Firmoza
Firmozë (italisht:Acquaformosa) është një fshat dhe komunë me 900 banorë në provincën e Kozencës në rajonin e Kalabrisë, Itali. Që nga mesjeta ajo është venbanim për një pakicë arbëreshe, e cila reflektohet në praninë e simboleve të shqiponjës dhe përkrenares së Skënderbeut në emblemën e komunës. Gjithashtu fshati është selia e Kishës Ortodokse Arbëreshe.
Firmoza
Acquaformosa | |
|---|---|
 | |
| Popullsia | |
| • Gjithsej | 900 |
| Emri i banorëve | Firmozjot/ë |
| {{{postal_code_type}}} | 87010 |
| Faqja zyrtare | www.acquaformosa.asmenet.it/ |
.svg)
Fshati, që ndodhet në një lartësi prej 756 metra m.n.d., është pjesë e pakicave arbëreshe, të pranishme në të gjithë territorin jugor italian. Popullsia ruan zakonet dhe traditat, dhe ruan ritin orthodoks-bizantin, në varësi të juridiksionit kishtar të Peshkopatës së Lungros. Më 4 gusht 2009 këshilli i fshatit miratoi nismën për montimin e paneleve brenda fshatit që thonë "Comune deleghistizzato". Në rreth 1400 metra m.n.d. qëndron Sanctuary e Santa Maria del Monte, e rrethuar nga malet e Firmozës dhe Lungros.
Historia Redakto
Origjina historike e Firmozës daton që në vitin 1195, kur për bujarinë e princave të Altomontes, u themelua Abbey e Santa Maria e Firmozës e urdhrit Çisterçian. A Legend kujton se Princesha Irena Kastrioti, vajza e heroit të shqiptarëve Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, banonte në Abbey dhe pas pirjes së ujit të Abbey-it, bërtiti: "Çfarë uji me formë të hijshme" dhe që atëherë ajo ka ndryshuar emrin nga Ariosa në Acquaformosa. Origjina e komunitetit i ka fillesat në vitet 1200, rreth manastirit Santa Maria të San Leuceos, por rritja dhe repopullimi real dhe e drejta e shtëpisë ndodhi me ardhjen e shqiptarëve midis viteve 1476 dhe 1478.
Kultura Redakto
Traditat dhe folklori Redakto
Kostumet, traditat, rituali dhe gjuha janë një pasuri që banorët e Firmozës e kanë ruajtur të pandryshuar me kalimin e kohës. Nga brezi në brez të rinjtë e vendit angazhohen për ngritjen e grupeve folklorike për të mbrojtur dhe për të transmetuar traditat. Grupi folklorik i Firmozës, i lindur në vitin 1986, quhet "Shkëmbi". Ai njihet për kërkimet për këngë dhe valle Arbëreshë.
Ndër ngjarjet më të rëndësishme fetare janë: festa e Santa Maria del Monte, 26 korrik, festa e Shën Jan Pagëzorit, 29 gusht, festa e "Valleve" gjatë periudhës së karnavaleve, vallëzim me këngë për të vlerësuar fitoren e Skënderbeut kundër turqve, dhe të premten e parë të marsit, djemtë në grup, luajnë këmbanat, duke ngacmuar njerëzit e fshatit, duke theksuar pikat e forta dhe të dobëta. Festa më e rëndësishëm është ajo e Pashkëve. Ditën e Kreshmës këndohet, me thirrje dramatike që të kujtojnë Mundimet e Krishtit. Në Pashkët solemne shpallet ringjallja duke kënduar në kor në kishë dhe në rrugët e fshatit. Festa e Shën Mërisë së Malit zhvillohet të dielën e parë dhe të fundit të korrikut me pelegrinazhin e famullisë së Firmozës, Ungrës, Fermës dhe fshatrave të tjerë shqiptarë përreth, me këngë, valle dhe gra të veshura me kostume tradicionale shqiptare. Të dielën e fundit të majit festohet Zoja e Mëshirës. Është e zakonshme gjatë Epifanisë (Ujit të bekuar) pagëzimi në Kroin Plak.
Kostumet Redakto
Firmozjotët mbajnë veshje arbëreshe, në dallimet e tyre tradicionale për përdorim dhe festa. Llojet e ndryshme të kostumeve: kostum gjysmëfestiv me buzë "kamizolla" dhe shall te zbukuruar rreth e qark me shirit të artë, kostum "kandusha" për vajza që presin burrin, kostum zie, kostum vajze nga burri i saj dhe kostum martese me kurorë.