Dervishët dhe teqetë në Kosovë, në Sanxhak dhe në rajonet tjera përreth
Libri Dervishët dhe teqetë në Kosovë, në Sanxhak dhe në rajonet tjera përreth [1], i autorit Jashar Rexhepagiq, është një studim i thelluar mbi rolin dhe historinë e dervishëve dhe teqeve në këto rajone. Botimi i dytë i plotësuar i këtij libri, i publikuar në vitin 2003 nga Shtëpia Botuese "Dukagjini" në Pejë, ofron një qasje të gjerë mbi ndikimin kulturor, fetar dhe historik të dervishëve në jetën shoqërore të shqiptarëve dhe komuniteteve të tjera në rajon.
Dervishët janë anëtarë të urdhrave sufistë që ndjekin traditat mistike islame me qëllim arritjen e një lidhjeje të afërt me Zotin përmes meditimit, përkushtimit shpirtëror dhe praktikave të tjera rituale. Në Ballkan, dhe veçanërisht në Kosovë dhe Sanxhak, dervishët kanë luajtur një rol të rëndësishëm në përhapjen e islamit dhe në ruajtjen e identitetit kulturor të popullatave vendase.
Teqetë, si qendra shpirtërore të dervishëve, kanë shërbyer jo vetëm si hapësira fetare, por edhe si vendtakime ku zhvilloheshin aktivitete edukative dhe sociale. Në këtë kontekst, roli i teqeve në përhapjen e bektashizmit dhe traditave të tjera sufiste ka qenë vendimtar.
Në Kosovë, teqetë kanë qenë të lidhura ngushtë me komunitetin bektashian dhe halvetian. Një nga teqetë më të njohura është ajo e Baba Teqesë në Gjakovë, e cila ka një histori të pasur dhe është qendër e rëndësishme për ruajtjen e trashëgimisë shpirtërore sufiste. Teqeja e Prizrenit dhe ajo e Pejës janë gjithashtu ndër më të rëndësishmet, duke pasur ndikim jo vetëm në Kosovë, por edhe në rajonet përreth.
Në Sanxhak, dervishët kanë luajtur një rol kyç në ruajtjen e identitetit islam dhe në bashkëjetesën ndërfetare. Teqetë kanë qenë institucione të rëndësishme që kanë ofruar jo vetëm udhëzime shpirtërore, por edhe edukim dhe ndihmë praktike për komunitetet lokale. Shumë prej tyre kanë mbetur si monumente të rëndësishme të trashëgimisë kulturore në rajon.
Ky libër i bazuar në një bibliografi të gjerë, e cila përfshin burime të ndryshme historike dhe etnografike, është një thesar i rëndësishëm për studiuesit që duan të hulumtojnë më tej rolin e sufizmit dhe ndikimin e tij në rajon. Bibliografia përfshin material nga autorë vendas dhe ndërkombëtarë, duke përfshirë dokumente arkivore dhe studime bashkëkohore mbi sufizmin.
Përmes analizës së detajuar dhe pasqyrimit të qartë të fakteve historike, Rexhepagiq hedh dritë mbi rëndësinë e dervishëve dhe teqeve si mbartës të identitetit kulturor, shpirtëror dhe historik të popullatave në Ballkan. Libri mbetet një burim referimi i rëndësishëm për studiuesit e historisë, fesë dhe qytetërimit të rajonit.
Dervishët dhe teqetë në Kosovë, në Sanxhak dhe në rajonet tjera përreth është një punë monumentale që tregon lidhjen e ngushtë midis traditave sufiste dhe zhvillimeve sociale dhe fetare në Ballkan. Përmes këtij libri, Jashar Rexhepagiq ka ofruar një kontribut të vyer në ruajtjen dhe kuptimin e trashëgimisë kulturore të kësaj pjese të botës.