për të parë shumë të aktivitetit në ndenja, por disa degë të lavë udhëtuar poshtë kufirit lindor i vullkanit, në depresion del Valle Bove. Kjo dalldi e fundit zgjati rreth 4 orë, duke i dhënë fund në mbrëmjen e 10 maj 2008.
Një shpërthim i ri filloi në mëngjesin e 13 maj 2008 menjëherë në lindje e kratereve Etna-së takimit, i shoqëruar nga një tufë prej më shumë se 200 tërmetet dhe deformim të rëndësishme terren në zonën e takimit. Në pasditen e të njëjtën ditë, një copëtim i ri shpërthyes u hap në rreth 2800 m mbi nivelin e detit, me një numër të shfaqur aktivitetin e shfryn Strombolian dhe emetimin e flukseve lavë në drejtim të Bove del Valle. Gjatë 24 orëve pas lavë udhëtoi rreth 6 km në lindje, por më pas përpara saj ngadalësuar dhe u ndal, nga frontet më të largët lavë stanjacioni rreth 3 km nga fshati më i afërt, Milo. Ash emisionet e bënë më të shpeshta në mes të 16 dhe 18 maj dhe prodhuar reve të vogël, por spektakolare, ndërsa norma e emisionit lavë treguan një pakësim gradual. Gjatë fund të majit dhe në javën e parë të qershorit, aktiviteti vazhdoi në nivele të ulëta, me lavë rrjedh avancimin e vetëm disa qindra metrers nga shfryn si e 4 qershorit. Katër ditë më vonë, më 8 qershor, ka pasur një rritje të konsiderueshme në energji të veprimtarisë Strombolian dhe prodhimit lava rate. Gjatë javës në vijim, rrjedh llava përparuar deri në 5 km nga burimi shfryn. Në qershor dhe korrik, shpërthimi ka vazhduar me aktivitetin e butë Strombolian nga dy shfryn në rreth 2800 m lartësi, dhe lavë avancimin e deri në 4 km drejt lindjes, duke mbetur të izoluar në depresion del kolapsit Valle Bove. [13] Aktiviteti në mes të korrikut të prodhuara me zë të lartë detonimet që ishin të mirë që mund të dëgjohet në qendrat e popullsisë të shumta rreth vullkan. Në-fund të korrikut, aktivitet shpërthyes humbur, por emisioneve lavë vazhdoi me një ritëm mjaft të ulët, të ushqyerit e rrjedhave të shkurtër lavë që të përparuar pak më shumë se 1 km.
Më 13 nëntor 2008, gjashtë muaj pas fillimit të saj, 2008 shpërthim krahun e Etna ishte e vazhdueshme, në një normë relativisht të ulët, dhe kjo u bë kështu të gjatë të katër shpërthimet krahun e Etna deri më tani në mijëvjeçarin e 3. ndonjë shpërthim të mëparshme, në 2001, 2002-2003, dhe 2004-2005 kishte zgjatur 3 javë, 3 muaj, dhe 6 muaj, përkatësisht.
Një shpërthim hirit ndodhur në takimin e malit Etna më 8 prill 2010. Shpërthim ndodhi në krahun më të ulët në lindje të Crater Juglindore duke rritur përmasat e saj prej 10 m në 50 m. Shpërthimet u parapri nga një seri tërmetesh në faj Pernicana më 2 prill. Kjo ishte hera e parë në 6 vjet se tërmetet kanë ndodhur në këtë vend në malin Etna (krah NE).
Në 15,10 Koha lokale më 25 gusht 2010 një shpërthim i rëndësishëm hirit ka ndodhur në krater perëndimore të Nuova Bocca. Aktiviteti shpërthyese vazhdoi për rreth 30 minuta, në mënyrë progresive pakësuar në intensitetin e saj. Shpërthimi i kryesor prodhuar një pendë hirit që u rrit 800 metra mbi buzë krater.
[[ar:جبل إتنا]]Ariani Gashi nxenes i shkolles se mesme te larte nga Akllapi te GJIMNAZIT ULPIANA NE LIPJAN me njohurit qe ka per ket vullkan ka shtuar kete material.
[[ast:Etna]]
[[bg:Етна]]
| |||