Bilbilenjtë trembëdhjetë, vanë në litarë vetë!
Bilbilenjtë trembëdhjetë, vanë në litarë vetë! [1] libër për fëmijë me autor Odhise K. Grillo. Botuar në Tiranë në vitin 2000 nga "Toena". Libri ka 16 faqe me ilustrime. ISBN 9992712988
Bilbilenjtë trembëdhjetë [2] është një histori frymëzuese dhe një legjendë e ndritur e popullit shqiptar, e cila ka mbetur e skalitur në kujtesën kombëtare si një simbol i guximit, sakrificës dhe dashurisë për atdheun. Këta ishin trembëdhjetë djem të rinj, të cilët e lidhën jetën e tyre me luftën kundër shtypjes dhe shfrytëzimit, duke ngritur armët për të mbrojtur popullin dhe lirinë.
Këta të rinj vinin nga fshati Tërbaç i Vlorës, një krahinë që ka nxjerrë ndër shekuj figura të spikatura të rezistencës. Në një kohë kur Shqipëria ishte ende nën zgjedhën e Perandorisë Osmane dhe feudalizmi po e rëndonte më tej gjendjen e popullit, shumë djem trima u bashkuan në male për të krijuar çeta kaçakësh. Bilbilenjtë ishin një nga këto çeta, udhëhequr nga Bilbil Shako, një luftëtar trim dhe i devotshëm për çështjen kombëtare.
Çeta mori emrin "Bilbilenjtë" nga populli, duke e lidhur me emrin e udhëheqësit të tyre, por edhe si simbol të shpresës dhe zërit të lirës. Të trembëdhjetë djemtë, ndonëse të rinj në moshë, kishin një vetëdije të lartë për padrejtësitë që vuante populli i thjeshtë nga taksidarët osmanë dhe bejlerët vendas, të cilët ishin aleatë të pushtuesve.
Bilbilenjtë nuk ishin thjesht luftëtarë; ata ishin edhe mbrojtës të vegjëlisë, duke ndëshkuar ata që shtypnin popullin dhe duke shpërndarë pasuritë e grabitura. Mirëpo, guximi dhe aktivitetet e tyre nuk mbetën pa u ndëshkuar. Pushtuesit dhe bejlerët, të frikësuar nga ndikimi i tyre, ndërmorën masa të ashpra për t’i ndalur.
Të rrethuar dhe të tradhtuar, Bilbilenjtë u kapën dhe u dënuan me vdekje. Sipas legjendës, kur u pyetën nëse donin të kërkonin mëshirë, ata refuzuan krenarisht dhe shkuan në litar me kokën lart, duke refuzuar të tradhtonin idealet dhe betimin e tyre për atdheun. Kjo sakrificë epike frymëzoi breza të tërë dhe mbeti si një dëshmi e pavdekësisë së shpirtit të lirisë.
Histori të tilla si ajo e Bilbilenjve janë përmbledhje të përpjekjeve të shqiptarëve për liri dhe dinjitet. Çeta e tyre nuk është thjesht një episod historik, por një simbol i luftës kundër çdo forme të padrejtësisë. Labëria dhe gjithë Shqipëria e ruajnë ende këtë kujtim në këngë, tregime dhe libra.
Një nga veprat që ka dokumentuar këtë histori është libri "Bilbilenjtë trembëdhjetë, vanë në litarë vetë!", shkruar nga Odhise K. Grillo dhe ilustruar nga Vehap Kokalari. Ky libër përfshin tregimin e kësaj legjende në një formë të përshtatur për fëmijë, duke i mësuar ata mbi vlerat e guximit, atdhedashurisë dhe sakrificës.
Bilbilenjtë Trembëdhjetë mbeten një shembull i lavdishëm i qëndresës shqiptare kundër shtypjes. Historia e tyre tregon se si një grup i vogël individësh mund të ngrejë peshë zemrat e një kombi të tërë, duke dëshmuar se liria dhe dinjiteti nuk janë të negociueshme. Në kujtesën popullore, ata nuk janë thjesht luftëtarë të rënë, por bilbilë që këndojnë përgjithmonë për lirinë.