Bombardimi i Jugosllavisë nga NATO ishte operacioni ushtarak i Organizatës së Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) kundër Republikës Federale të Jugosllavisë gjatë Luftës së Kosovës. Sipas NATO-s, operacioni kërkonte të ndalojë abuzimet e të drejtave të njeriut në Kosovë,[36] dhe kjo ishte hera e parë që organizata e ka përdorur forcën ushtarake pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së.[37] Sulmet ajrore zgjatën nga 24 marsi 1999 deri në 10 qershor 1999. Emri zyrtar i koduar i operacionit nga NATO ishte (anglisht: Operation Allied Force / Operacioni i Forcave Aleate); Shtetet e Bashkuara e quajtën (anglisht: Operation Noble Anvil),[38] ndërsa në Jugosllavi operacioni u quajt gabimisht (serbisht: Milosrdni anđeo / Engjëlli mëshirues), si rezultat i një keqkuptimi ose përkthimi të gabuar.[39]

Operation Allied Force
Pjesë e the Lufta e Kosovës

Novi Sadi në zjarr, 1999 Republika Federale e Jugosllavisë.
Data24 mars, 1999 – 10 qershor, 1999 (78 days)[3]
Vendodhja
Pasoja

Suksesi strategjik i NATO-s[7]

  • Uinicua Traktati i Kumanovës
  • Tërheqja e forcave e Jugosllavisë nga Kosova
  • Vendosja e KFOR
  • Themelimi i UNMIK
  • Shkatërrimi i rëndë i ekonomisë dhe infrastrukturës së Jugosllavisë
Ndryshimet
territoriale
Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit; de facto ndarja e Kosovës nga Jugosllavia nën administrimin e përkohshëm të Kombeve të Bashkuara
Palët pjesëmarrëse

NATO Koalicioni i NATO

Federal Republic of Yugoslavia RF Jugosllavia

Komandantët dhe udhëheqësit

NATOWesley Clark (SACEUR)
NATO Rupert Smith
NATO Javier Solana


Shtetet e Bashkuara të Amerikës Gen. John W. Hendrix[8]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës James O. Ellis[9]
Federal Republic of Yugoslavia Slobodan Milošević (Supreme Commander of the Yugoslav Army)
Federal Republic of Yugoslavia Dragoljub Ojdanić (Chief of Staff)
Federal Republic of Yugoslavia Svetozar Marjanović (Deputy Chief of Staff)
Federal Republic of Yugoslavia Nebojša Pavković (Commander of 3rd Army)
Fuqia ushtarake

NATO Over 1,031 aircraft[10][11]

NATO 30 attack ships and submarines[12]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës Task Force Hawk
Federal Republic of Yugoslavia 114,000 regulars
Federal Republic of Yugoslavia 20,000 Yugoslav police
Federal Republic of Yugoslavia100 SAM launchers
Federal Republic of Yugoslavia 240 combat aircraft
Federal Republic of Yugoslavia 1,400 artillery pieces
Federal Republic of Yugoslavia 1,270 combat capable tanks
Federal Republic of Yugoslavia 825 combat capable armoured vehicles [12]
Viktimat dhe humbjet

Shtetet e Bashkuara të Amerikës 2 soldiers killed in second AH-64 Apache non-combat crash[13][14]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës 2 AH-64 Apaches crashed[15]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës 1 F-117A Nighthawk shot down [16][17]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës 1 F-117A Nighthawk damaged[18][19]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës 2 A-10 Thunderbolt IIs damaged[20][21]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës 1 F-16C shot down[22][23][24]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës 1 AV-8B Harrier crashed[25]
NATO 21 UAVs lost[26]

