Formati MARC

MARC (Machine-Readable Cataloging) është një standard ndërkombëtar bibliografik i përdorur për të kataloguar, përshkruar dhe shkëmbyer informacion mbi botimet dhe materialet bibliotekare. Ky sistem u krijua për të lehtësuar përpunimin dhe shpërndarjen e të dhënave bibliografike midis bibliotekave dhe institucioneve të tjera që ofrojnë shërbime bibliografike. MARC ndihmon studiuesit, bibliotekarët dhe lexuesit të aksesojnë me lehtësi informacionin mbi materialet dhe burimet e disponueshme.

Historia dhe zhvillimi

Standardi MARC u zhvillua për herë të parë në vitet 1960 nga Biblioteka e Kongresit në Shtetet e Bashkuara për të përmbushur nevojën për një mënyrë standarde dhe të automatizuar të katalogimit të librave dhe materialeve të tjera. Në fillim, ky sistem ishte i kufizuar në përshkrimin e librave, por më pas u zgjerua për të përfshirë materiale të ndryshme, si periodikë, materiale audio-vizive dhe burime digjitale. Pjesëmarrësit në zhvillimin e këtij standardi përfshinin bibliotekarë, informaticienë dhe ekspertë të fushës.

Struktura dhe formati MARC

MARC funksionon si një format që përmban fusha dhe nën-fusha të strukturuara në mënyrë të veçantë për të përshkruar të dhënat bibliografike në një mënyrë që mund të kuptohet dhe të përpunohet nga kompjuterët. Çdo rekord MARC përbëhet nga disa elemente kryesore, përfshirë:

• Kontrolli i të dhënave: Informacioni që identifikon dhe menaxhon të dhënat e regjistrit, si numri kontrollues i rekordit.
• Informacioni bibliografik: Përshkrimi i detajuar i materialit, i cili përfshin titullin, autorin, botuesin, datën e botimit, përmbledhjen, subjektet dhe kodet gjuhësore.
• Fushat dhe nën-fushat: Çdo element informacioni në një rekord MARC është i vendosur në fusha të veçanta të koduara numerikisht, të cilat ndihmojnë në identifikimin dhe përpunimin automatik të të dhënave. Për shembull, fusha “100” përdoret për të identifikuar autorin kryesor të një botimi, ndërsa fusha “245” përmban titullin dhe informacionin tjetër të lidhur.

Llojet e formateve MARC

Ekzistojnë disa versione të formatit MARC të adaptuar për nevoja të ndryshme bibliografike dhe regjistruese. Disa nga formatet më të njohura përfshijnë:

• MARC 21 : Formati më i përdorur ndërkombëtarisht për katalogim dhe shkëmbim të dhënash, i cili mbështet katalogimin e librave, materialeve audio-vizive, burimeve digjitale dhe llojeve të tjera të materialeve bibliotekare.
• UNIMARC: Një variant i MARC i zhvilluar nga IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) për të krijuar një format standard ndërkombëtar për të gjitha bibliotekat, pavarësisht vendit ose gjuhës.

Përdorimi dhe përfitimet

MARC siguron një sistem të standardizuar që lejon bibliotekat të organizojnë dhe të ndajnë informacionin mbi materialet e tyre. Ai mbështet automatizimin e proceseve të katalogimit, duke zvogëluar kohën dhe burimet që kërkohen për të krijuar dhe përditësuar të dhënat bibliografike. Gjithashtu, ky sistem i ndihmon përdoruesit që të kërkojnë dhe të gjejnë materiale në katalogje online në mënyrë të lehtë dhe efikase.

Për bibliotekarët dhe studiuesit, standardi MARC është një mjet thelbësor që mundëson një qasje të qëndrueshme dhe të besueshme në informacionin bibliografik. Duke përdorur këtë standard, bibliotekat dhe institucionet e tjera bibliografike mund të sinkronizojnë të dhënat e tyre dhe të krijojnë rrjete katalogjesh të përbashkëta, të cilat lehtësojnë qasjen globale në informacion.

Përfundim

MARC është një standard jetik për fushën e bibliotekarisë dhe informatikës, duke u shërbyer si një mjet thelbësor për menaxhimin e informacionit bibliografik në mënyrë të strukturuar dhe të aksesueshme. Nëpërmjet zhvillimit dhe adaptimit të vazhdueshëm, MARC vazhdon të mbështesë nevojat në rritje të bibliotekave në epokën digjitale, duke ofruar një platformë që ndihmon në integrimin e informacionit dhe në krijimin e një ekosistemi të qëndrueshëm informatik për përdoruesit e tij.