Selimi
Faktorët që çuan në fillimin e intergrimit evropian
Hyrje:
Motivi që më ka shtyer të marrë këtë temë, është se gjithmonë kam qenë kurreshtarë të dijë se çka i shtyu shtetet evropiane të bashkohen në një bashkim të till siq është “Bashkimi Evropian” dhe është mjaft kurioze të dihet se si ka arritur deri te ky bashkim i cili është sot. Natyrishtë vështersitë ishin mjaft të mëdha për tu arritur deri tek ky bashkim, dihet mirë se Evropa vazhdimisht ishte një vatër krizash deri ne atë kohë. Ata që më së shumti e pësonin ishin pikërisht popullata evropiane e cila i vuante pasojat nga nga ata udhëheqës të disa shteteve që nuk ju interesonte qmimi të cilën po e paguanin populli nga shum te vrar e ne varfëri te skajshme, mirëpo ju interesonin teket perosnale e ato karrieriste për të sunduar jo vetëm këtë kontinent të quajtur Evropë por edhe tërë Botën.Që këto idesh rrjedhëshin nga dikator më të mëdhënjë qe njef historia siç jane Napoleon Bonaparta Adolf Hitler e disa të tjerë që mendonin të zaptonin tërë Evropën nën thundrrën e tyre vrastare. Idet e tilla nuk u përkrahën nga shum ideator të mëdhenjë evropain andaj ata filluan te mendojn ndryshe nga këto ide,mendonin për një bashkim të mirëfillt ku te gjithë popujt e Evropes do të ishin të barabart në secilin aspekt,e jo te diskriminuar nga gjërat fundamentale që duhet ti gëzoj çdo popull që jeton në Evrop e më gjerë. Ëndrrat e tyre “eterve” mendjendritur dalëngadalë u bëne realitet dhe bënë atë që moti gjenerata të tëra e kishin ëndrruar që një dite të gjithë popujt e Evropës të jënë të bashkuar të intergruar në një union te vetëm e që sot nijfet me emrin “Unioni Evropian “ që ka një numër të madh shtetesh që Evropiane, gjithësej 27 sosh e që ky numëer vazhdimisht pritet të rritet edhe me inkuadrimin e shteteve të tjera evropiane e ne theksë te veqant të shteteve ballkanike . Të studjosh ne drejtimin “ Administratë Publike dhe Marrëdhënie Ndërkombëtare” dhe të mos punosh një punim në lidhje me këtë temë, është me të vërtet jo e arsyeshme, sepse është mëse e domosdoshme për ne studentët të dihet se si erdhi deri te bashkimi.Cilat ishin ato strategji që i përdoren ideatorët Evropian?. Cilat ishin barrierat që i hasën ?. Si ishte reagimi i shteteve tjera evropiane dhe si vendosën të bashkohen përkrahë shtetëve që e inicuan këtë bashkim, (Frances dhe Gjermanis).
