|
|shënim =
}}
'''San Francisco''' ''([[sqt.]]shqip '''San FranciskoFrançisko''')'' është një qytet dhe regjionrajon metropolemetropolitan në [[Shtetet Federale të Amerikës|Shtetin Federal]] [[Kalifornia]] te bregu perëndim nëtë [[Shtetet e Bashkuara|Shteteve të Bashkuara]].
Me 744një popullsi prej 805.230235 banorbanorë ështëSan iFrançisko katërtiështë prejqyteti i qytetevekatërt më tëi madhepopulluar i Kalifornisë. AjoAi vlenkonsiderohet si "vendi më evropian" ei të gjithë qyteteve të Amerikës Veriore.
== Historia ==
Të dhënat më të hershme arkeologjike të banimit të territorit të qytetit të San FranciskosFrançiskos datatdatojnë përnë vitet 3000 pesP.K. NjerëzitGrupi eJelamu grupit të gjuhës Ohlone pushtuar Kaliforni Veriore nga të paktën shekullin e 6(ang. Edhe pse territoriYelamu) i tyrefisit ështëOhlone marrëbanonte nganë Spanjadisa qyshfshatra nëkur fillimnjë tëekspeditë shekullitspanjolle 16,e ataudhëhequr donga tëDon kenëGaspar kontakteDe relativishtPortola pakarriti memë evropianët2 deri nënëntor 1769,. kur,Shtatë sivjet pjesëmë evonë njëmë përpjekje28 përmars të1776 kolonizuarspanjollët Altakrijuan California, një partiFortesën e udhëhequrSan ngaFrançiskos Don(Presidio eksplorim Gaspar de Portola mësuar për ekzistencën eof San Francisco). Bay.
Shtatë vjet më vonë, në 1776, një ekspeditë e udhëhequr nga Juan de Bautista Anza zgjedhur këtë faqe interneti për fortesë e San Franciskos, të cilat Jose Joaquin Moraga së shpejti do të krijojë. Më vonë në të njëjtin vit, misionarmisionari françeskan Francisco Palóu themeloi Misionin San Francisko de Asís (Misioni Dolores). Grupi Yelamu fisnorei efisit Ohlone, i cili kishte pasur disa fshatra në këtë zonë, ishin ndër më të skllavëruar në misionin dhe do të konvertohetkonvertohej në besimin katolik. ▼
Me pavarësinë nga Spanja në 1821, zonëzona u bë pjesë e Meksikës. Nën sundimin meksikan, sistemi i dha fund gradualisht misionit dhe tokat e tij filloifilluan të privatizohen. Në 1835, anglezi William Richardson ngriturngriti fermë-shtëpifermën e parë etë pavarur, pranë një vend ankorimi varkëvarkash rrethatje asajku qësot është sot Portsmouth Square. Së bashku me Alcalde Francisco de Haro, ai shpalosi planinnjë eplan rrugërrugësh për zgjidhjenzgjerimin e zgjeruarvendbanimit, dhe qyteti, i quajtur Yerba Buena, filloi të tërhequrtërheqë kolonët amerikanë. KomodoriKapiteni i Parë John D. Sloat pretendoi KaliforniKaliforninë për Shtetet e Bashkuara më 7 korrik 1846, gjatë Luftës së meksikanmeksikano- Amerikaneamerikane, dhe kapiteni Xhon B. Montgomeri arriti tatë kërkonipretendoi Yerba Buena dy ditë më vonë. Yerba Buena u quajt San FranciskoFrançisko në vitin e ardhshëm, dhe Meksika zyrtarisht lihenia tëla territorit tëterritorin Shteteve të Bashkuara në fund të luftës. PavarësishtMe gjithë vendndodhjen e sajtij tërheqëse si një port dhe bazë detare, San FranciscoFrançisko ishte ende një zgjidhjevendbanim tëi vogël me gjeografi te shkretë. ▼▲Shtatë vjet më vonë, në 1776, një ekspeditë e udhëhequr nga Juan de Bautista Anza zgjedhur këtë faqe interneti për fortesë e San Franciskos, të cilat Jose Joaquin Moraga së shpejti do të krijojë. Më vonë në të njëjtin vit, misionar françeskan Francisco Palóu themeloi Misionin San Francisko de Asís (Misioni Dolores). Grupi Yelamu fisnore e Ohlone, i cili kishte pasur disa fshatra në këtë zonë, ishin ndër më të skllavëruar në misionin dhe do të konvertohet në besimin katolik.
