Delvina : historia e saj, arkeologjia dhe kultet fetare

Delvina : historia e saj, arkeologjia dhe kultet fetare

Delvina, një qytet i vendosur në jug të Shqipërisë, është një thesar historik dhe arkeologjik që pasqyron shtresëzimet e pasura të kulturës dhe qytetërimeve në rajon. Qyteti, me rrënjë të thella në historinë antike dhe mesjetare, ka qenë një qendër e rëndësishme kulturore, tregtare dhe fetare. Libri "Delvina: historia e saj, arkeologjia dhe kultet fetare" nga Ylber D. Hysi, përkthyer nga Anila Stojani, përbën një studim gjithëpërfshirës mbi këtë vendbanim dhe rolin e tij në historinë shqiptare dhe më gjerë. Botuar në Tiranë nga "Gent grafik" në vitin 2009. Faqet e librit 125.

Delvina ka qenë e banuar që në kohët e lashta, siç dëshmojnë gjetjet arkeologjike dhe burimet historike. Vendndodhja e saj strategjike në rrugët tregtare të Epirit e bëri atë një nyje të rëndësishme gjatë periudhave të ndryshme historike. Gjatë antikitetit, Delvina ishte pjesë e rajonit të Kaonisë, një nga tre fiset kryesore të Epirit. Gjatë periudhës bizantine dhe më pas gjatë sundimit osman, qyteti u shndërrua në një qendër administrative dhe fetare.

Në shekujt XVI-XVII, Delvina ishte një nga qytetet më të rëndësishme të rajonit, veçanërisht për tregtinë dhe administratën. Popullsia e saj reflektonte një përzierje etnike dhe fetare, duke pasur ndikime nga shqiptarët, grekët dhe turqit.

Studimi arkeologjik në Delvinë ka nxjerrë në pah një gamë të gjerë gjetjesh që dëshmojnë për zhvillimin e saj në epoka të ndryshme. Autorët si Luigi Maria Ugolini dhe të tjerë, të cituar edhe në librin e Hysit, kanë dokumentuar gërmime që zbulojnë mbetje të vendbanimeve të lashta, fortifikimeve, varreve dhe monumenteve.

Zbulime kryesore arkeologjike

• Kalaja e Delvinës: E ndërtuar në periudhën mesjetare, kalaja ofron një pamje të gjerë mbi historinë dhe strategjinë ushtarake të rajonit.
• Vendbanime antike: Rrënojat pranë Delvinës sugjerojnë se qyteti ka qenë një qendër e rëndësishme që në epokën helenistike dhe romake.
• Mozaikët dhe artefaktet: Gërmimet kanë nxjerrë në dritë objekte që datojnë nga periudha romake dhe bizantine, përfshirë vegla, qeramikë dhe elemente arkitektonike.

Një aspekt i rëndësishëm i Delvinës është pasuria e saj fetare, e cila pasqyron ndryshimet dhe bashkëjetesën midis feve gjatë shekujve.

Në kohët e lashta, rajoni ishte nën ndikimin e kulteve politeiste, duke përfshirë adhurimin e perëndive greke dhe romake. Objektet e zbuluara tregojnë për praktika rituale që lidhen me kulturat antike.

Gjatë periudhës bizantine, krishterimi u bë dominues në Delvinë, me ndërtimin e kishave dhe manastireve. Në kohën e sundimit osman, feja islame fitoi një rëndësi të madhe, duke çuar në ndërtimin e xhamive dhe teqeve. Harmonia fetare ka qenë një veçori karakteristike e këtij rajoni, ku komunitetet myslimane dhe të krishtera bashkëjetonin.

Libri i Ylber D. Hysit është një burim i pasur për studiuesit dhe të apasionuarit pas historisë, arkeologjisë dhe antropologjisë kulturore. Ai shfrytëzon burime të shumta, përfshirë gjetjet arkeologjike, literaturën historike dhe fotografitë e marra nga Luigi Maria Ugolini, për të paraqitur një portret gjithëpërfshirës të Delvinës.

Bibliografia e përfshirë në libër siguron një bazë të fortë për studime të mëtejshme, ndërsa format i tij i ilustruar e bën atë tërheqës për një audiencë të gjerë.

Delvina është një dëshmi e pasurisë historike dhe kulturore të Shqipërisë, një vend ku antikiteti takohet me mesjetën dhe ku feja dhe traditat kanë krijuar një mozaik unik. Studimi i thelluar i saj, siç është përshkruar në librin e Ylber D. Hysit, ndihmon për të kuptuar më mirë jo vetëm të shkuarën e Delvinës, por edhe rolin e saj në historinë më të gjerë të Ballkanit.