Herakliu: Dallime mes rishikimesh

Me emrin e tij (më shpesh në verzioninversionin latin) ndeshemi si me atributin e njeriut me shtat vigani dhe me fuqi gjiganti. Mirëpo, Herakliu nuk ka qenë vetëm njeri me fuqi vigane. Ai i ka pasur poashtu të gjitha dobësitë dhe virtytet njerëzore. Me fuqi të vetën është shërbyer jo vetëm që ta fitojë famën, por edhe njerëzimit t'i sjellë mirëqenie. Ka bërë më tepër se njerëzit e tjerë, por edhe ka vuajtur më tepër. Pikërisht për këtë edhe është bërë hero. E ka fituar shpërblimin për të cilin më kotë është munduar paraardhesiparaardhësi i tij babilonas, Gilgameshi ose Melkari fenikas. I është plotësuar dëshira e paarritshme e njeriut - që të bëhet i pavdekshëm.

Ka lindur në Tebë ku ishte strehuar e ëma e tij, Alkmena, me burrin e vet Amfitrionin, kur Amfitrioni e vrau vjehrinvjehrrin e vet, Elektrionin dhe u frikësua nga hakmarrja e vëllaut të tij, Stenelit. Zeusi ka ditur për lindjen e shenjtë të Herakliut dhe jo vetëm si zot i gjithdijshëmgjithëdijshëm, por pikërisht për shkak se edhe vetë ka marrë pjesë në këtë. Me të vërtetë Alkmena i pat pëlqyer shumë andaj edhe e merr pamjen e Amfitrionit dhe i është afruar pa vështirësi. Kur arriti dita e lindjes së Herakliut, Zeusi nuk e lëshoi rastin që në keshillinkëshillin e zotërave, ta profetizojë se atë ditë do të lindë kreshniku më i madh në botë. Herës menjëherë i shkoi ndërmend se prapa kësaj është fjala për pasojat e ndonjë aventure të dashurisedashurisë së tij dhe vendosi që t'i hakmirret. Bëhej se nuk beson në profetizimin e Zeusit dhe kërkoi që të përbëhet, se ai që do të lindë atë ditë vërtet do të sundojë të gjithë njerëzit, qofshin ata edhe të fisit të Zeusit. Zeusi e pranoi dhe u përbe se ashtu do të ndodhë, kurse Hera menjëherë u kujdes që gruaja e Stehelit, Nikipa, në të njëjtën ditë ta lindë djalin, ndonëse ishte në muajin e shtatë të shtatëzanisë, ndërsa lindjen e Alkmenës e ndali. Këtu asgjë nuk mundi të ndryshohet: Herakliu i fuqishëm, i biri i zotit suprem, qe i detyruar që t'i shërbejë Euristeut, birit të Stenelit vdekatarevdekatarë - fatin e dhëmbshemdhembshëm të cilin mund ta përballojë vetëm trimi i vërtetë.

Kur lindi Herakliu, emri iu dha sipas gjoja stërgjyshit të tij, Alkidit. Me emrin Herakli e quajtën më vonë për arsye se përmes Herës e fitoi famën (kjo është tradicionale, ndonëse nuk është hulumtuar plotësisht origjina e emrit të tij). Hera ka qenë shkak i kësaj fame, kuptohet, krejtësisht kundër vullnetit të vet - madje me pengesa që ia kurdiste, duke iu hakmarrë për shkak të trathtisëtradhtisë së burrit të vet dhe të cilat Herakliu i ka mposhtur njërën pas tjetrës me ngulm. Posa lindi, Hera ia çoi në djep dy gjarprinjgjarpërinj për ta mbytur. Herakliu i mbyti ata. Amfitrioni u tmeruatmerrua nga fuqia dhe shkathtësia e fëmijës. E kuptoi se ai i cili si fëmijë mund të bëjë gjëra të tilla vërtet do të arrijë larg. Andaj u kujdes që Herakliu të edukohet në mënyrë shembullore, madje edhe më mirë se i biri i tij, Ifikliu. Mësuesi i cili e ushtronte në përdorimin e armëve në luftë ka qenë Kastori, i biri i Zeusit, ndërsa në gjuajtje me hark Euriti, mbret i Ehalesë. Në dituri e ka mësuar Radamanti, djali i ndershëm i Zeusit, ndërsa orët nga muzika dhe kënga ia ka mbajtur Lini, vëllau i vetë Orfeut. Herakliu ka qenë nxenësnxënës i mirë. Atij nuk i shkonte për dore deri diku vetëm luajtja në lirë. Kur njëherë gjatë orës Lini e qortoi, Herakliu i ra aq fort me lirën sa që në vend e la të vdekur. Amfitrioni atëherë vendosi që ta largojë diku larg njerëzve. E dërgon në malin Kiteron, që atje ta kullosë bagëtinë. Herakliu e konsideroi këtë profesion të mirë dhe e ndëgjoi.