GoldAr-kërkimi Rushi KaliforniKalifornisë solli përmbytjenvërshimin e kërkuesitkërkuesve etë thesarit. MeKërkuesit bukëu e tyre brumë i ardhur në tërheqje, prospectors akumuluargrumbulluan në San FranciskoFrançisko, mbi Beniciaduke rivale,e rritur rritjen e popullsisëpopullsinë nga 1000 në 1848 përnë 25.000 derinë dhjetor 1849. Premtimi ipër një pasuri itë pabesueshëmpabesueshëme ishte aq i fortë se ekipet e mbërritjesanijeve anijeqë embërrinin i braktisnin braktisurato dhe nxituannxitonin për në fushafushat të artëarit, duke lënë pas një pyll të mastsdirekësh në Sanportin Franciskoe San portFrançiskos. Kaliforni dhau bë shpejt shtetësisështet, dhe ushtria amerikane Fortndërtoi PikaFortesën ndërtuarPoint në PortaPortën e Artë (Golden Gate) dhe një fortesë në Ishullin Alcatraz Island për të siguruar SanGjirin Franciscoe BaySan Françiskos. Zbulimet Silvere argjendit, duke përfshirë damardamarin Comstock në 1859, çoi më tej kopenë rritjesrritje sëtë shpejtë të popullsisë. [31] Me një luzmëdyndjen e kërkuesve pasuritë streamingpasurisë përmesnëpër qytetitqytet, mungesënmungesa e ligjit ishte e zakonshme, dhe pjesënpjesa e Bregutqytetit Barbarye tëquajtur qytetitBregu tëi Barbarise fituarfitoi famë si një strehë për kriminelët, prostitucionprostitucionin, dhe bixhozin. ▼▲Me pavarësinë nga Spanja në 1821, zonë u bë pjesë e Meksikës. Nën sundimin meksikan, sistemi i dha fund gradualisht misionit dhe tokat e tij filloi të privatizohen. Në 1835, anglezi William Richardson ngritur fermë-shtëpi e parë e pavarur, pranë një vend ankorimi varkë rreth asaj që është sot Portsmouth Square. Së bashku me Alcalde Francisco de Haro, ai shpalosi planin e rrugë për zgjidhjen e zgjeruar, dhe qyteti, i quajtur Yerba Buena, filloi të tërhequr kolonët amerikanë. Komodori John D. Sloat pretendoi Kaliforni për Shtetet e Bashkuara më 7 korrik 1846, gjatë Luftës së meksikan-Amerikane, dhe kapiteni Xhon B. Montgomeri arriti ta kërkoni Yerba Buena dy ditë më vonë. Yerba Buena u quajt San Francisko në vitin e ardhshëm, dhe Meksika zyrtarisht lihen të territorit të Shteteve të Bashkuara në fund të luftës. Pavarësisht vendndodhjen e saj tërheqëse si një port dhe bazë detare, San Francisco ishte ende një zgjidhje të vogël me gjeografi shkretë.
ShumëSipërmarrësit San Francisko sipërmarrësit kërkuar përkërkuan të përfituarpërfitojnë nënga pasuripasuritë tëe krijuara nga Gold Rush. Në mesinFituesit e fituesvepare ishin industrisëindustritë bankare të cilat pa themelues ethemeluan Wells Fargo në 1852 dhe BankaBankën e Kalifornisë në 1864. Zhvillimi i Portit të San Francisco themeluar qytetin si një qendër të tregtisë. Catering me nevojat dhe shijet e popullsisë në rritje, Levi Strauss hapi një biznes të thatë mallrave dhe Domingo Ghirardelli filloi prodhimi çokollatë. punëtorë imigrantë bëri qytetin një kulturë poliglot, me punonjës të hekurudhës kineze duke krijuar lagje e kinezëve tremujorin e qytetit. Makina e parë kabllo kryer San Françeskanët deri balta Street ne 1873. det e qytetit të Viktorias e shtëpive filloi të marrë formë, dhe udhëheqësit e qytetare bëri fushatë për një park i gjerë publik, duke rezultuar në planet për Golden Gate Park. San Françeskanët ndërtuar shkolla, kisha, teatro, si dhe të gjitha vulat e jetës qytetare. Kala zhvilluar në instalimin më të rëndësishme ushtarake amerikane në bregdetin e Paqësorit. Nga ana e shekullit, San Francisco ishte një qytet të madh të njohur për stilin e saj të shkëlqyer, hotele hijerëndë, pallate për t'u dukur më kokë Hill, dhe të lulëzuar artet skenë. ▼▲Gold Rush Kaliforni solli përmbytjen e kërkuesit e thesarit. Me bukë e tyre brumë i ardhur në tërheqje, prospectors akumuluar në San Francisko mbi Benicia rivale, rritjen e popullsisë nga 1000 në 1848 për 25.000 deri dhjetor 1849. Premtimi i pasuri i pabesueshëm ishte aq i fortë se ekipet e mbërritjes anije e braktisur dhe nxituan për në fusha të artë, duke lënë pas një pyll të masts në San Francisko port. Kaliforni dha shpejt shtetësisë, dhe ushtria amerikane Fort Pika ndërtuar në Porta e Artë dhe një fortesë në Alcatraz Island për të siguruar San Francisco Bay. Zbulimet Silver, duke përfshirë damar Comstock në 1859, më tej kope rritjes së shpejtë të popullsisë. [31] Me një luzmë e kërkuesve pasuri streaming përmes qytetit, mungesën e ligjit ishte e zakonshme, dhe pjesën e Bregut Barbary të qytetit të fituar famë si një strehë për kriminelët, prostitucion, dhe bixhozin.
