Wikipedia

Bualli i myshkut


Bualli i myshkut ( Ovibos moschatus ), është një gjitar arktik i familjes Bovidae , [3] që dallohet për një pallto të trashë dhe për erën e fortë të lëshuar nga meshkujt gjatë rutinës sezonale, nga e cila rrjedh edhe emri i tij. Kjo erë përdoret për të tërhequr femra gjatë sezonit të çiftëzimit . Buajt e myshqeve kryesisht jeton në Groenlandë dhe Arktikun Kanadez në Territorin Veriperëndimor dhe Nunavut , [4] me popullsi të rifutura në shtetin amerikan të Alaskës , territorin kanadez të Yukon , gadishullin Skandinav dhe Siberi .

Bualli i myshkut
Vargu kohor: 0.2–0 Ma
↓
Pleistoceni i mesëm – Holocen
Buall i myshkut në Gjermani
Statusi i ruajtjes
Klasifikimi shkencor e
Unrecognized taxon (fix): Ovibos
Lloji:
Template:Taxonomy/OvibosO. moschatus
Emri binomial
Ovibos moschatus
(Zimmermann, 1780)
Gama e buallit të myshkut:me të kuqe rangu jo i rifutr dhe me blu rangu i rifutur

Evolucioni Redakto

Të afërmit e mbetur Redakto

Si anëtar i nënfamiljes Caprinae të familjes Bovidae, bualli i myshkut është më i lidhur me delet dhe dhitë sesa me lopët ; ai vendoset në gjininë e vet, Ovibos ( gjuha latine : "delja-buall"). Ёshtë një nga dy anëtarët më të mëdhenj të nënfamiljes Caprinae, së bashku me takinin me madhësi të ngjashme . [5]

Historia e fosileve dhe të afërme të zhdukur Redakto

 
Skeleti i Euceratherium

Bualli i myshkut modern është anëtari i fundit i një linje ovibovine që së pari evoluan në rajone të buta të Azisë dhe u përshtatën në një mjedis të ftohtë vonë në historinë e tij evolucionare. Paraardhësit buallit të myshkut me brirë të pozicionuar në formë të deleve,së pari lanë pyjet e buta për kullotat në zhvillim të Azisë Qendrore gjatë Pliocenit , duke u zgjeruar në Siberia dhe pjesa tjetër e Evroazisë veriore . Valët e mëvonshme të migrimit të thundrakëve aziatik që përfshinin buallin e myshkut me brirë të lartë arritën në Evropë dhe Amerikën Veriore gjatë gjysmës së parë të Pleistocenit . Buall i myshkut i parë i njohur mirë, Euceratherium, kaloi në Amerikën Veriore gjatë një version të hershëm të Urës tokësore të Bering dy milionë vjet më parë dhe i shkoi mbarë në jugperëndimin amerikane dhe Meksikës . Euceratherium ishte më i madh akoma më shumë i ndërtuar se sa buall i myshkut modern, i ngjante një dele gjigande me brirë masivë dhe preferonte kullota kodrinore. Një gjini me brirë të ndërmjetëm, Soergelia , banoi në Evroazinë në Pleistocenin e hershëm, nga Spanja në Siberia, dhe kaloi në Amerikën Veriore gjatë Irvingtonianit (1.8 milion vjet në 240,000 vjet më parë), menjëherë pas Euceratherium . Për dallim nga Euceratherium , i cili mbijetoi në Amerikë deri në ngjarjen e zhdukjes Pleistocen- Holocene , Soergelia ishte një banor i ultësirës që u zhduk mjaft herët, i shpërngulur nga thundrakët më të përparuara, siç është bualli i myshkut gjigant Praeovibos . Praeovibos me qime të shkurtra ishin të pranishëm në Evropë dhe në1,5 milion vjet më jetonte në Mesdhe , kolonizoi Alaskën dhe Yukonin një milion vjet më parë dhe u zhduk para gjysmë milioni vjet më parë. Praeovibos ishte një kafshë shumë e adaptueshme që shfaqet e shoqëruar me faunën e ftohtë të tundrës ( renën ) dhe me funën e pyjeve të butë ( drerët ) Gjatë glaciationit Mindel 500,000 vjet më parë, Praeovibos ishte i pranishëm në zonën e lumit Kolyma në Siberinë lindore në bashkëpunim me shumë megafauna të Epokës së Akullit që më vonë do të bashkëjetojnë me Ovibos , dhe gjitarë të tjerë duke përfshirë kuajt e egër, renën, mamuthin leshator dhe Cervalces . Ёshtë debatuar, megjithatë, nëse Praeovibos ishte drejtpërdrejtë stërgjyshi i Ovibos , ose të dy gjinitë zbritën nga një paraardhës i zakonshëm, pasi që të dy ndodheshin së bashku gjatë Pleistocenit të mesëm. Mbrojtësit e prejardhjes nga Praeovibos kanë propozuar që Praeovibos të evoluojë në Ovibos në një rajon gjatë një periudhës së izolimit dhe të zgjerohet më vonë, duke zëvendësuar popullsitë e mbetura të Praeovibos . [6]