Shtetet e Bashkuara të Amerikës 3 soldiers captured[27]
Federal Republic of Yugoslavia Economic loss of $29.6 billion[28]
Stampa:Country data Federal Republic of Yugoslavia 1,031–1,200 soldiers and police killed, 5,173 wounded[29][30]
Federal Republic of Yugoslavia 14 tanks destroyed[31]
Federal Republic of Yugoslavia 121 aircraft destroyed[32]
Federal Republic of Yugoslavia 18 APCs destroyed[33]
Federal Republic of Yugoslavia 20 artillery pieces destroyed[33]

Federal Republic of Yugoslavia Human Rights Watch ka mundur të verifikojnë 500 vdekjet e civilëve gjatë gjithë RF të Jugosllavisë (jashtë Kosovës),[34][35] burime të tjera citojnë nga 1200 deri 5700.[34]

China 3 gazetarë kinez u vranë gjatë në Ambasadën Kineze në Beograd, gjatë bombardimeve të Beogradit.

Ndërhyrja e NATO-s u nxit nga gjakderdhja e Jugosllavisë dhe spastrimi etnik i shqiptarëve, që i çoi shqiptarët në vendet fqinje dhe kishte potencial për të destabilizuar rajonin. Veprimet e Jugosllavisë kishin provokuar tashmë dënimin e organizatave dhe agjencive ndërkombëtare si OKB-ja, NATO-ja dhe OJQ-të e ndryshme. Refuzimi i Jugosllavisë për të nënshkruar Marrëveshjen e Rambujesë fillimisht u ofrua si justifikim për përdorimin e forcës nga NATO. Vendet e NATO-s u përpoqën të merrnin autorizimin nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së për veprime ushtarake, por u kundërshtuan nga Kina dhe Rusia, të cilat treguan se do të vendosnin veton ndaj një mase të tillë. Si rezultat, NATO nisi fushatën e saj pa miratimin e OKB-së, duke deklaruar se ishte një ndërhyrje humanitare. Karta e OKB-së ndalon përdorimin e forcës, përveç në rastin e një vendimi të Këshillit të Sigurimit sipas Kapitullit VII, ose vetëmbrojtjes kundër një sulmi të armatosur – asnjëra prej të cilave nuk ishte e pranishme në këtë rast.

Deri në fund të luftës, jugosllavët kishin vrarë 1,500 deri në 2,131 luftëtarë, ndërsa zgjodhën të synonin rëndë civilët shqiptarë kosovarë, me 8,676 të vrarë ose të zhdukur dhe rreth 848,000 të dëbuar nga Kosova. Bombardimet e NATO-s vranë rreth 1,000 anëtarë të forcave të sigurisë jugosllave, përveç 489 dhe 528 civilëve. Ai shkatërroi ose dëmtoi ura, impiante industriale, spitale, shkolla, monumente kulture, biznese private si dhe kazerma dhe instalime ushtarake. Në ditët pas tërheqjes së ushtrisë jugosllave, mbi 164,000 serbë dhe 24,000 romë u larguan nga Kosova. Shumë nga civilët e mbetur joshqiptarë (si edhe shqiptarët e perceptuar si bashkëpunëtorë) ishin viktima të abuzimit që përfshinte rrahje, rrëmbime dhe vrasje. Pas Kosovës dhe luftërave të tjera jugosllave, Serbia u bë shtëpia e numrit më të madh të refugjatëve dhe të zhvendosurve (përfshirë serbët e Kosovës) në Evropë.

Bombardimi ishte operacioni i dytë i madh luftarak i NATO-s, pas fushatës së bombardimeve të vitit 1995 në Bosnje dhe Hercegovinë. Ishte hera e parë që NATO kishte përdorur forcën ushtarake pa miratimin e shprehur të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe rrjedhimisht, miratimin ligjor ndërkombëtar, gjë që shkaktoi debate mbi legjitimitetin e ndërhyrjes.

