Ernest Rutherford: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
v roboti shtoj: an, ar, arz, az, bat-smg, be, be-x-old, bg, bn, br, bs, ca, cs, cy, da, de, el, en, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, fy, gd, gl, hak, he, hi, hif, hr, ht, hu, hy, id, io, is, it, ja, jv, ka, kn, ko, la, lb, lt, lv, ml, mn, mr, ms, mzn, nl, n |
AXRL (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Ernest Rutherford.jpg|thumb|right|Ernest Rutherford]]
Sir '''Ernest Rutherford''', [[Baron]] i parë [[Rutherford of Nelson]], lindi më [[30 gusht]] [[1871]] në [[Brightwater]] afër [[Nelson]]/[[Zelandë e re]] dhe vdiq më [[19 tetor]] [[1937]] në [[Cambridge]]. Ishte nga Zelanda e Re, por punoi në [[Angli]] si studiues i fizikës bërthamore. Në vitin [[1908]] mori çmimin [[Çmimi Nobel|Nobel]]. Dhe që nga viti [[1931]] ishte baron i [[Rutherford of Nelson]].
Përfundimet e vërejtura qene si më poshtë :
* 1. Pjesa me e madhe e grimcave alfa pershkonte pllaken metalike sikur ajo te mos perbente asnje pengese.▼
* 2. Disa grimca alfa pesonin nje devijim pak a shume te madh ne krahasim me vijen imagjinare pingul mbi pllake.▼
* 3. Vetem shume pak grimca alfa nuk pershkonin pllaken dhe ktheheshin prapa.▼
▲Eksperimenti.
▲Ne vitin 1911 fizikanti neozelandez Ernest Rutherford dhe bashkpunetoret e tij kryen nje eksperiment, i cili me pas u be historik, ne nje laborator te Universitetit te Kembrixhit, ne Britanine e Madhe. Ai i kishte vene si qellim vetes te vertetonte vlefshmerine e modelit atomik te Thomsonit permes vezhgimit te sjelljes se grimcave alfa te leshuara me shpejtesi shume te madhe kunder nje pllake shume te holle floriri.
▲1. Pjesa me e madhe e grimcave alfa pershkonte pllaken metalike sikur ajo te mos perbente asnje pengese.
▲2. Disa grimca alfa pesonin nje devijim pak a shume te madh ne krahasim me vijen imagjinare pingul mbi pllake.
▲3. Vetem shume pak grimca alfa nuk pershkonin pllaken dhe ktheheshin prapa.
Duke u menduar rreth ketyre rezultateve, Rutherfordi u perpoq te merrte me mend se cfare takonin grimcat alfa kur pershkonin pllaken.
Pothuajse te gjitha grimcat pershkojne pllaken duke e lene te pademtuar: ato nuk gjenin pergese qe t'i ndalonin dhe trajektorja e tyre mbetej e pandryshuar. Grimcat e pakta qe ktheheshin pas, gjenin nje pengese te pakapercyeshme, megjithate shume e vogel meqenese ndodhia ngjet vetem rralle here. Rutherfordi doli ne konkuzionin se kjo pengese duhej te ishe berthama e vogel, e rende, e pajisur me ngarkese pozitive, meqe grimcat alfa qe shmangen nga levizja drejtvizore jane ato, trajektorja e te cilave kalon afer berthamave pozitive.
Rezultatet eksperimentale te arritura nga Rutherfordi dhe te vertetuara edhe nga studiues te tjere lejuan te perpunohet i ashtequajturi model atomik berthamor. Ne te cilin, atomi paraqitej si nje sfere, ne qender te se ciles eshte e vendosur berthama, dhe elektronet rrotullohen rreth berthames duke ndjekur orbitale eliptike si ato te planeteve rreth diellit dhe per kete shkak, ky model u njoh edhe si modeli planetar. Nese atomin do ta krahasonim me nje stadium futbolli, berthama e tij do te ishte sa nje kokerr arre ne mes te stadiumit. Vellimi i atomit perputhet me hapesiren e zene nga elektronet ne levizje te vazhdueshme perreth berthames, dhe eshte nje milion miliard here me e madhe, prandaj atomi ka nje diameter qe eshte rreth njeqind mije here me i madh se ai i berthames se tij.▼
▲Rezultatet eksperimentale te arritura nga Rutherfordi dhe te vertetuara edhe nga studiues te tjere lejuan te perpunohet i ashtequajturi model atomik berthamor. Ne te cilin, atomi paraqitej si nje sfere, ne qender te se ciles eshte e vendosur berthama, dhe elektronet rrotullohen rreth berthames duke ndjekur orbitale eliptike si ato te planeteve rreth diellit dhe per kete shkak, ky model u njoh edhe si modeli planetar. Nese atomin do ta krahasonim me nje stadium futbolli, berthama e tij do te ishte sa nje kokerr arre ne mes te stadiumit. Vellimi i atomit perputhet me hapesiren e zene nga elektronet ne levizje te vazhdueshme perreth berthames, dhe eshte nje milion miliard here me e madhe, prandaj atomi ka nje diameter qe eshte rreth njeqind mije here me i madh se ai i berthames se tij.
[[Kategoria:Çmimi Nobel për Kimi]]
[[Kategoria:Kimistë zelandezë]]
[[Kategoria:Lindje 1871]]
[[Kategoria:Vdekje 1937]]
[[an:Ernest Rutherford]]
| |||