 
Kafka e Bootherium

Dy gjini të tjera të ngjashm me Praeovibos u emëruan në Amerikë në shekullin e 19-të, Bootherium dhe Symbos , të cilat tani identifikohen si format mashkullore dhe femërore të një lloji të vetëm , Bootherium bombifrons me dimfuzion gjinor . Bootherium banonte në zonat pyjore të hapura të Amerikës Veriore gjatë Pleistocenit të vonë, nga Alaska në Teksas dhe mbase edhe Meksikë, por ishte më i zakonshmi në Shtetet e Bashkuara të Jugut , ndërsa Ovibos e zëvendësoi atë në tundra-stepë në veri . [6][7] Ovibos moderne u shfaqën në Gjermani gati një milion vjet më parë dhe ishte i zakonshëm në rajon përmes Pleistocenit. Nga Mindel, bualli i myshkut kishte arritur edhe në Ishujt Britanikë . Të dy Gjermania dhe Britania ishin vetëm në jug të fletës së akullit skandinave dhe ishin të mbuluara në tundra gjatë periudhave të ftohta, por bualli i myshkut i Pleistocenit gjithashtu janë rrallë të regjistruara në zona me pyje në jug si Franca dhe Spanaj , ku ata bashkëjetuan me thundrakë si dreri i rëndomtë dhe auroku . Po kështu, bualli i myshkut dihet se ka mbijetuar në Britani gjatë periudhave të ngrohta . [6]

Buajt e mushqeve të sotëm besohet se kanë migruar nga Siberia në Amerikën Veriore midis 200,000 [8] dhe 90,000 vjet më parë, [9] pasi kishin pushtuar më parë Alaskën (në atë kohë të bashkuar në Siberin dhe izoluar në mënyrë periodike nga pjesa tjetër e Amerikës Veriore nga bashkimi i Fletëve të Akullit të Laurentide dhe Cordilleran gjatë periudhave më të ftohta) midis 250,000 dhe 150,000 vjet më parë. Pas migrimit në jug gjatë një prej periudhave më të ngrohta të akullnajave Illinoian, buajt e myshqeve jo-alaskan amerikan u izolohuan nga pjesa tjetër në periudhat më të ftohta. Bualli i myshkut ishte tashmë i pranishëm në pyjet e tanishme të ishullit të Banksit 34,000 vjet më parë, por ekzistenca e zonavetë tjera pa akull në Arkipelagun Arktik Kanadez në atë kohë është e diskutueshme. [6]

Së bashku me bizoni dhe pronghorni , [10] bualli i myshkut ishte një nga disa lloje të megafaunës të Pleistocenit në Amerikën Veriore për të mbijetuar nga ngjarja e zhdukjes Pleistocen / Holocen dhe të jetojë deri në ditët e sotme. [11] Bualli i myshkut mendohet të ketë arritur të mbijetojë në periudhën e fundit të akullnajave duke gjetur zona pa akull larg nga njerëzit parahistorikë. [9]

Dëshmitë e ADN-së fosile sugjerojnë se nuajt e myshqev nuk ishte vetëm më i përhapur gjeografikisht gjatë Pleistocenit, por gjithashtu edhe më i larmishëm gjenetikisht . [12] Gjatë asaj kohe, popullsi të tjera të buajve të myshqeve që jetuan përtej Arktikut, nga malet Ural deri në Grenlandë. Në të kundërt, përbërja gjenetike e tanishme e llojeve është më homogjene. Luhatja e klimës mund të ketë ndikuar në këtë ndryshim të diversitetit gjenetik: hulumtimi tregon se periudhat më të ftohta në historinë e Tokës janë të lidhura me më shumë diversitet, dhe periudhat e ngrohta me më shumë homogjenitet. [11]

