Asbesti
Asbesti është një mineral silikat fijor natyral. Ekzistojnë gjashtë lloje, të cilat të gjitha përbëhen nga kristale fibroze të gjata dhe të holla, secila fibër përbëhet nga shumë "fibrile" mikroskopike që mund të lëshohen në atmosferë nga gërryerja dhe proceset e tjera. Thithja e fibrave të asbestit mund të çojë në kushte të ndryshme të rrezikshme të mushkërive, duke përfshirë mesothelioma, asbestozë dhe kancer të mushkërive, kështu që tani është i njohur si një rrezik serioz për shëndetin dhe sigurinë.[1]
Studimet arkeologjike kanë gjetur prova të përdorimit të asbestit që në epokën e gurit për të forcuar enët qeramike,[2] por minierat në shkallë të gjerë filluan në fund të shekullit të 19-të kur prodhuesit dhe ndërtuesit filluan të përdorin asbestin për vetitë e tij të dëshirueshme fizike. Asbesti është një izolues i shkëlqyer elektrik dhe është shumë rezistent ndaj zjarrit, kështu që për pjesën më të madhe të shekullit të 20-të ai u përdor shumë zakonisht në të gjithë botën si një material ndërtimi, derisa efektet e tij negative në shëndetin e njeriut u pranuan më gjerësisht në vitet 1970.[3][4] Shumë ndërtesa moderne të ndërtuara para viteve 1980 mendohet se përmbajnë asbest.[5]
Përdorimi i asbestit për ndërtim dhe izolim zjarri është bërë i paligjshëm në shumë vende.[1] Pavarësisht kësaj, të paktën 100,000 njerëz mendohet se vdesin çdo vit nga sëmundjet që lidhen me ekspozimin ndaj asbestit. Pjesërisht, kjo është për shkak se shumë ndërtesa të vjetra ende përmbajnë asbest; përveç kësaj, pasojat e ekspozimit mund të duhen dekada për të lindur.[5][6] Sëmundjet më të zakonshme të lidhura me ekspozimin kronik të asbestit janë asbestoza (vraga në mushkëri për shkak të thithjes së asbestit) dhe mesothelioma (kanceri i shoqëruar me asbest).[7]
Shumë vende në zhvillim mbështesin ende përdorimin e asbestit si material ndërtimi, dhe minierat e asbestit janë në vazhdim, me prodhuesin kryesor Rusinë që ka një prodhim të vlerësuar prej 790,000 tonësh në vitin 2020.[8]
Referime Redakto
- ^ a b "What is asbestos?" (në anglisht). British Lung Foundation. 28 shtator 2015. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2020. Marrë më 26 mars 2022.
- ^ Yildirim Dilek; Sally Newcomb (2003). Ophiolite Concept and the Evolution of Geological Thought (në anglisht). Geological Society of America. fq. 449. ISBN 978-0-8137-2373-0.
- ^ Bureau of Naval Personnel, Basic Electricity. 1969: US Navy.
- ^ Kazan-Allen, Laurie (15 korrik 2019). "Chronology of Asbestos Bans and Restrictions" (në anglisht). International Ban Asbestos Secretariat.
- ^ a b Kazan-Allen, Laurie (2 maj 2002). "Asbestos: Properties, Uses and Problems" (në anglisht). International Ban Asbestos Secretariat.
- ^ King, Anthony (25 qershor 2017). "Asbestos, explained" (në anglisht). Royal Society of Chemistry.
- ^ ATSDR – Asbestos – Health Effects Arkivuar 14 shkurt 2006 tek Wayback Machine. (1 April 2008). ATSDR Home. Retrieved 24 January 2011
- ^ Flanagan, Daniel M. (29 janar 2021). "Mineral Commodity Summaries 2021". Mineral Commodity Summaries (në anglisht). U.S. Geological Survey. fq. 26–27. doi:10.3133/mcs2021. S2CID 242973747.