Berossus
Berossus ishte një shkrimtar babilonas i epokës helenistike, një prift i Bel Marduk][1] dhe astronom që shkroi në gjuhën greke koine dhe që ishte aktiv në fillim të shekullit të 3-të p.e.r.. Versionet e dy fragmenteve të shkrimeve të tij kanë mbijetuar, me disa heqje nga origjinali.
Jeta dhe puna Redakto
Duke përdorur të dhënat dhe tekstet e lashta babilonase që tani janë humbur, Berossus botoi Babyloniaca (në tekstin e mëtejmë, Historia e Babilonisë) në tre libra diku rreth viteve 290–278 pes, nga patronazhi i mbretit maqedonas/seleucid Antiochus I Soter (gjatë viti i tretë i mbretërimit të tij, sipas Diodorus Siculus). Disa fragmente astrologjike të regjistruara nga Plini Plaku, Censorinus, Flavius Josephus dhe Marcus Vitruvius Pollio i atribuohen gjithashtu Berossus, por janë me origjinë të panjohur, ose në të vërtetë janë të pasigurta se ku mund të përshtaten në Historinë e tij. Vitruvius i atribuon atij shpikjen e orës diellore gjysmërrethore të zbrazur nga një bllok kub.[2] Një statujë e tij u ngrit në Athinë, ndoshta duke dëshmuar famën dhe studimin e tij si historian dhe astronom-astrolog.
Një vepër më vete, Procreatio, i atribuohet atij nga komentet latine mbi Aratus, Commentariorium në Aratum Reliquiae, por nuk ka asnjë provë për këtë lidhje. Megjithatë, një citim i drejtpërdrejtë (emri dhe titulli) është i rrallë në antikitet dhe mund t'i referohet Librit 1 të Historisë së tij.
Ai lindi gjatë ose para mbretërimit të Aleksandrit të Madh mbi Babiloninë (330–323 para epokës sonë), me datën më të hershme të sugjeruar si 340 p.e.r.. Sipas veprës de Architectura të Vitruvit, ai u zhvendos përfundimisht në ishullin Kos në brigjet e Azisë së Vogël dhe themeloi një shkollë astrologjie atje me patronazhin e mbretit të Egjiptit. Megjithatë, studiuesit kanë vënë në pikëpyetje nëse do të kishte qenë e mundur të punonte nën seleukidët dhe më pas të zhvendosej në një rajon që përjetonte kontrollin e Ptolemy në fund të jetës. Nuk dihet se kur ka vdekur.
Historia e Babilonisë Redakto
Versionet në disa pjesë të mbetjeve të Babyloniaca së humbur të Berossos jepen nga dy mishërime të mëvonshme greke që u përdorën nga i krishteri Eusebius i Cezaresë për Kanonet e tij kronologjike, dorëshkrimet greke të të cilave kanë humbur, por që mund të rikthehen kryesisht nga përkthimi latinisht dhe vazhdimi i Jeronimit dhe një përkthim armen i mbijetuar.[3][4] Arsyet pse Berossus shkroi Historinë nuk kanë mbijetuar, megjithëse historianët grekë bashkëkohorë në përgjithësi dhanë arsyet për botimin e historive të tyre. Sugjerohet se është porositur nga Antiokusi I, ndoshta duke dëshiruar një histori të një prej tokave të tij të sapopërvetësuara, ose nga priftërinjtë e Tempullit të Madh, duke kërkuar justifikim për adhurimin e Mardukut në tokat Seleucid. Shkrimi i pastër i historisë në vetvete nuk ishte një shqetësim babilonas dhe Josephus dëshmon për reputacionin e Berossus si astrolog.[10] Fragmentet e cituara tregojnë mitologjinë dhe historinë që lidhen me shqetësimet e Dhiatës së Vjetër. Siç vëren historiani dhe arkeologu W.G. Lambert: "Sigurisht që Berossus mund të ketë shkruar vepra të tjera që nuk janë cituar nga Josephus dhe Eusebius, sepse atyre u mungonte ndonjë interes biblik". Lambert i gjen disa pohime në shkrimtarët latinë aq qartësisht të gabuara saqë i bën të dyshimtë nëse shkrimtarët kishin njohuri të dorës së parë për tekstin e Berossus.
Referime Redakto
- ^ Seneca Nat. Questiones III.29: "Berosus, qui Belum interpretatus est...", "Berossus, who expounded the doctrine of Bel/Marduk" (interpretatus) as rendered by W. G. Lambert, "Berossus and Babylonian Eschatology" Iraq, 38.2 (Autumn 1976:171-173) p. 172.
- ^ Vitruvius, De architectura, viii.8.1; in ix.2.1 he notes Berossus teaching that the moon was a ball one half luminous, the rest of a blue color.
- ^ Robin Lane Fox, Travelling Heroes in the Epic Age of Homer, 2008:81, who gives his sources in note 49.
- ^ The authority on Eusebius' Chronicle is Alden Mosshammer The Chronicle of Eusebius and Greek Chronographic Tradition, 1979.