Karakteristikat fizike Redakto

 
Kafka e buallit të myshkut

Si bualli i myshkut mashkull ashtu edhe femër kanë brirë të gjatë dhe të lakuar . Bualli i myshkut qëndronë 1,1 deri 1,5 m i gjatë në shpatull, me femra me gjatësi 135 deri 200 cm në gjatësi, dhe meshkujt më të mëdhenj 200 deri 250 cm . Bishti i vogël, i fshehur shpesh nën një shtresë gëzofi, zgjatet vetëm 10 cm . Të rriturit, mesatarisht, peshojnë 285 kg dhe shkojnë nga 180 deri në 410 kg (400 deri 900 lb). [5][13] Gëzofi i trashë dhe koka e madhe sugjeron një kafshë më të madhe se sa buallin e myshkut që është me të vërtetë; bizoni, i cili shpesh krahasohet me buallin e myshkut, mund të peshojë deri dy herë më shumë. [14] Sidoqoftë, ekzemplarët e ruajtur në kopshte zoologjik e kanë masën deri në 650 kg . [15] Gëzofi i tyre, një përzierje e zezë, gri dhe kafe, përfshin qime të gjatë që gati arrijnë në tokë. "Buajt e bardhë të myshqeve" të rrallë janë vërejtur . [16] Bualli i myshkut herë pas here zbutet për gëzof, mish dhe qumësht. [17][18] Leshi , është i çmuar shumë për butësi, gjatësi, dhe vlera e tij izoluese. Mimet për fije variojnë midis 40 dhe 80 $ për ons . [19][20][21] Një buall myshku mund të arrijë shpejtësi deri në 60 km / orë . [22] Jetëgjatësia e tyre është 12-20 vjet.

Gama Redakto

 
Fosil i Ovibos moschatus

Parahistoria Redakto

Gjatë periudhës së Pleistocenit , bualli i myshkut ishte shumë më i përhapur. Provat fosile tregojnë se ata jetuan përtej Arktikut të Siberisë dhe Amerikës Veriore, nga Urali deri në Grenlandë . [11] Paraardhësit e buallit të myshkut të sotëm erdhën në Urën e tokësore të Beringit në Amerikën Veriore midis 200,000 [8] dhe 90,000 vjet më parë. [9] Gjatë Wisconsinanit , bualli i myshkut modern lulëzoi në jug të tundrës, në atë që tani është Midwest , Appalachians dhe Virginia , ndërsa të afërmit e largët Bootherium dhe Euceratherium jetuan përkatësisht në pyjet e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe në zonat perëndimore. [7] Edhe pse ata ishin gjithmonë të zakonshme në Epokën e Akullnajave, bualli i myshkut e arriti kulmin 20.000 vjet më , por sidomos gjatë zhdukjes në epokën e akullnajave / Holocenit , ku varg i tij është reduktuar në masë të madhe dhe vetëm popullsitë në Amerika Veriore mbijetoi. Popullata e fundit e njohur e buallit të myshkut në Evropë u zhduk në Suedi 9,000 vjet më parë, [6] dhe i fundit në Azi, i cili jetoi në gadishullin Taymyr të Siberisë, rreth 2,000 vjet më parë. [12]

Pas zhdukjes të akullnajave Laurentide , bualli i myshkut gradualisht u zhvendos në veri përtej Arkipelagut Arktik Kanadez , duke mbërritur në Gronland nga ishulli Ellesmere rreth 350 pas Krishtit, gjatë Holocenit të vonë . Ardhja e tyre në Groenlandën veriperëndimore me siguri ndodhi brenda disa qindra viteve nga mbërritja e kulturave Dorset dhe Thule në zonën e sotme të Qaanaaq . Predikimi njerëzor rreth Qaanaaq mund të ketë kufizuar buallin e myshkut të lëvizë poshtë bregut perëndimor, dhe përkundrazi i mbajti ato të kufizuara në skajet verilindore të ishullit. [23]

