Arkitektura shqiptare e shekullit XX-të (një histori e shkurtër)
Arkitektura shqiptare e shekullit XX-të
Arkitektura shqiptare e shekullit XX-të ka qenë një fushë e pasur dhe komplekse që pasqyron transformimet politike, sociale dhe kulturore që ka përjetuar Shqipëria gjatë këtij shekulli. Një libër i rëndësishëm që trajton këtë temë është "Arkitektura shqiptare e shekullit XX-të: (një histori e shkurtër)" [1] i autorit Ermir Hoxha, botuar nga "West Print" në vitin 2015. Me një përmbledhje të shkurtër prej 110 faqesh, libri ofron një vështrim të detajuar mbi zhvillimin e arkitekturës në Shqipëri gjatë një periudhe të mbushur me ndryshime të rëndësishme.
Libri përmban fotografi dhe analiza të ndërtesave kryesore, duke ilustruar qartë zhvillimin dhe ndikimet e ndryshme që kanë formuar arkitekturën shqiptare gjatë shekullit XX-të. Ky botim përfshin gjithashtu bibliografi të detajuar, gjë që e bën atë një burim të vlefshëm për studiuesit dhe të interesuarit për arkitekturën dhe historinë shqiptare. Redaktimi dhe rishikimi i librit janë bërë nga Genti Gjikola, ndërsa rishikimi shtesë është kryer nga Ferid Hudhri, të dy ekspertë të njohur në fushën e artit dhe arkitekturës.
Arkitektura shqiptare e shekullit XX mund të ndahet në disa periudha kryesore, secila prej të cilave pasqyron ndikimet e fuqishme politike dhe sociale që kanë ndikuar në vend:
1. Periudha para Luftës së Dytë Botërore (1920-1939)
- Gjatë kësaj periudhe, ndikimi i stilit neoklasik dhe atij Art Deco, i sjellë nga arkitektë italianë, është i dukshëm në ndërtesa publike dhe private, sidomos në Tiranë dhe qytete të tjera të mëdha si Durrësi. Ndërtimet e kësaj kohe, si Bashkia e Tiranës dhe disa vila të ndërtuara për elitat, shfaqin një estetikë të sofistikuar dhe të pastër që kërkon të lidhet me identitetin europian të Shqipërisë.
2. Periudha Komuniste (1945-1990)
- Pas Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria kaloi në një sistem komunist nën regjimin e Enver Hoxhës. Kjo periudhë përkoi me një ndryshim të rëndësishëm në arkitekturë, ku ndërtesat masive dhe funksionale të stilit sovjetik dhe më pas atij kinez dominonin peizazhin urban. Ndërtesa të tilla si Pallati i Kulturës dhe Hotel "Dajti" në Tiranë janë shembuj të këtyre ndikimeve.
- Arkitektura e kësaj periudhe përqendrohet në ndërtesa publike dhe komplekse banimi, shpesh me estetikë minimale dhe të rreptë, duke u përqëndruar më shumë në funksionalitet sesa në formën artistike. Simboli më i dukshëm i këtij stili është Piramida e Tiranës, e ndërtuar si muze për të nderuar diktatorin Enver Hoxha.
3. Pas Rënies së Komunizmit (1990 e në vazhdim)
- Me rënien e regjimit komunist dhe kalimin drejt një ekonomie tregu të lirë, arkitektura shqiptare u bë më e larmishme dhe eksperimentale. Ndërtesat e reja filluan të përfshijnë elemente të stilit modern dhe postmodern, duke u përpjekur të integrojnë estetikën globale me elemente të trashëgimisë kulturore shqiptare. Kjo periudhë karakterizohet nga ndërtime të shpejta dhe shpesh të pakontrolluara, që krijuan sfida të mëdha urbane, sidomos në Tiranë.
Ermir Hoxha në librin e tij përmend disa nga arkitektët më të shquar të shekullit XX, të cilët kanë ndikuar në formimin e identitetit arkitekturor shqiptar. Përmenden emra si Kristo Sotiri, i cili ndihmoi në ndërtimin e qytetit të ri të Tiranës në vitet '30, dhe arkitektë të tjerë të periudhës komuniste që zbatuan projektet ambicioze të shtetit për transformimin e infrastrukturës së vendit.
Libri "Arkitektura shqiptare e shekullit XX-të" përshkruan qartë se si arkitektura ka qenë gjithmonë një pasqyrë e zhvillimeve politike dhe shoqërore të vendit. Nga ndikimi i stilit europian në periudhën e parë të shekullit, te arkitektura monumentale dhe ideologjike e periudhës komuniste, e deri tek ndërtimet e lirshme të epokës post-komuniste, arkitektura ka shërbyer si një dëshmi e drejtpërdrejtë e historisë së Shqipërisë.
Kjo vepër është një burim i vlefshëm për ata që duan të kuptojnë jo vetëm aspektin estetik të ndërtesave, por edhe kontekstin politik dhe social që i ka formësuar ato. Botimi është një përpjekje për të ruajtur dhe dokumentuar trashëgiminë arkitekturore të një shekulli të vështirë dhe plot ndryshime për Shqipërinë.
Të dhëna bibliografike të librit:
- Titulli: Arkitektura shqiptare e shekullit XX-të: (një histori e shkurtër)
- Autori: Ermir Hoxha
- Redaktor: Genti Gjikola
- Recensent: Ferid Hudhri
- ISBN: 9789928199874
- Vendi i botimit: Tiranë
- Botues: West Print
- Viti i botimit: 2015
- Faqet: 110, përfshirë bibliografi (faqet 104-109)
- Fjalët kyçe: Arkitektura, arkitektë, historia, Shqipëri
Kjo analizë e arkitekturës shqiptare të shekullit XX është e rëndësishme për të kuptuar jo vetëm transformimet fizike të qyteteve shqiptare, por edhe për të ndjekur evolucionin shoqëror dhe kulturor të vendit.