Faktorët që çuan në fillimin e intergrimit evropian
Ideja për një bashkim ( lidhje aleancë) evropiane ka lindur qyshë në Mesjetë ku si qëllim kryesor ishte mbrojta nga rreziqet që vinin nga jashtë e posaqërsisht në akcent të veqantë nga Perandoria Osmane.Këto ide, pra për një bashkim në mes popujve rrespektivisht shteteve të Evropës , ishte mëse e domosdoshme, andaj shumë filozof, politikan ,filluan të mendonin për një plan strategjik për një intergrim evropian. Nga fund ii shekullit XVIII filozofi i njohur gjerman Emanuel Kanti në vepren e tij “Për paqen e përhershme” jepë iden e formimit të një federate të shteteve evropiane e cila do të shërbente si jet për sigurimin e paqës. Këtu ishte paramenduar në rradhë të parë për një sigurim të paqës në mes shteteve evropiane.” Edhe Viktor Hygo me vonë nga shekulli XIX kishte një vision të ngjajshëm, i cili parashite krijimin e shteteve të bashkurara të Evropës. Pra ideja për formimin e një lidhje evropiane me organe të veta, gjegjësisht me një gjykat me kompetenca detyrimuse, me një kuvend që merr vendime në bazë të shumicës së votave, është e vjeter.Mirëpo kjo ide kishte lindur parasegjithash si rezultat i mendimit se : Evropa mund të ruajë prestigjin e vet politik e strategjik përballë fuqive të mëdha si :SHBA-së dhe Rusisë vetëm e bashkuar e çka më vonë u vertetua edhe historikisht. Këto ide për një intergrim evropian, siq duket dështuan nga shkaku se filloi Lufta e Parë Botërore e që qëllimimi i këtij intergrimi ishte menjanimi i luftërave e veqenarisht popujve evropian që ishin në hasmëri të vazhduar në mesë vete nga egot e shumta te sundimtarëve për të zotruar territore edhe duke fituar edhe ekonomikisht. Idet për një intergrim evropian vazhduan edhe gjat dhe pas Luftës së I Botërore, vlen të përmendet plan i ministrit të jashtëm të Frances Arsitde Briand i cili parashihte formimin e një lidhje evropiane.Kjo lidhje duhej të ishte mjaftë elastike për të mos prekur sovranitetin e shteteve.Megjithatë edhe propzimet të cilat sovranitetin e shteteve evropiane nuk e cenonin siq ishte memorandumi Briandit nuk gjeten mirëkuptim atë kohë përballë ides së shtetit nacional .” Nje tjetër përpjekje për një intergrim evropian ishte edhe lëvizja pan-evropiane që ishte një inciativ private, joqeveritare e Graf Richard Coudenhove Kolerg, e cila lëvizje bëri jehon të madhe mbasi kishte për koncept jo vetëm sigurimin e paqës në Evropë por edhe krijimin e rrethananve të një politike paqësore në tërë Botën, sepse vetëm nga Evropa nuk ishte e mundur të dirigjohej një politik e përbashkët në mes të vendeve të ndryshme që nuk i takonin vetem Evropës . Kjo vërtetohet me vetë faktin se Lufta e Parë Botërore, e cila filloi edhe pse si luftë evropiane, fat i saj u vendos nën ndikimin e SHBA-ve.Nisur nga ky fakt kishte lindur edhe plani për vendosjen jo të një rendi të ri evropian, por të një rendi të ri botëror. Lëvizja pan-evropiane parashihte krijimin e shteteve të bashkuara të Evropës sipas modelit të SHBA-ve duke përjashtuar këtu Bashkimin Sovjetik dhe Britanin e Madhe.Kështu pra edhe për vet faktin e ideve të bollshme nuk u arrit që të gjendet gjuha e përbashkët për themelimin e një bashkësie, lidhje evropiane para Luftës se Dytë Botërore. Përfundimi i Luftës së Dytë Botërore kishte si pasoj një ndrrim rrënjësor të raportit të forcave në Evropë, ku si fitues të vërtetë të luftës dolën SHBA-të dhe Bashkimi Sovjetik. Bazuar në epërsin e vet ushtarake që kishin këto dy shtete përballë shtetev tjera, pos ndarjës së Gjërmanisë këto pretendonin edhe të vendosnin për fatin e Evropës