Gradimi (shah)

Në shah, gradimi është zëvendësimi i një ushtari me një pjesë të re kur ushtari zhvendoset në gradën e tij të fundit. Lojtari zëvendëson ushtarin menjëherë me një mbretëreshë, torrë, oficer ose kalë të së njëjtës ngjyrë.^[1] Figura e re nuk duhet të jetë një pjesë e kapur më parë.^[2] Gradimi është i detyrueshëm kur kaloni në gradën e fundit; ushtari nuk mund të mbetet si ushtar.

Gradimi në një mbretëreshë njihet si queening; gradimi në ndonjë figurë tjetër njihet si nëngradim.^[3] Gradimi është pothuajse gjithmonë për një mbretëreshë, pasi është figura më e fuqishme. Nëngradimi mund të bëhet për arsye të ndryshme, si për të shmangur ngërçin ose për arsye taktike që lidhen me modelin unik të lëvizjes së kalorësit. Gradimi ose kërcënimi i tij shpesh vendos rezultatin në një fundlojë.

Rregullat

Kur një ushtar gradohet, ai hiqet nga tabela dhe pjesa e re vendoset në kutinë e gradimit. Një figurë mund të gradohet pavarësisht nëse është kapur. Rrjedhimisht, një lojtar mund të ketë dy ose më shumë mbretëresha, ose tre ose më shumë torra, oficerë, ose kuaj.^[4] Në teori, një lojtar mund të ketë deri në nëntë mbretëresha, dhjetë kuaj, dhjetë oficerë ose dhjetë torra, megjithëse këto janë skenarë shumë të pamundur.^[5]

Përfaqësimi i figurave të graduara

Shumica e seteve të shahut vijnë me vetëm 32 gurë të përdorura në pozicionin e fillimit. Disa grupe shahu vijnë me një mbretëreshë shtesë të secilës ngjyrë, por kjo nuk akomodon mundësinë për të pasur tre ose më shumë pjesë të të njëjtit lloj.^[6] Kur disa grupe janë të disponueshme, figurat e graduara huazohen nga grupe të tjera nëse kërkohet. Sipas rregullave të FIDE-s, një lojtar mund të ndalojë orët dhe të thërrasë [[Arbitri (shah)|arbitrin për të dhënë një figurë për gradim.^[7]

Sipas rregullave të Federatës së Shahut të SHBA-së dhe në lojërat e rastësishme, një torrë i përmbysur mund të caktojë një mbretëreshë.^[8]^[9]^{[note 1]}

Strategjia

Aftësia për të graduar është shpesh faktori kritik në Fundloja (shah)fundlojërat dhe për këtë arsye është një konsideratë e rëndësishme në strategjinë e hapjes dhe meslojës. Një ushatr shumë i avancuar mund të kërcënojë të gradohet dhe kështu të jetë një pasuri e vlefshme. Pothuajse të gjitha gradimet ndodhin në fund të lojës, por gradimi mund të ndodhë në çdo moment të lojës.

Për shkak të aftësisë së ushtarit për t'u graduar, të kesh një ushtar shtesë shpesh mund të jetë një avantazh vendimtar. Në përgjithësi, një ushtar është më i vlefshëm sa më i avancuar të jetë, pasi është më afër gradimit. Si rezultat, shpesh është e dobishme të vendosësh një ushtar në territorin e kundërshtarit; edhe nëse nuk kontrollon ndonjë kuti të rëndësishëm, mund të jetë sërish i dobishëm, pasi e detyron kundërshtarin të sigurojë që të mos gradohet.

