Arkitektura egjiptiane

KLIMA

e nxehët kushtëzonte ndërtimin e objekteve me oborr të brendshëm rreth të cilit ndërtoheshin kthinat me hapje të vogla. Muret e këtyre objekteve ishin të pjerrëta – që është edhe karakteristik dhe veçanti e arkitekturës egjiptase.

MATERIALET NDËRTIMORE

ishte I pasur me lloje të ndryshme të gurit. Me dru I varfër kishte lloje të mira të argjilës nga e cila marronin qerpiçin dhe tullën e pjekur të cilat u përdorën për shtëpitë e banimit dhe fortifikatat. Tulla si material I dobët zëvendësohet me gurin i cili ark. Së Egjiptit i jep qëndrueshmërinë dhe monumentalitetin.

RREGULLIMI SHOQËROR

shteti udhëheqi nga Faraoni I biri I Diellit sundimtar me pushtetin e pakufishëm. Faraoni perëndive u ndërtonte tempujt ndërsa vetes varrin. Numri I madh i robëve, fshatarëve si dhe populli I Egjiptit mundësuan ndërtimin e objekteve kolosale.

RELIGJIONI

perëndia kryesore ishte perëndia Diell-Ra të cilës më vonë iu bashkangjit edhe perëndia e ajrit dhe erës Amoni, dhe shpesh gjejmë tempuj kushtuar perëndisë Amon-ra.

EPOKAT ARTISTIKE TË EGJIPTIT

EPOKA TINIKE

vlen të permendet ark. Sakrale e prezantuar me varrezat e faraonëve të tipit Mastabe. ktu përmendim mast. E mbretit Menes në Negade.

EPOKA E MBRETËRISË SË VJETËR

epoka e fillimit të lulzimit të artit egjiptas. njihet si epoka e memfisit. u ndërtua kompleksi I Zoserit me piramidën e shkallzuar nga guri. Do të pasoj kompleksi grandioz të GIZES me piramidat e faraonëve të KEOPSIT, HEFRNIT, MIKERINIT.

EPOKA E MBR. SE MESME

epokë më e varfër. Arkitekt pasurohet me alea sfingash dhe shtylla të larta OBELISQE, vlen të përmendt piramida me terasa e MENTUHOTEPIT të I dhe II. Apl shtylla e Ozirisit me trajtë katrori me kapitel me trajtë të kokës së perëndisë OZIRIS.

EPOKA E MBR. SE RE

epoka më e ndritshme e artit egjiptas. Ndërt tempujte mdhenj në Luksor e Karnak. lajmërohen varret nën tokë në luginën e mbrërve. Muret janë edhe më tej të pjerrta, shtyllat e trajtes katrore e rethore me kapitel te kokës së perëndeshës HATOR, me gjethe papirusi, perd sht e ozirisit

EPOKA E VONSHME

arti egjiptian bie si pasoje e ndërrimit të shpeshtë të pushtëtit, e sidomos si pasojë e asirianëve, persianve, Aleksandrit të madh dhe Cezarit.

ARKITEKTURA E BANIMIT

obj. e banimit në Egjipt ishin të punuara nga qerpiqi dhe tulla dhe në vete përmbanin oborrin e mbrendshëm nga I cili kalohej nëpër kthinat e vecanta. robërit banonin në objekte individuale, ndërsa objektet e banimit të qytetarëve dhe zejtarëve përb nga një nr I madh I kthinave. Zak. Kthina e mesit kishte lart. dhe dim. më të mdha dhe konsiderohej si kthina kryesore. muret ishin nga qerpiqi te zbukuruara me piktura morale nga jeta e përditshme.

PIRAMIDA E ZOSERIT

e ndërtuar nga blloqe guritë bardhe gelqerorë të gdhendur në trajta shumë të regullta. Forma e shkallzuar shtë arritur me vendosjen e 6 mastabave te vend njëra mbi tjetrën, që arrin lart 60 m. varri është nën tokë dhe I gdhendur nën shkëmb. në cdo anë ka hyrje dhe korridore të cilat krijojn një labirinth, në fundin e të cilit ndodhet kthina për sarkofag.