Diapazoni i fundit vendas në Amerikën Veriore Redakto

 
Buall myshku në Alaskë

Në kohët moderne, buajt e myshqeve ishin të kufizuar në zonat Arktike të Kanadasë Veriore, Gronlandës dhe Alaskës. Popullata alaskane u zhduk në fund të shekullit 19-të ose fillim të shekullit të 20-të. Zhdukja e tyre i është atribuar gjuetisë së tepërt, por një ndryshim negativ i klimës mund të ketë kontribuar. [24][25] Sidoqoftë, bualli i myshkut që atëherë është rivendosur në Alaskë. Shërbimi i Peshkut dhe i Kafshëve të Egra të Shteteve të Bashkuara të Amerikës e futi buallin e myshkut në ishullin Nunivak në 1935 si një mjet për jetesën jetësore. [26]Popullsitë e tjera të rivendosura janë në Strehën e Jetës së Egër Kombtare të Arktikut , [27] , Parku Kombëtar i Ivvavik Yukonit , një qendër e ruajtjes së kafshëve të egra në Anchorage , [28] Parku Kombëtar në Territoret e Aulavik Veriperëndimor , Streha e Jetës së Egër Kombëtar e Kanutit , Parkut Kombëtar i Gatesit arktik , dhe Whitehorse, ruajtisi i jetës së egër të Yukonit . [29]

Ka pasur të paktën dy përpjekje për zbutje. Në vitet 1950 një studiues dhe aventurier amerikan ishte në gjendje të kapte viçat e buajve të myshkut në Kanadanë Veriore për zhvendosjen në një pronë që ai përgatiti në Vermont. [30][31][32] Një kusht i vendosur nga qeveria kanadeze ishte që ai nuk lejohej të vriste të rritur që mbronin të rinjtë e tyre. Kur rrjetat dhe litarët u treguan të padobishëm, ai dhe ekuipazhi i tij grupuan familjet në ujë të hapur, ku viçat u ndanë me sukses nga të rriturit. Pasi u drejtua me ajër në Montreal dhe hipi në kamion me makinë në Vermont, kafshët e reja u përdorën në kushte të buta. Edhe pse viçat u lulëzuan dhe u rritën në moshën madhore, problemet e rezistencës ndaj parazitëve dhe sëmundjeve dëmtuan suksesin e përgjithshëm të përpjekjes. Tufa që mbijetoi u transferua përfundimisht në një fermë në Palmer, Alaska , i cili ka qenë i suksesshëm që nga mesi i viteve 1950. [33]

Rifutja në Evropë Redakto

Lloji u rifut nga Banks Island në vargmalin Dovre të Norvegjisë në 1932, por u gjuan deri në zhdukje atje gjatë Luftës së Dytë Botërore . Ai u rivendos në Norvegji në 1947; kjo popullatë u zgjerua në Härjedalen , Suedi , në 1971. Ai u rifut në Svalbard në 1925–26 dhe 1929, por kjo popullatë vdiq në vitet 1970. [34] Ata u futën gjithashtu në Islandë rreth vitit 1930, por nuk mbijetuan. [35]

Në Rusi , kafshët e importuara nga Banks dhe Nunivak u lanë të lirë në gadishullin Taymyr në 1974 dhe 1975, dhe disa nga Nunivak u lanë të lirë në ishullin Wrangel në 1975. Të dy vendet janë në veri të Rrethit Arktik . Sot popullsia në ishullin Wrangel është rreth 1100, [36] dhe ai në gadishullin Taymyr vlerësohet në 11-14 mijë. [37] Disa tufa buaj myshqe migruan nga Gadishulli Taymyr larg në jug në Rrafshnaltën Putorana . [36] Pasi të jenë krijuar, këto popullata janë përdorur, nga ana tjetër, si burime për rifutje të mëtejshme në Siberi midis 1996 dhe 2010. [38] Një nga të fundit nga këto veprime ishte lirimi i gjashtë kafshëve brenda zonës së projektit " Parku Pleistocen " në lumin Kolyma në vitin 2010, ku një ekip shkencëtarësh rusë të udhëhequr nga Sergey Zimov synon të dëshmojë se bualli i myshkut, së bashku me të tjerë megafaun të Pleistocenit që mbijetoi në Holocenin e hershme në Siberinë veriore, [39] nuk u zhduk nga rajoni për shkak të ndryshimit të klimës, por për shkak të gjuetisë njerëzore. [40]