Rrugës i takon disa njerëz prej të cilëve mësoi se ishin tagërmbledhës të mbretit të Orhomenit, Erginit dhe se po shkonin në Tebë që t'i marrin njëqind dema, të cilët Kreonti, mbreti i Tebës, ka qenë i detyruar për çdo vit t'ia dorëzojë për arsye se Ergini i ka sulmuar dhe i ka mundur. Herakliut nuk iu duk kjo e drejtë dhe kur tagërmbledhësit nuk deshtën ta dëgjonin dhe u përpoqën që me fyerje ta largonin, me veprim të shkurtër i qëroi hesapet me ta: ua preu veshët, hundën e gojën dhe me duar të lidhura i dërgoi në shtëpi. Tebanët e pranuan bashkëvendasinbashkëvendësin e tyre me admirim. Mirëpo, gëzimi i tyre nuk zgjati shumë. Para dyerëve të qytetit u paraqit Ergini me ushtri të madhe. Herakliu mbrojtjen e qytetit e muar në duar të veta. E mposhti Erginin dhe me marrëveshje paqësore e detyroi që tebanëve t'ua kthejë dyfishin e asaj që ua ka marrë. Për këtë arsye mbreti Kreont ia dha Herakliut të bijenbijën e vet, Megarën për grua dhe gjysmën e pallatit të vet. Herakliu mbeti në Tebë dhe u bë babë i tre djemëvedjemve, duke e ndier veten si njeri më të lumtur në botë.

Mirëpo jeta e qetë nuk është veti e lumturisë së trimit dhe për këtë Herakliu u bind së shpejti. Deri sa ishte bari hyjnesha Hera i shikonte qetë ngjarjet e jetës së tij, por kur u ngrit aq rrëmbyeshëm, vendosi që të ndërhyjë. Fuqinë nuk ka mundur t'ia marrë, por ç'është më e keqe se fuqia që nuk udhëheqet prej arsyes? Ia lëshoi çmendurinë dhe Herakliu që në fillim të kësaj sëmundje i mbyt tre djemtdjem e vet dhe dy fëmijët e kushëririt të vet, Ifikliut. Por kjo nuk mori fund me kaq. Hera pastaj ia ktheu arsyen. I rraskapitur nga dhëmbja Herakliu u nis për në Delfe që në orakullin e atjeshëm ta lusë zotin Apollon për këshillë se si të pastrohet nga krimi që e kishte bërë. Zoti përmes gojës së Pitisë i përgjigjet se duhej të shkojë te Euristeu, mbreti i Mikenës dhe t'i shërbejë atij. Kur t'i kryen dymbëdhjetë vepra të cilat ia ngarkon Euristeu, do ta lajë nga vetja turpin e fajin dhe kështu do të bëhet i pavdekshëm.

Herakliu e ndëgjoi. Shkoi në Arg, u vendos në Tirint, qytetin e babait, jo larg Mikenës dhe iu paraqit Euristeut në shërbim. (Ishte kjo qendër vërtet e denjë për Herakliun : Tirinti me muret e veta të trasha prej dhjetë deri pesembëdhjetë metra është njëri prej qyteteve më të mbrojtura deri më sot në botë). Kur e pa mbreti Euriste, nga pamja e tij e fuqishme dhe muskujt e fryrë e kaploi asi tmerri sa që nuk pat guxim që drejtpërdrejt t'i urdhërojë çkadoqoftë, por këtë ia besoi Kopreut, kasnecit të vet, mirëpo, për Herakliun trillonte detyra gjithnjë e më të guximshme.