PIRAMIDA E KEOPSIT

me lart. 148m dhe brinjën e bazës 232 m, e ndërt prej gurit gëlqeror dhe përmban kthinën e përmotshme ku ndodhet mumia e faraonit. Me anën ekoridoreve bëhet lidhje e kthinave në piramidë. Hyrja është përafërsisht në mesin e anës veriore 14–16 m mbi sip, e tokës. Prej hyrjes vazhdon një koridor I lartë 1,06 m dhe I gjerë 1,22 m, I cili përfundon me disa kthina nën dhe. më e rëndësishmja në këtë koridor është galeria e gjatë 45 m e lartë 8,5 m e gjer 2 m, e cila është punuar me gurë të zmaltuar dhe mbuluar me një cemer interesant. Galeria përfundon me parahyrjen e cila e ndan nga kthina me dim. 10,23 x 5,20 x 5,81 ku ruhet sarkofagu I faraonit.

PIRAMIDA E HEFRENIT

135/215 m fillon me dy koridore njëri në nivel të platformës tjetri në lart 15 m. kthina e përmotshme gjendet nën piramidë, në shkëmb tek e cila do të shpiejn dy koridore.

PIRAMIDA E MIKERINIT

66/108 m, kthina e përmotshme gjendet në thelsi prej 10 m nga jashtë kjo piramidë është e mveshur me granit të kuqrremt.

VARREZAT NE SHKEMB

hyrjet kanë qene të mshefura ngase nbroheshin nga plackitësit.kanë radhitje sipas aksit gjatsorë, është bërë përjashtim atëherë kur është hasur në shkëmb të fortë. Gjat. Arrin 60–150 m, pas hyrjes ndodhet nj hapësirë katrore apo e zgjatur që shërbente për kapellë apo sallë pritjeje. varri mund të jetë nen kapell tek I cili shpie kanali vertikal, horiz apo i pjerrt, varsisht nga tereni.

TEMPUJT

përbëhen prej 4 pjesëve kryesore : oborrit, hapësirës festive, shtëpisë së hyjnisë, hapësirave përcjellëse.

OBORRI

është hapësira me e madhe e tempullit qëzakonisht e rethuar nga njëra anë me pilone nga ana tjetër me sallën hipostile.

SALLA HIPOSTILE

vazhdon me boshtin gjatësor pas oborrit dhe ka gjerësinë e njejt por me sip. më të vogël. Hapsira është e ndarë me shtylla, ku ato rë mesit janë me dist më të madhe dhe mundsojnë ndricimin e tempullit.

Tempujt KLASIK EGJIPTAS

Tempulli Kons në Karnak, Tempulli I Amonitnë Karnak. Tempulli në Luksor-Ramzeseumi. Tempulli I Horusit në Edefë. Tempulli I Ramzesit III në Medinet-Habu.

Tempulli NEN SHKEMB-SPEOS

planimetria e tij zhv nën shkëmb dhe përmban të gjitha kthinat e tempullit me pilone përveq oborrit. i tillë është ai në Abu-Simbel, në fasadën e të cilit qëndrojn 6 statujat e faraonit Ramzes, në mesin e të cilave është hapja e punuar me propilon të përfunduar me simën egjiptase. pas hyrjes vazhd salla me 6 shtylla hator e cila përms 3 hyrjeve vazhdon në një vestibul në boshtin e të cilit ndodhet Cela(Sekosi).

Tempulli HEMISPEOS

I ka pilonet, oborrin dhe sallën e shtyllave nën qiellin e hapur, kurse Cellën nën shkëmb. I tillë është temp I perëndshës Hatçepsut që përb prej 3 oboreve të niveleve të ndryshme nga të cilat vazhdohej për në cellën e gdhendur në gur.

Tempulli PERIPTERAL

është tempme planimetri më të thjeshtë, me një kthinë të rethuar me një shtyllë katrore e rethore. Tempujt e tillë janë të ngritur me postamente të larta dhe shkalët monumentale janë të vendosura kah pjesa hyrëse.

PIRAMIDAT E EGJIPTIT - ÇKA dhe CILAT ?

ishin njëri prej llojeve të varezave, dhe janë mjaftë monumentale. Ato janë ndërtuar në kohëra të ndryshme dhe për atë arsye ato ndryshojn m’varsisht prej kohës kur janë ndërtuar. Piramidat janë ndër format më elementare arkitektonike. Bërthama e piramidës është nga muri i plotë prej gurit gëlqeror. Hapësirat e vogla kanë shërbyer si dhoma të varrit në mes të të cilave kanë qenë korridoret. Më të njohurat janë e Keopsit h = 148, b = 232 ; Kefreni h = 135, b = 215, etj.