Futja në Kanadanë lindore Redakto

Mbetjet e lashta të buallit të myshkut nuk janë gjetur kurrë në Lindjen e Kanadasë , përkundër kushteve ekologjike në gadishullin verior të Labradorit që ishin të përshtatshme për ta. Në vitin 1967, 14 kafshë u kapën pranë Eureka në ishullin Ellesmere nga Instituti për Kërkime Bujqësore Veriore (INAR), dhe u sollën në një fermë në Old Fort Chimo Kuujjuaq , Quebec veriore, për vendbanimin për të siguruar një industri lokale bazuar tek qiviut , një nga fibrat natyrale më të mira në botë. Megjithëse kafshët lulëzuan dhe industria qiviut tregoi sukses të hershëm me trajnimin e kn marketingut, shpejt u bë e qartë se qeveria e Quebec kurrë nuk kishte menduar që buajt e myshqeve të jenë kafshë shtëpiake, por kishte përdorur INAR për të kapur buaj myshqesh për të siguruar një popullsi të egër për gjueti. Zyrtarët qeveritarë kërkuan që INAR të linte Quebec dhe ferma të mbyllet. Më pas, 54 kafshë nga ferma u lanë të lira në tre vende në Quebec veriore midis 1973 dhe 1983, dhe pjesa tjetër u lanë në kopshtin zoologjik lokal . Midis 1983 dhe 1986, kafshët e lëshuara u rritën nga 148 në 290, me një normë prej 25% në vit, dhe deri në vitin 2003, rreth 1400 buajsh myshqesh ishin në Quebec. Për më tepër, 112 të rritur dhe 25 viça u llogaritën në ishullin Diana në 2005, pasi kishin mbërritur atje me mjetet e tyre nga kontinenti.

Ekologjia Redakto

Gjatë verës, buajt e myshqeve jetojnë në zona me lagështi, siç janë luginat e lumenjve, duke lëvizur në lartësi më të larta në dimër për të shmangur borën e thellë. Bualli i myshkut ushqehet me barëra, shelgje arktike , bimë drusore, liken dhe myshqe. Kur ushqimi është i bollshëm, ata preferojnë barëra ushqyese në një zonë. Willows janë bimët që hahen më shpesh në dimër. Buajt e myshqeve kërkojnë një prag të lartë të rezervave të yndyrës në mënyrë që të konceptohen, gjë që pasqyron strategjinë e tyre konservative të mbarështimit. Shkallët e dimrit zakonisht kanë dëborë të cekët për të zvogëluar shpenzimet e energjisë për gërmimet përmes borës për të arritur në foragjere. [1] Grabitqarët kryesorë të buajve të myshqeve janë ujqërit arktik, të cilët mund të përbëjë deri në gjysmën e gjithë vdekshmërisë për llojin. Grabitqarë të tjerë të rastit, me gjasë kryesisht grabitqarë të viçave ose të rritur të sëmurë, mund të përfshijnë arijntë e murrmë dhe arinjtë polarë . [15]

Sjellja sociale dhe riprodhimi Redakto

 
Buaj myshqesh alaskan në vitet 1930 në pozicion mbrojtës

Bujt e myshqeve jetojnë në tufat me 12–24 individë në dimër dhe 8–20 individë në verë. [41] Ata nuk mbajnë territore, por i shënojnë shtigjet e tyre me gjëndra preorbitale . [42] Bualli i myshkut mashkull dhe femër kanë të dy hierarkitë e veçanta të bazuara në moshë, me demat e pjekur që janë dominuese ndaj të miturve. [41] Demat mbizotërues kanë tendencë të marrin qasje me burimet më të mira [15] dhe i zhvendosin vartësit nga territori me bar gjatë dimrit. [41] Demet e buajve të myshqeve pohojnë mbizotërimin e tyre në shumë mënyra të ndryshme. Buajt ulërijnë gjithashtu, lëkundin kokat e tyre dhe përplnin tokën. [43] Demet mbizotëruese i trajtojnë ndonjëherë demet e nënshtrimit si lopë. Një dem dominues godet rastësisht një vartës me pjesën e përparme të tij, diçka që ata bëjnë për lopët gjatë çiftëzimit. [44] Një dem i nënshtruar mund të ndryshojë statusin e tij duke mundur një dem dominues. [45]