Hidra ka qenë përbindësh me trup gjarpri dhe me nëntë koka dragojsh prej të cilave njëra ishte e pavdekshme. Jetonte në moçale, në afërsi të qytetit Lerna në Argolidë dhe shkretëronte rrethinën. Njerëzit ishin të paaftë ndaj saj. Herakliu mësoi se Hidra ka ndihmësen, gaforren e madhe me pishkazët e mprehta. Prandaj edhe vetë e mori me vete ndihmësin, trimin Jolaun, djalin më të vogël të të vëllait, Ifikliut. Prapa moçaleve të Lerneut e kalli pyllin që Hidres t'ia bëjë të pamundshme ikjen. Në flakë i skuqi shigjetat e vet dhe e filloi betejën. Shigjetat e skuqura vetëm e pezmatuan Hidrën. U vërsul në Herakliun, por kjo i kushtoi një kokë. Sa çel e mbyll sytë në atë vend i dolën dy koka të tjera. Hidrës i erdh në ndihmë edhe gaforrja, por kur e kafshoi këmbën e Herakliut, Jolau e mbyti me një goditje të qëlluar mirë. Në çastin kurrkurrë Hidra e befasuar u kthye kah përcjellësja dhe ndihmësja e saj, Herakliu e shkuli nga toka drurin e ndezur dhe Hidrës ia kalli kokën. E reja nuk u paraqit më. Tani Herakliu mësoi se si duhej të luftojë kundër saj. Gradualisht ia preu kokat, ndërsa Jolau me drurin e ndezur i ndizte filizat e kokave që i dilnin. Më në fund, kështu ia preu dhe ia dogj të gjitha kokat, ndonëse Hidra e dëshpëruar mbrohej edhe me atë kokë të vetmen, të pavdekshme. Mbeturinat e saj të shkrumuara Herakliu menjëherë i shtini në dhe e në atë vend e vuri edhe hurin që mos të mund t'i dalë më koka. Kur Hidra ishte mbytur, si dëshmi se e kishte mbytur e preu trupin e saj në copëza dhe në tëmëthin e saj i lag majet e shigjetave të veta. Plagët e krijuara prej tyre ishin të pashërueshme. I përcjellë nga popullata vendase e çliruar, Herakliu dhe Jolau u kthyen triumfalisht ne Mikenë. Mirëpo, para dyerëve të luanit priste kasneci Kopre me detyrë të re: ta çlirojë tokën prej shpendëve stimfalikë - të Stimfalidëve.

Këta shpendë quheshin ashtu sepse jetonin pranë liqejve të Stimfalisë në Arkadi, rrethinën e së cilës e shkretëronin më keq se sa karkalecat. I kanë pasur kthetrat dhe puplat prej remi të fortë, kurse gjatë fluturimit kanë mundur t'i hedhin puplat sikurse edhe të afërmit e tyre të sotëm nga radhët e bombarduesve. Lufta kundër tyre si të të thuash, ka qenë e pashpresë, sepse që do të shtinte kundër tyre do të gjendej nën shiun e shigjetave të tyre prej të cilave askush nuk ka mundur të ikë. Prandaj Herakliu ngjjtet në lis të lartë, i frikësoi me rraktataken dhe kur filluan të sillen rreth tij një shumicë të madhe i goditi me shigjeta të drejtuara mirë. Shpendët e tmershëmtmerrshëm më kot i hedhnin shigjetat e metalta në tokë. Më në fund, nga frika fluturuan përtej detit dhe kurrë nuk u kthyen më.

Detyra e re e Herakliut, pas kësaj, ishte e ngjashme me atë të parën. Qe i detyruar që ta zëjë derrin e egër nga Erimanti, i cili e shkretëronte rrethinenrrethinën e qytetit Psofida dhe me dhëmbët e medhenjmëdhenj të tij të syrit i mbyste kafshët dhe njerëzit. Kur e futi në borë të thellë, Herakliu ia lidhi këmbët dhe të gjallë e solli në Mikenë. Mbreti uluriste nga frika para kafshës së madhe u fsheh në fuçi dhe nga aty, i shastrisur, e luste Herakliun që sa më parë të largohet me derrin e egër dhe se për këtë do t'i japë detyrë më të parrezikshme: që t'i pastrojë shtallat e Augiut, mbretit të Elidës.

Për ta kryer detyrën e re është dashur që Heralkliu të shkojë në Kretë. Euristeu i urdhëroi që prej atje ta sjellë demin e egër të cilin Minosit, mbretit të Kretës, ia ka dhuruar Poseidoni, zoti i detit me kusht që t'ia flijojë. Minosit i pëlqeu jashtëzakonisht demi dhe në vend të tij e flijoi një tjetër. Poseidoni nuk u pajtua me këtë dhe për dënim e tërboi demin kështu që i tërbuar vraponte prej skajit ne skaj të ujëdhesës dhe shkatërronte çdo gjë që gjendej në rrugë. Herakliu, sipas urdhëriturdhrit të Euristeut, e zë demin, e frenon dhe krejtësisht të qetë e bie në shpinë nëpër det prej Kretës në Arg.