në tërësi , çka edhe ndodhi më vonë siç dihet historikisht. Të dobësuara nga Lufta e Parë Botërore, nga kriza e madhe ekonomike botëror edhe nga Lufta e Dytë Botërore, fuqitë e mëdha evropiane, me përjashtim të Bashkimit Sovjetik humbën pozicionet e veta politike dhe strategjike që mbanin deri atëherë në aspektin ndërkombëtarë.Me një fjalë nga lufta nuk dual si humbëse vetëm Gjermania por edhe shtetet tjera pasi që mbas Luftës së Dytë Botërore kishte vetëm dy superfuqi botërore gjegjësisht SHBA-të dhe Bashkimi Sovjetik. Si pasojë e kësaj shteteve evropiane ju parashtruan dy detyra: që së bashku të ndalojnë konfliktet ushtarake dhe së bashku ta kthejnë ndikimin e mëparshëm politik dhe ekonomik në Botë. Lidhur me këtë shtetet evropiane tashmë ishin të vetëdishme se vetëm të bashkuara do të mund të kryejn këto detyra. Pra evropianët duke parë të gjith këtë kauz që ndodhte ne Evropë të githë ata faktor që ndikonin si pasojë e këtyre gjërava që kaplonin Evropën fillaun të mendojn shumë seriozisht për një bashkim apo intergrim gjithëpërfshirës evropian .Si iniciator për realizimin e idesë së kahmotëshme për një intergrim evropian mbas Luftës së Dytë Botërore njifet Winston Churchill i cili ne vitin 1946 në Cyrih me rastin e fjalimit të tij lidhur me gjendjen ktastrofale ekonomike dhe sociale në Evropë, për tejkalimin e kësaj gjendje kërkon formimin e “shtetve të bashkuara të Evropës” Edhe pse kjo ide nuk ishte asgjë e re, roli që luajti ajo më vonë për intergrimin evropian ishte shumë i madh pasi që kësaj here kjo ide vinte nga një anë qeveritare në rrethana të reja , ku vetëdija për nevojën e një bashkëpunimi të ngushtë, politik, ekonomik edhe kulturor në mes shteteve evropiane ishte e lartë. Armiqësitë në Evropë e cekum edhe më lartë se ishin mjaft evidente dhe atë në masë të madhe vlen të përmendet arqmiqësia e dy shteteve fiqnje e kryeosre të Evropës, Frances dhe Gjermanisë që ishin ne konflikt shekullor në mës vete.Por poenta e tërë këtyr ideve për një intergrim evropian qëndron në atë se shkaktar kryesor të këtij bashkimi i cili ekziston sot, janë pikërisht këto dy shtete, pra Franca dhe Gjermania rrespektivisht dy ideator kryesor të këtyre shteteve Robert Shuman minister i jashtem i Frances dhe Zhan Monet nga Gjërmania.” Këta dy kreator te “Bashkimit Evropian” lancuan iden e një bashkimi në mes te dy këtyre shteteve me një plan strategjik që sot është i njohur me emrin si “Plan i Shumanit “ ne vitin 1950. Ky plan i publikuar në maj të vitit 1950 ishte formuluar më këto fjalë “Qeveria franceze propozon që prodhimi i thëngjillit dhe qelikut në Francë dhe në Gjërmani të vihet nën kontrollin e Autoritetit të Lartë, i cili do të ishte i përbashkët dhe i hapur ndaj participimit të shteteve tjera evropiane….” Ky plan ishte përpiluar në mënyrë secrete nga Komisioni Francez i Planifikimit i udhëhequr nga Mone, i ndihmuar nga kolegët e tij.Ashtu pasi që u përpilua ky projekt , ministri i Punëve të Jashtme Robert Shuman me entuziazëm arriti ta bindte Këshillin e Ministrave Francezë me 9 maj e që kjo dat edhe mirret edhe si datlindje e :”Bashkimit Evropian”.Menjëherë, që nga fillimi, ky plan zgjoi publicitet të madh në opinionin” .Aryseja ishte se kooperimi ekonomik ndërmjet dy amriqëve te përbetuar, pra të Francës dhe të Gjërmanisë, nënkuptonte edhe kooperimin politik. Ky bashkpunin gjermano-francez, nga shtetet tjera te fuqishme u pa mjaft me një sy të quditshem jo vetem për shakak të amrqiësis që kishin këto dy shtete , por edhe te problemit qe kishin me rajonin e Rurit edhe te Zhurit.Ky kontekst u zgjodh me në