 
Bualli i myshkut në Norvegji

Sezoni i çiftëzimit i buallit të myshkut fillon në fund të qershorit ose fillim të korrikut. Gjatë kësaj kohe, demet mbizotëruese luftojnë me të tjerët nga tufat dhe vendosin hareme zakonisht gjashtë ose shtatë lopëve dhe pasardhësve të tyre. Buajt luftarake së pari fërkojnë gjëndrat e tyre preorbitale kundër këmbëve ndërsa ulërjinë me zë të lartë, dhe më pas shfaqin brirët e tyre. [45] Demat mbrapa , ulin kokat e tyre dhe goditen me njëri-tjetrin dhe vazhdojnë ta bëjnë këtë deri sa të heqë dorë një dem. [43] Demat e nënshtruar dhe të moshuar i lënë kopetë të formojnë grupe beqarie ose të bëhen vetmitarë. [15] Megjithatë, kur rreziku është i pranishëm, demat e jashtëm mund të kthehen në tufë për mbrojtje. [46] Demat mbizotëruese i parandalojnë lopët të lënë haremet e tyre. [15] Tufat mblidhen kur mbaron vera. [46]

Përderisa demat janë më agresivë gjatë sezonit të çiftëzimit dhe ndahen nga grupi, femrat marrin përsipër përgjegjësinë gjatë shtatëzanisë. [15] Femrat shtatzëna janë agresive dhe vendosin se në çfarë largësie udhëton tufa brenda një dite dhe ku do të shtrihen për natën. [47] Tufat lëvizin më shpesh kur lopët janë duke dhënë qumësht , për t'i lejuar ata të marrin ushqim të mjaftueshëm për të ushqyer pasardhësit e tyre. [47] Lopët kanë një periudhë tetë deri në nëntë muajsh shtratëzanie, me pjellj që ndodhin nga prilli deri në qershor. Lopët nuk pjellin çdo vit. Kur dimrat janë të ashpër, lopët nuk hyjnë në estrus dhe kështu nuk do të pjellin vitin tjetër. Kur pjellin, lopët qëndrojnë në tufë për mbrojtje. Buajt e myshqeve janë precocial, dhe viçat janë në gjendje të vazhdojnë ecien brenda vetëm disa orësh pas lindjes. Viçat janë të mirëpritur në tufë dhe ushqehen për dy muajt e parë. [15] Pas kësaj, një viç pastaj fillon të hajë bimësi vetëm herë pas here. Lopët komunikojnë me viçat e tyre përmes shtrirjes. Lidhja e viçit me nënën e saj dobësohet pas dy vite.

Buajt e myshqeve kanë një sjellje mbrojtëse të veçantë: kur tufa të kërcënohet, demet dhe lopët do të përballen nga jashtë për të formuar një unazë të palëvizshme ose gjysmërreth përreth viçave. [48] Demat zakonisht janë vija e parë e mbrojtjes kundër grabitqarëve me lopët dhe të miturit që mblidhen afër tyre. [15] Buajt përcaktojnë formimin mbrojtës gjatë çiftëzimit, ndërsa lopët vendosin pjesën tjetër të vitit. [46]

Statusi i ruatjes Redakto

 
Buall myshku në Rusi

Historikisht, ky lloji ra për shkak të mbigjuetisë, por rimëkëmbja e popullsisë ka ndodhur pas zbatimit të rregullave të gjuetisë. [1] Menaxhimi në fund të viteve 1900 ishte kryesisht kuota konservative për gjueti për të nxitur rimëkëmbjen dhe recolonization nga rëniet historike. [1] Popullsia botërore e tanishme e buallit të myshkut vlerësohet të jetë midis 80,000 [49] dhe 125,000, [26]me rreth 47,000 që jetojnë në ishullin Banks . [50]

Në Groenlandë nuk ka kërcënime të mëdha, megjithëse popullsitë janë shpesh të vogla në madhësi dhe të shpërndara, gjë që i bën ata të prekshëm nga luhatjet lokale në klimë. Shumica e popullsive janë brenda parqeve kombëtare, ku mbrohen nga gjuetia. [1] Bualli i myshkut ndodhet në katër prej zonave të mbrojtura të Groenlandës, me popullsi indigjene në Parkun Kombëtar të Verilindjes së Groenlandës , dhe tre popullsi të futur në Rezervën Natyrore Arnangarnup Qoorua , dhe Rezervati Kangerlussuaq dhe Maniitsoq Caribou . Brenda këtyre zonave, buajt e myshqeve marrin mbrojtje të plotë. [1]