Pasi e zuri demin e Kretës, Herakliu udhëtoi me anije në Traki, ku sundonte Diomedi, mbreti i bistonasve, që sipas urdhëriturdhrit të Euristeut, t'ia rre mbejë kuajt jashtëzakonisht të fuqishëm, të cilët ushqeheshin me mish njeriu. Me ndihmën e disa shokëve Heraikliu me sukses i shtie në duar kuajt dhe i sjell deri te anijet. Atje me ushtri e zë mbreti Diomed, duke u përpjekur që t'i kthejë kuajt. Herakliut, në betejë të ashpër kundër epërsisë së madhe numerike, i shkon përdore që ta ruajë plaçkën e vet. Mirëpo, në ndërkohë, kuajt e kanë shkyer Abderin, njërin prej shokëve më të mirë të tij, i cili i ruante te anija. I pikëlluar thellë, Herakliu i sjell kuajt në Mikenë. Mirëpo, Euristeu i liron, siç ka bërë më parë me demin e Kretës.

As pikëllimi i thellë dhe as përbuzja e rezultateve të tilla të ndërmarrjeve të tij nuk e thyen Herakliun. Me vendosmëri shkon në ujëdhesënujdhesën Erite nga është dashur që Euristeut t'ia sjellë kopenë e bagëtisë, e cila i ka takuar viganit me tre trupa, Gorion. Kjo ujëdhesëujdhesë gjendej larg në perëndim ku toka përfundonte me një rrip të ngushtë. Herakliu e theu me top urrën e vet dhe kështu në ngushticën detare të krijuar i vendosi dy shtylla (në antikë Gjibraltari quhej "shtyllat e Herakliut"). Në pjesën perëndimore të botës arriti pikërisht në çastin kur zoti Heliu, zbriti nga qerrja e artë në Oqean. Për t'u mbrojtur nga rrezet e tij shkatërruese, deshti që ta gjuajë me shigjetë. Natyrës dhe sjelljes së zotërave nuk u shpëton pa e vërejtur. Heliut i pëlqeu trimëria e Herakliut andaj edhe ia ofroi anijen e vet prrej ari që me të të shkojë në Erite. Atje e sulmoi qeni dykrerësh i Ortit dhe vigani Eurition, të cilët e ruanin bagëtinë. Herakliu i vret dhe pas tyre e vrau edhe Gerionin. Pas shumë vuajtjeve e sjell bagëtinë në brigjet e Peloponezit. Rrugës e mposht Eriksin e fuqishëm i cila ia vodhi një lopë dhe pastaj edhe viganin Kakaun, i cili ia vodhi disa lopë. Kur tani më shpresonte se fatbardhësisht do te kthehet në Mikenë, Hera e lëshoi tërbimin në bagëtinë e tij. Bagëtinë e shkapërderdhi anembanë kështu që qe i detyruar ta përdorë tërë fuqinë edhe shkathtësinë e vet për ta mbledhur sërish. Euristeu pastaj ia bëri fli tërë bagëtinë kundërshtares se tij, Heresë.

Ndërmarrja e re heroike e Herakliut ishte ekspedita në tokën e luftëtareve të ashpra amazone nga ishte i detyruar t'ia sjellë bijës së Euristeut, Admetës, brezin e Hipolitës, hyjneshës së tyre. Niset për atje me një grup jo të madh shokësh dhe në rrugë ndalet në Mizi, ku sundonte mbreti Lik, i njohur për nga mikëpritja e tij. Mbreti i organizoi gosti madhështore. Deri sa ata gostiteshin në qytet sulmuan bebrikët e egër dhe filluan ta plaçkisin. Herakliu u çua nga tryeza dhe me shokët e vet i dëbon bebrikët, e vret mbretin e tyre dhe tërë tokën e tyre ia dhuron Likës, të cilën për nderë të tijëtij e quan Heraklea. Me ngadhënjimin e vet fitoi aq famë sa që mbretëresha Hipolita vetë ia plotësoi dëshirën dhe vullnetarisht ia fali brezin e vet. Por, hyjnesha Hera e përhap lajmin se Herakliu tenton ta çojë Hipolitën në skllavëri dhe amazonet i besuan. I sulmuan shokët e Herakliut kështu që atyre nuk u mbet gjë tjetër përveç se të luftonin. Në fund amazonet u mposhtën, shumë prej tyre i zunë rob dhe në mesin e tyre dy udhëheqëse, Melanipa dhe Antiopa. Hipolita ia bleu lirinë e Melanipës me brez të vetin. Antiopën Herakliu ia dhuroi mikut të vet, Tezeut, që kështu t'i dalë borgjit për trimërinë e tij, por edhe për arsye se Tezeut i pëlqetnepëlqente shumë dhe u martua me të.