Prapavija Redakto

Pas shtatorit të vitit 1990, kur Kushtetuta Jugosllave e vitit 1974 ishte shfuqizuar në mënyrë të njëanshme nga Republika Socialiste e Serbisë, autonomia e Kosovës pësoi dhe kështu rajoni u përball me shtypjen e organizuar nga shteti: nga fillimi i viteve 1990, radiotelevizioni në gjuhën shqipe u kufizuan dhe gazetat u mbyllën. Shqiptarët e Kosovës u pushuan në një numër të madh nga ndërmarrjet dhe institucionet publike, duke përfshirë bankat, spitalet, postën dhe shkollat. Në qershor të vitit 1991, Kuvendi i Universitetit të Prishtinës dhe disa këshilla të fakulteteve u shpërndanë dhe u zëvendësuan nga serbët. Mësuesit shqiptarë të Kosovës u penguan të hyjnë në ambientet e shkollës për vitin e ri shkollor që fillon në shtator 1991, duke i detyruar nxënësit të studiojnë në shtëpi.

Një armëpushim i lehtësuar nga NATO u nënshkrua më 15 tetor, por të dyja palët e thyen atë dy muaj më vonë dhe luftimet rifilluan. Kur u raportua vrasja e 45 shqiptarëve kosovarë në masakrën e Raçakut në janar 1999, NATO vendosi që konflikti mund të zgjidhej vetëm duke futur një forcë ushtarake paqeruajtëse për të frenuar me forcë të dy palët. Jugosllavia refuzoi të nënshkruante Marrëveshjen e Rambujesë, e cila ndër të tjera kërkonte 30,000 trupa paqeruajtëse të NATO-s në Kosovë; një e drejtë e papenguar e kalimit të trupave të NATO-s në territorin jugosllav; dhe imuniteti për NATO-n dhe agjentët e saj ndaj ligjit jugosllav; e drejta për të përdorur rrugët lokale, portet, hekurudhat dhe aeroportet pa pagesë dhe për të kërkuar objekte publike për përdorimin e saj pa kosto. NATO më pas u përgatit të instalonte paqeruajtësit me forcë, duke përdorur këtë refuzim për të justifikuar bombardimet.

Objektivat Redakto

Objektivat e NATO-s në konfliktin e Kosovës u deklaruan në takimin e Këshillit të Atlantikut të Veriut të mbajtur në selinë e NATO-s në Bruksel më 12 prill 1999:

Strategjia Redakto

Operacioni Redakto

Pasojat Redakto

Referime Redakto

  1. ^ "Norske jagerfly på vingene i går". Tux1.aftenposten.no. 1999-03-26. Arkivuar nga origjinali më 19 janar 2012. Marrë më 20 janar 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Turkish Air Force". Hvkk.tsk.tr. Arkivuar nga origjinali më 13 maj 2009. Marrë më 7 tetor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ A historical overview of Operation Allied Force.
  4. ^ NATO hits Montenegro, says Milosevic faces dissent, CNN, April 29, 1999
  5. ^ NATO's role in relation to the conflict in Kosovo, NATO website, July 15, 1999.
  6. ^ "Nato warns Milosevic off Montenegro". BBC News. 2 prill 1999. Marrë më 31 dhjetor 2009. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Michael John Williams. "NATO, Security and Risk Management: From Kosovo to Khandahar". London: Routledge. fq. 93. ISBN 978-1-13405-589-0. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Lambeth, Benjamin S. "Task Force Hawk". Airforce-magazine.com. Arkivuar nga origjinali më 16 nëntor 2012. Marrë më 2012-09-27. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Operation Allied Force – Operation Allied Force in Kosovo". Militaryhistory.about.com. Arkivuar nga origjinali më 19 nëntor 2012. Marrë më 2012-09-27. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ http://www.globalsecurity.org/military/ops/allied_force_orbat_trends.htm Accessed July 19, 2009. Archived July 22, 2009.
  11. ^ "Kosovo operation allied force after-action report" (PDF): 31–32. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 nëntor 2016. Marrë më 19 gusht 2011. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ a b "NATO Operation Allied Force". Defense.gov. Arkivuar nga origjinali më 18 nëntor 2016. Marrë më 20 janar 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Two die in Apache crash, BBC May 5, 1999.
  14. ^ http://www.washingtonpost.com/wp-srv/inatl/daily/april99/soldiers040299.htm. Marrë më 19 gusht 2011. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh |title= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Priest, Dana, "Army's Apache Helicopter Rendered Impotent in Kosovo", Washington Post, December 29, 1999. Retrieved Sep 18, 2015.
  16. ^ "NATO plane downed". PBS. Arkivuar nga origjinali më 23 prill 2000. Marrë më 19 gusht 2011. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Photos: Lockheed F-117A Nighthawk Aircraft Pictures". Airliners.net. Arkivuar nga origjinali më 29 mars 2009. Marrë më 24 mars 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ F-117 damage said attributed to full moon
  19. ^ Riccioni, Colonel Everest E. "Description of our Failing Defence Acquisition System." Project on government oversight, March 8, 2005. Note: "This event, which occurred during the Kosovo conflict on March 27, was a major blow to the US Air Force. The aircraft was special: an F-117 Nighthawk stealth bomber that should have been all but invisible to the Serbian air defences. And this certainly wasn't a fluke—a few nights later, Serb missiles damaged a second F-117."
  20. ^ "A-10 Thunderbolt II DRAFT LISTING". Arkivuar nga origjinali më 19 janar 2012. Marrë më 19 gusht 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ "81-0967 battle damaged in Kosovo during 1999". Arkivuar nga origjinali më 12 shtator 2012. Marrë më 19 gusht 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Генерал Великович на авиашоу (довоенная фотография). 26 марта ему предстояло сбить F-16 (88-0490 Генерал Великович на авиашоу (довоенная фотография). 26 марта ему предстояло сбить F-15C (88-0490
  23. ^ "Holloman commander recalls being shot down in Serbia". F-16.net. Arkivuar nga origjinali më 28 mars 2009. Marrë më 24 mars 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ "Photos: General Dynamics F-16CG Night Falcon (401) Aircraft Pictures". Airliners.net. Arkivuar nga origjinali më 29 mars 2009. Marrë më 24 mars 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ "Nato loses two planes". BBC News. 2 maj 1999. Marrë më 19 gusht 2011. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Rip & Hasik 2002, f. 411.
  27. ^ John Pike. "Operation Allied Force". Globalsecurity.org. Marrë më 20 janar 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ Seven years since end of NATO bombing, 2006. "A group of economists from the G17 Plus party has estimated the total damages to be about 29.6 billion dollars". Retrieved Sep. 18, 2015.
  29. ^ "B92 – News – Serbia marks anniversary of NATO bombing". B92.net. Marrë më 20 janar 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ "13th anniversary of NATO bombing". tanjug.rs. 24 mars 2012. Arkivuar nga origjinali më 12 maj 2012. Marrë më 15 prill 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ Andrew Cockburn (3 prill 2011). "The limits of air power". Los Angeles Times. Marrë më 3 mars 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ Bacevich & Cohen 2001, p. 22
  33. ^ a b Macdonald 2007, ff. 99.
  34. ^ a b "Civilian Deaths in the NATO Air Campaign – The Crisis In Kosovo". HRW. Marrë më 20 janar 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ "War Crimes in Kosovo". HRW. Marrë më 20 janar 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ "Serb atrocities in Kosovo reported as Nato resumes air strikes". Guardian. 27 mars 1999. Marrë më 21 mars 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ http://rt.com/news/yugoslavia-kosovo-nato-bombing-705/
  38. ^ Bonnén, Preben (2003). Towards a common European security and defence policy: the ways and means of making it a reality. LIT Verlag Berlin-Hamburg-Münster. fq. 188. ISBN 978-3-8258-6711-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ RTS: Порекло имена "Милосрдни анђео" (On the origin of the name "Merciful Angel"), 26 March 2009 Stampa:Sr icon