References Redakto

  1. ^ a b c d e f Gunn, A.; Forchhammer, M. (2008). "Ovibos moschatus (errata version published in 2016)". IUCN Red List of Threatened Species. 2008: e.T29684A86066477. Marrë më 24 dhjetor 2019. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ de Blainville, M. H. (1816). "Sur plusieurs espèces d'animaux mammifères, de l'ordre des ruminans". Bulletin des Sciences Par la Société Philomathique de Paris. 1816: 76. g. XI. Ovibos {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Stampa:MSW3 Artiodactyla
  4. ^ Animal Life in Greenland – an introduction by the tourist board Arkivuar 2012-04-27 tek Wayback Machine. Greenland-guide.gl. Retrieved on 2011-09-15.
  5. ^ a b Ndërsa takini dhe bualli i myshkut dikur konsideroheshin ndoshta të lidhura ngushtë, takinit i mungojnë veçoritë e zakonshme të ovibovinëve, siç është morfologjia e specializuar e brirëve të buallit të myshkut, dhe analiza gjenetike tregon se linjat e tyre në fakt u ndanë herët në evolucionin e caprinëve. Përkundrazi, të afërmit e gjallë më të afërt të buallit të myshkut duket se janë goralët e gjinisë Naemorhedus , sot të zakonshme në shumë vende të Azisë qendrore dhe lindore. Ngjashmëria e paqartë midis takinit dhe buallit të myshkut duhet të konsiderohet një shembull i evolucionit konvergjent . <ref name="Lent1999">Peter C. Lent (1999). Muskoxen and Their Hunters: A History. University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-3170-2. Marrë më 2013-08-25. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b c d e Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Lent1999
  7. ^ a b "KGS--Guidebook 5--Wisconsinan Mammalian Faunas". ku.edu. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ a b Wildlife Management Advisory Council (North Slope) fact sheet. taiga.net.
  9. ^ a b c "Hinterland Who's Who". Arkivuar nga origjinali më 25 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Smithsonian Institution. North American Mammals: Pronghorn Antilocapra americana Arkivuar 22 janar 2016 tek Wayback Machine
  11. ^ a b c Switek, Brian. "Prehistoric DNA Reveals the Story of a Pleistocene Survivor, the Muskox." Laelaps blog on Science Blogs, posted 10 Mar. 2010. Accessed 18 Jan. 2013.
  12. ^ a b "Muskox Suffered Loss Of Genetic Diversity At Pleistocene/Holocene Transition". Science Daily. 2005-10-06. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Ellis, E. Ovibos moschatus". Animaldiversity.ummz.umich.edu. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Muskox videos, photos and facts – Ovibos moschatus Arkivuar 2012-08-25 tek Wayback Machine. ARKive. Retrieved on 2012-08-23.
  15. ^ a b c d e f g h Lent, Peter C (1988). "Ovibos moschatus" (PDF). Mammalian Species. 302 (1–9): 1–9. doi:10.2307/3504280. JSTOR 3504280. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2013-05-20. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Search for the Legendary White Musk-ox". Thelon.com. 2010-08-06. Arkivuar nga origjinali më 2011-07-17. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Muskox Uses". Alaska Department of Fish and Game. Marrë më 2017-02-01. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Wilkinson, Paul F. (1974). "The history of musk-ox domestication". Polar Record. 17 (106): 13–22. doi:10.1017/S0032247400031302. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ "The Qiviut Fiber and Yarn". Qiviut.com. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Large Animal Research Station.uaf.edu. Retrieved on 2012-08-23.
  21. ^ Muskox Wool – Qiviut (Kiv-ee-oot). alaskabeadstore.com. Retrieved on 2012-08-23.
  22. ^ "Muskox". moskussafari.no. Arkivuar nga origjinali më 2013-10-29. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Bennike, Ole; Andreasen, Claus (2005). "New dates of musk-ox (Ovibos moschatus) remains from northwest Greenland". Polar Record. 41 (2): 125–129. doi:10.1017/S0032247404004127. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ Smith, T.; Coady, J.; Kacyon, R. (2008). "Muskox". Alaska Department of Fish and Game. Arkivuar nga origjinali më 2009-10-01. Marrë më 2017-02-01. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ "The Incredible Journey". Nps.gov. 2010-12-28. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ a b "Muskox, (Ovibos moschatus) US Fish & Wildlife Service". Fws.gov. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ https://www.fws.org/refuge/arctic/muskox.html[lidhje e vdekur përfundimisht]