Kështu Herakliu plotësisht i kreu dhjetë detyra, ndonëse në fillim Euristeu nuk ka dashur të pranojë se Hidra lernease është mbytur (me pretekst se Herakliu ka pasur ndihmesë), sikurse edhe pastrimin e shtallave të Augeut (sepse këtekëtë kinse nuk ka dashur ta kryejë falas). Për ta kryer dety rëndetyrën e njëmbëdhjetë, Herakliut i është dashur të shkojë në botën nëntokësore që ta sjellë vetë Kerberin. Ky ishte në të vërtetë qen i ferrit. Ka pasur tri koka, rreth qafës gjarpinj dhe në fund të bishtit kokën e dragoit me turi të gërditshëm. Edhe pse deri më atëherë askush nuk është kthyer nga bota nëntokësore, Herakliu nuk u luhat. Zotëravet guximi e tij iu bënte përshtypje dhe vendosën që t'i ndihmojnë. Zoti Hermes, udhëheqësi i shpirtërave, e sjell deri te gremina Tenara (në kepin e sotëm Matapan, në pjesën më jugore të Peloponezit dhe bregut evropian), ku ishte hyrja e fshehtë për në perandorinë nëntokësore të Hadit. Aty e pranoi hyjnesha Athena. Nëpër rrugë të vegullisë, ku ka ndeshur shpirtëratshpirtrat e miqve të vdekur dhe armiqve të vrarë, erdhi para fronit të Hadit, sunduesit të botës nëntokësore i cili, si djalë të Zeusit, e pranoi miqësisht. I lejoi që ta zë dhe ta marrë Kerberin. Por në këtë ndërmarrje nuk guxoi t'i përdorë armët. Mirëpo, rreth kësaj është dashur ta thotë edhe Kerberi të veten. Mbrohej me dhëmbë dhe me thonj (ose më mirë të thuhet me kthetra), rrahterrahtë me bisht ku gjendej koka e dragoit dhe aq tmerrshëm ulurinte sa që shpirtëratshpirtrat e të vdëkurvevdekurve fluturonin nëpër botën nëntokësore si të lafitur. Pas betejës së shkurtër Herakliu e shtrëngoi aq fort sa që Kerberi nuk mundi të shpëtojë nga duart e tij përveç nëse i premtonte se do të shkonte pas tij në Mikenë. Duke e parë rojtarin e botës nëntokësore, Euristeu u ul në gjunj (kurse sipas një verzioni tjetër ai u fsheh në fuçi ose në enë për drithëra) dhe duke i thyer duart e luste Herakliun që ta largojë këtë fantom infernal nga edhe e ka sjellë.

Mbeti edhe detyra e fundit, të cilën Herakliu është dashur ta kryejë. Euristeu i urdhëroi që t'ia sjellë tri mollë të arta nga kopshti i Hesperidës, bijesbijës së Atlantit, titanit të pushtetshëm i cili për shkak të kryengritjes kundër zotërave u denua që në supa ta mbajë kupën qiellore. Se ku gjendeshin këto kopshte askush nuk e ka ditur. Mirëpo, dihej se rruga që çonte deri te ato ruhej prej Ladonit, dragoit i cili kurrë nuk ka fjetur, pastaj nga vigani Anteu, i cili secilin e mposht dhe e vret, dhe poashtu edhe vetë titani Atlant. Herakliu u nis për në Egjipt, kaloi Libinë dhe të gjitha tokat, të cilat i ka mësuar gjatë udhëtimit për bagëtinë e Gerionit. Por kopshtet e kërkuara nuk i gjet. Mu kur arriti larg në veri deri te ujërat e pakufijshëm të Eridanit, nimfet e atjeshme e këshilluan që për të të pyesë Nereun, zotin e detit. Mirëpo, Nereu do t'ia tregojë pasi që ta detyrojë për këtë. Prandaj Herakliu papritmas e sulmoi Nereun dhe pas betejës së rëndë gjatë së cilës Nereu përherë e ndërronte pamjen e vet, e lidhi dhe nuk e lëshoi, deri sa nuk mësoi krejt çka ka dashur të dijë. Kopshtet e Hesperideve ishin diku në perendiminperëndimin e largët, diku ndërmjet Marokut të sotemsotëm dhe Francës.

[[Kategoria:mitologjia grekeMitologji]]