fund me ndërmjetësimin e SHBA-së,ky Frances ju lejua të merr pjesë në administrimin e kësaj pjese së bashku me gjërmanet.Mirëpo sa i përket planit që u hodh nga Shuman edhe ky plan kishte ato rezervat e veta nga të dy palët shkaku dihej veq pse.! Plani i Shumanit edhe pse nga gjërmanet shihej në fillim me një farë lloj rezerv ai prap se prap më në fund u pranu nga kancelari i atëhershëm gjërman Adenaueri, i cili pasi që pa qëllimet e Shumanit që ishin të sinqerta, e pranoi plotësish.Mirëpo problemi më i madh ende ishte në disponimin public francez. Shumica e francezve edhe pse këtë ide të intergrimit evropian në parim e pranonin, prapseprapë, përshkak se frika dhe dyshimi nga Gjërmania ishte futur thellë në vetëdijen franceze, kishte dsiponim antigjërman.Mirëpo pas shumë sqarimëve që ja bëri gjërmaneve Shuman duke arsyetuar se ky plan kishte për qëllim normalizimin e marrëdhënieve me Gjërmanin dhe krijimin e bashkësis evropiane. Ai po ashtu bëri publike edhe planin sipas së cilës, industria e thëngjillit dhe e qelikut ishin fushat të cilat duhej të intergroheshin të parat” .Poenta e ketij intergrimi do të ishte se burim kryesor i energjisë nëEvropë,deri në atë kohë ishte thëngjilli.Kurse baza e industrisë së rëndë ishte çeliku, dhe pikërisht këto dy xehe ishin po thuajse shkaktare kryesore të luftërave në të kaluaren, sepse industria e armatimit ushtarak ishte e ndërtuar mbi këto dy industri.Ashtu që, në të kaluarën, çdo shtet, tregues i rritjës së industrisë së armatimit, gjithëmonë ishin shtimi i prodhimit të thëngjillit dhe çelikut. Pra kjo ide do të ishte me të vërtet në të ardhmën edhe një factor stabiliteti në Evrop basi që ky intergrim fillestar i cili u bë për qëllimin e këtyre dy xeheve do të nënkuptohej së këto dy shtete do të lidhen midis vete dhe se lufta në mes tyre në të ardhmën, jo vetëm se do të ishte një ide e cila s’do mund të mendohej, por praktikisht dhe materialisht do të ishte e pa mundur. Kjo e arritur u kurorizuar me nënshkrimin e e dy palevë por ëndrra e tyre pra u realizua me krijimin e Bashkësisë Evropiane për Thëngjill dhe Qelik e që më vonë këto bashkpunime vazhduan tutje edhe më nënshkrimë të traktatëve tjera me karaktere politike dhe ekonomike , por gjithashtu edhe me intergrimin edhe të shteteve tjera Evropiane pasi që interesi për një intergrim ishte jashtëzakonisht i vlevshum në të gjitha sferat e ne theksë të veqant atij ekonomik por edhe politik.
Konkludim:
Krejtë në fund të këtij punimi semniariik të cilin u mundova ta e shtjelloj në pika të shkurtëra pra ata faktor në të cliat ka kaluar deri tek ky i(intergrim)Bashkimi Evropian. Poenta e këtij bashkimi është e madhe sepse vendi i cili deri parabshkimit ishte një arenë luftërash të përgjakshme dhe armiqsive të mëdha të shtetve evropiane,popullsia e këtij vendi ishte viktima kryesore ajo që pësoi, ekonomia ishte nën një ulje të theksuar dhe shumë gjëra negative ndodheshin. Arritja më e madhe ishte pa dyshim ndalja e lufëtrave ne mes veti dhe progresi i madh qe u arrit në fushën ekonomike dhe në të gjitha fushat tjera të jetës evropiane. Rruga me të cilen ka kaluar deri tek ky bashkim i cili është sot ka qenë mjaft e gjatë dhe e vështirë mipërpo fatëbardhesisht kjo ënderr e tyre u bë realitet, dhe Evropa u bë një faktor stabiliteti jo vetëm për veteveten por edhe për tërë Botën.
Literatura e shërbyer:
Zahiti Bashkim,, “E drejta Evropiane “Botimi 2003 Prishtinë Reka Blerim,, “E drejta Evropiane “ Botimi 2000 Prishtinë Reka Blerim,, “Studime Evropiane, Botimi 2004 Prishtinë
Tali Driton “Intergrime Evropiane”, Botim Prishtinë