  28. ^ "Musk Ox - AWCC". Arkivuar nga origjinali më 6 mars 2021. Marrë më 14 janar 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ "Yukon Wildlife Preserve". www.yukonwildlife.ca. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ "University of Wisconsin Center for Cooperatives - Fingers and needles: Alaskan co-op turns cashmere-soft musk ox wool into hard cash". Arkivuar nga origjinali më 3 mars 2016. Marrë më 14 janar 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ [1]
  32. ^ National Geographic Society (1960). Wild Animals of North America. fq. 105. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  33. ^ "Musk Ox Farm-Gently Hand-Combed Qiviut". Musk Ox Farm-Gently Hand-Combed Qiviut. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  34. ^ Aulagnier, S. et al. (2008) Guide des mammifères d'Europe, d'Afrique du Nord et de Moyen-Orient. Delachaux et Niestlé, Paris
  35. ^ Zabrodin, V.A., and G.D. Yakushkin. "Chapter 10: Musk-Oxen." From Animal Genetic Resources of the USSR, edited by N.G Dmitriev and L.K Ernst. Rome: FAO, 1989.
  36. ^ a b "Where in Russia Can You See a Muskox? Overview of the habits and maintenance of muskoxen at the beginning of 2019" (në rusisht). {{cite web}}: Shiko vlerën e |url= (Ndihmë!)
  37. ^ [2]
  38. ^ Sipko, Taras. "Reintroduction of Musk Ox on the Northern Russia". Large Herbivore Network. Arkivuar nga origjinali më 2015-09-05. Marrë më 2017-12-21. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ "Data" (PDF). www.rhinoresourcecenter.com. Marrë më 2020-04-11. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  40. ^ "Pleistocene Park Underway: Home for Reborn Mammoths?". nationalgeographic.com. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  41. ^ a b c Tener, J. S. (1965). Muskoxen in Canada a biological and taxonomic review. Ottawa: Queen's Printer.
  42. ^ Owen-Smith, N. (1977). "On Territoriality in Ungulates and an Evolutionary Model". The Quarterly Review of Biology. 52 (1): 1–38. doi:10.1086/409720. S2CID 85113457. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ a b Wilkinson, P. F.; Shank, C. C. (1976). "Rutting-fight Mortality among Musk Oxen on Banks Island, Northwest Territories, Canada". Animal Behaviour. 24 (4): 756–758. doi:10.1016/S0003-3472(76)80004-8. S2CID 53187116. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ Reinhardt, V. (2005). "Courtship behavior among musk-ox males kept in confinement". Zoo Biology. 4 (3): 295–300. doi:10.1002/zoo.1430040311. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  45. ^ a b Gray, D. R. (1986). "Standing his ground: How the muskox survives the rigours of an Arctic winter". Nature Canada. 15: 19–26. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  46. ^ a b c Freeman, M. (1971). "Population Characteristics of Musk-Oxen in the Jones Sound Region of the Northwest Territories". Journal of Wildlife Management. 35 (1): 103–108. doi:10.2307/3799877. JSTOR 3799877. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  47. ^ a b Jingfors, K. (1982). "Seasonal Activity Budgets and Movements of a Reintroduced Alaskan Muskox Herd". Journal of Wildlife Management. 46 (1): 344–359. doi:10.2307/3808645. JSTOR 3808645. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  48. ^ Miller, F. L.; Gunn, A. (1980). "Behavioral Responses of Musk Ox to Simulation of Cargo Slinging by Helicopter, Northwest Territories". Canadian Field-Naturalist. 94 (1): 52–60. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  49. ^ "Robert G. White Large Animal Research Station, University of Alaska". Alaska.edu. 1963-10-12. Arkivuar nga origjinali më 2010-05-27. Marrë më 2011-03-03. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  50. ^ "Annual Report of Research and Monitoring in National Parks of the Western Arctic 2005, Parks Canada". Pc.gc.ca. 2005. Arkivuar nga origjinali më 2017-12-22. Marrë më 2017-12-22. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lingje ekstra Redakto


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Bualli_i_myshkut&oldid=2600082"