Ilirët: Dallime mes rishikimesh

Ilirët besonin edhe në ekzistencën e fuqive mistike, që rronin midis tyre dhe u shkaktonin njerëzve sëmundjet dhe fatkeqësitë e tjera shoqërore. Për t’i larguar këto të këqija, ilirët sajuan forma të ndryshme varësesh (amuleta), me karakter apotropeik etj.

 

 

===Themelimi i kolonive helene dhe marrëdhëniet me botën ilire===

dhe Knidi të vendoseshin në ishujt e Ilirisë së Veriut, ku themeluan Faron (sot Hvar),

Isën (sot Vish) dhe Korkyrën e Zezë (sot Korculla).

Në fillimet e veprimtarisë së kolonive peshën kryesore në ekonomi e zinte tregtia

tranzite. Nga tokat ilire merreshin prodhime bujqësore, lëndë druri dhe minerale për

vepronin tani si njësi ekonomike krejt të pavarura, duke e shprehur këtë edhe në

prerjen e monedhave të tyre të veçanta.

Zejtaria u orientua nga prodhimi i sendeve të konsumit të gjerë: qeramika, veglat e

punës, armët që hidheshin në tregun e brendshëm dhe në atë të prapatokës.

punimit të gurit etj., ishin prona të skllavopronarëve dhe kishin karakterin e

ergasterive antike.

Në marrëdhëniet tregtare me botën ilire, veç prodhimeve bujqësore e blegtorale,

lëndës së drurit për ndërtimin e anijeve dhe skllevërve, për të cilat tregu grek kishte

dhe Apolonisë. Ai eksportohej kryesisht në formën e monedhave, të cilat gjetën një

përkrahje të gjerë në krahinat e afërta dhe të largëta ilire.

Për të nxjerrë fitime sa më të mëdha nga marrëdhëniet tregtare me ilirët, sidomos

nga tregtia me shumicë e lëndëve të para, e gjithë kjo veprimtari kryhej nëpërmjet

një përfaqësuesi të veçantë të kolonive, të quajtur poleti.

Duke qenë se Dyrrahu dhe Apolonia ishin qendra zejtare e tregtare, bujqësia e

blegtoria zinte në to një vend të dorës së dytë. Në rrethet e afërta të qytetit pronarët

e pasur kishin tokat e kullotat e tyre me sipërfaqe e prodhim të kufizuar, sepse kufiri

me ilirët nuk shtrihej shumë larg mureve të qytetit.

 

===Rendi shoqëror dhe organizimi politik===

të herëpashershme nga metropolet. Në Dyrrah një kontingjent i madh njerëzish të

tillë erdhi në gjysmën e dytë të shek.V.

Në Dyrrah e në Apoloni shtresa e skllevërve përbënte forcën kryesore të fuqisë

punëtore. Ajo ndahej në tri kategori: në skllevër të qytet-shtetit skllavopronar, të

punët më të rënda. Të shumtë ishin edhe skllevërit privatë që përbënin kategorinë e

dytë, të cilët përveç ergasterive shërbenin edhe në ekonomitë shtëpiake.

Një pjesë të popullsisë, gjithmonë në rritje, e përbënin “të huajt”, kategoria e tretë

ose banorët me origjinë ilire. Këta në dhjetëvjeçarët e parë ishin të privuar nga të

drejtat shoqërore dhe politike.

Në përputhje me këtë përbërje shoqërore të popullsisë, rendi politik në Apoloni e

Dyrrah kishte në fillim karakter oligarkik. Pushteti i takonte një pakice me prejardhje

aristokrate. Shumica dërrmuese e popullsisë, ashtu edhe ilirët, duke mos bërë fjalë

për skllevërit, nuk gëzonte të drejta në qeverisjen e qytetit.

Zhvillimi i vrullshëm ekonomik i Dyrrahut dhe i Apolonisë në shek.VI-V shoqërohet

me ndryshime në rendin shoqëror e politik të dy kolonive, si rrjedhim i një lufte të

të cilët duke ndihmuar aristokratët e dëbuar nga qyteti, u radhitën me forcat që

përkahnin Athinën në luftën kundër lidhjes së Peloponezit.

Rrjedhimi kryesor i luftës civile në Dyrrah ishte triumfi i plotë i parimit të ndarjes

klasore të shoqërisë, forcimi i polisit skllavopronar. Pushteti tani kalon nga rrethi i

shoqërore e ilirëve që banonin në qytet. Një dukuri e tillë e ngjashme u zhvillua edhe

në Apoloni.

Këto ndryshime u pasqyruan edhe në përbërjen dhe në funksionet shtetërore. Vendin

e krerëve (fylarkëve) aristokratë, në duart e të cilëve qe përqendruar pushteti gjatë

argjendta emri i tij vendosej krahas atij të prytanit. Një funksionar tjetër ishte poleti

që merrej me rregullimin e tregtisë me ilirët.

Kulti fetar ishte në harmoni me institucionet shoqërore e politike të qytetit. Kjo duket

edhe nga shkrirja e funksioneve fetare me ato shtetërore (hieramnamonët). Hyjnitë

Perënditë kryesore, të cilëve u faleshin më shumë dyrrahasit, ishin Zeusi, Dielli dhe

bashkëthemeluesi legjendar i qytetit Herakliu.

Kolonitë helene u vendosën në Iliri në rrethanat e marrëdhënieve të ngushta

ekonomike me ilirët, që kushtëzoheshin nga interesat reciproke. Fuqizimi i

të armatosura në luftën e Apolonisë me qytetin ilir Thronion rreth mesit të shek.V

dhe në luftën e ilirëve kundër Isës më 385 p.e.sonë.

Që nga gjysma e dytë e shek. IV p.e.sonë historia e kolonive helene të bregdetit të

Ilirisë zhvillohet në marrëdhënie të ngushta me historinë politike të shtetit ilir dhe në

kornizën e saj.

 

== Referenca ==