▲Shumë San Francisko sipërmarrësit kërkuar për të përfituar në pasuri të krijuara nga Gold Rush. Në mesin e fituesve ishin industrisë bankare të cilat pa themelues e Wells Fargo në 1852 dhe Banka e Kalifornisë në 1864. Zhvillimi i Portit të San Francisco themeluar qytetin si një qendër të tregtisë. Catering me nevojat dhe shijet e popullsisë në rritje, Levi Strauss hapi një biznes të thatë mallrave dhe Domingo Ghirardelli filloi prodhimi çokollatë. punëtorë imigrantë bëri qytetin një kulturë poliglot, me punonjës të hekurudhës kineze duke krijuar lagje e kinezëve tremujorin e qytetit. Makina e parë kabllo kryer San Françeskanët deri balta Street ne 1873. det e qytetit të Viktorias e shtëpive filloi të marrë formë, dhe udhëheqësit e qytetare bëri fushatë për një park i gjerë publik, duke rezultuar në planet për Golden Gate Park. San Françeskanët ndërtuar shkolla, kisha, teatro, si dhe të gjitha vulat e jetës qytetare. Kala zhvilluar në instalimin më të rëndësishme ushtarake amerikane në bregdetin e Paqësorit. Nga ana e shekullit, San Francisco ishte një qytet të madh të njohur për stilin e saj të shkëlqyer, hotele hijerëndë, pallate për t'u dukur më kokë Hill, dhe të lulëzuar artet skenë.
"Jo në histori ka një qytet modern perandorak qenë kështu plotësisht të shkatërruara. San Francisko është zhdukur." - Jack London pas tërmetit 1906 dhe [zjarri 35]
Në 05:12 më 18 prill, 1906, goditi një tërmet i madh dhegoditi San FranciskoFrançisko Californiadhe Kaliforninë veriore. SiNdërtesat godinau ngashembën zjarret dridhje,dhe linjat shpërthyershkatërruara të gazit ndezurshkaktuan zjarre që do tëu përhapetpërhapën në të gjithë qytetin dhe djegvazhduan jashtë kontrollit për disa ditë. Me rrjeta uji nga shërbimi, artileri kala Trupat u përpoq të përmbajë ferr nga dynamiting blloqet e ndërtesave për të krijuar firebreaks. [36] Më shumë se tre të katërtat e qytetit vë nëu themelshkatërrua, duke përfshirë pothuajse të gjithë thelbin në qendërqendrën të qytetit. BashkëkohoreNë llogaritëatë raportoikohë seu 498raportuan njerëzrreth kanë498 humburtë jetënvdekur, edhe pse vlerësonvlerësimet moderne e vënë numrin në disa mijëra. popullatës Më shumë se gjysma e qytetit prej 400,000 kishin mbetur pa strehë. [38] refugjatëtRefugjatët u vendosën përkohësisht në fshatratfshatra tendëtendash të improvizuar nenë Golden Gate Park, kala, në plazhe, e gjetkë. Shumë u larguan përgjithmonë në gjirin e Lindjes.
Rindërtimi ishte ei shpejtë dhe eu kryerakrye në një shkallë të madhe. Duke kundërshtuar thirrjet për tërindërtimin krejtësisht xhirim itë rrjetit rrugor, San Françeskanët prirurkërkuan për shpejtojëshpejtësi. [39 Banka] Amedeoe GianniniItalisë e ItalisëAmedeo Gianninit, që më vonë shndërrohetu quajt Banka e Amerikës, ofruarofroi kredi për shumë jetesën eprej atyre që kishinu ishte qenëshkaterruar shkatërruarjetesa. Shtëpi banimi me shumë apartamente të shkatërruara etë pasanikNob Hill u bëbënë hotelevehotele të mëdha. Bashkia u rritënngrit përsëri në stilin splendorouse beauxshkëlqyer të Arteve Beaux, dhe qyteti festoi rilindjerilindjen e sajtij në tëEkspozitën ekspozitës Ndërkombëtare Panama-Pacific International në 1915.
Në vitet pasuese, qyteti solidified këmbë e saj si një kapital financiar, në prag të rrëzimit 1929 stock market, jo vetëm një bankë me bazë në San Francisko dështuar. Në të vërtetë, ajo ishte në kulmin e Depresionit të Madh se San Francisco ndërmarrë dy projekte të mëdha ndërtimore, në të njëjtën kohë ndërtimin e San Francisco - Oakland Bay Bridge dhe Porta e Artë Ura, kompletimit të tyre në 1936 dhe 1937 respektivisht. Ajo ishte në këtë periudhë që ishullin e Alcatraz, një gardh ish-ushtarak, filloi shërbimin e saj si një burg të sigurisë federale maksimale, të burgosurit e strehimit famëkeq të tilla si Al Kapone, Xhorxh "Machine Gun" Kelly, dhe Robert Franklin Stroud, Birdman e Alcatraz . San Francisko më vonë festoi rifituar madhështinë e saj me një Panairi Botërore, Porta e Artë Ndërkombëtare të ekspozitës në 1939-1940, duke krijuar Treasure Island në mes të gjirit në shtëpinë e tij.
|