Nëngradimi

Një nëngradim' është një gradim në një kali, torrë ose oficer. Edhe pse këto janë më pak të fuqishme se mbretëresha, ka disa situata të rralla ku nëngradimi është i favorshëm.^[10] Në praktikë, shumë nëngradime janë të parëndësishme, të përshkruara si "shaka pa kuptim" nga Tim Krabbé.^[11]

Për shkak të modelit unik të lëvizjes së kalit, gradimi në një kali mund të jetë i dobishëm për një sërë arsyesh. Për shkak se mbretëresha kombinon fuqitë e torrës dhe oficerit, rrallë ka një arsye për t'u graduar në secilën prej këtyre pjesëve. Të bësh këtë është herë pas here e dobishme, megjithatë, zakonisht për të shmangur një barazim të menjëhershëm nga stalemate nëse gradimi do të ishte në një mbretëreshë.

Gradimi në kali ose torra në lojën praktike është i rrallë dhe gradimi në oficer është edhe më i rrallë, por ato janë një temë popullore në problemet e kompozuara të shahut, siç është pozicioni Saavedra. Për shembull, një studim nga Jan Rusinek e sheh të bardhin duke graduar në kali, oficer dhe torra në mënyrë që të nxisë stalemate.^[12] Allumwandlung është një problem ku ndodhin gradimet në të katër pjesët e mundshme. Një shembull i jashtëzakonshëm është Babson task ku gradimet nga e zeza duhet të kundërshtohen duke përshtatur gradimeve nga e bardha (pra, nëse i ziu gradohet në një torrë, po ashtu bën i bardhë, e kështu me radhë).

Shënime

^ "Është praktikë e zakonshme, sidoqoftë, të luash duke përdorur një torrë të përmbysur për një mbretëreshë të dytë. Në mungesë të njoftimit të një lojtari për të kundërtën, një torrë të përmbysur do të konsiderohet mbretëreshë."(Just & Burg 2003:17)

Referime

^ (Just & Burg 2003:16)
^ (Schiller 2003:18–19)
^ (Golombek 1977)
^ Hooper, David; Whyld, Kenneth, red. (1996) [First pub. 1992], "promotion", The Oxford Companion to Chess (në anglisht) (bot. 2nd), Oxford University Press, fq. 323, ISBN 0-19-280049-3, Thus a player might have two or more queens, or three or more rooks, bishops, or knights.
^ The Chess Player's Chronicle, Vol. 2, 1841, p. 413
^ Learn to Play Chess www.uschess.org
^ "FIDE Handbook E. Miscellaneous / 01. Laws of Chess / FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2018". FIDE (në anglisht). Marrë më 12 korrik 2020.
^ (Just & Burg 2003:16–17)
^ "US_Chess_Rule_Book- Online_Only_Edition_v7.1-1.2.11-7.19.19.pdf" (PDF). The United States Chess Federation (në anglisht). Marrë më 12 korrik 2020.
^ "Chess Tactics | 38 Definitions and Examples". Chess.com (në anglisht). Marrë më 10 prill 2022.
^ Tim Krabbé, Underpromotion in Games, Chess curiosities, 1999
^ Beasley, John; Whitworth, Timothy (1996). Endgame Magic (në anglisht). Batsford.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)

Bibliografia

Golombek, Harry (1977), "Under-promotion", Golombek's Encyclopedia of Chess (në anglisht), Crown Publishing, ISBN 0-517-53146-1
Just, Tim; Burg, Daniel B. (2003), U.S. Chess Federation's Official Rules of Chess (në anglisht) (bot. 5th), McKay, ISBN 0-8129-3559-4
Kasparov, Garry (2010), Modern Chess: Part 4, Kasparov vs Karpov 1988-2009 (në anglisht), Everyman Chess, ISBN 978-1-85744-652-4
Schiller, Eric (2003), Official Rules of Chess (në anglisht) (bot. 2nd), Cardoza, ISBN 978-1-58042-092-1

Lidhje të jashtme

Nëngradimi në shah nga Edward Winter (në anglisht)

[10] "Është praktikë e zakonshme, sidoqoftë, të luash duke përdorur një torrë të përmbysur për një mbretëreshë të dytë. Në mungesë të njoftimit të një lojtari për të kundërtën, një torrë të përmbysur do të konsiderohet mbretëreshë."(Just & Burg 2003:17)

[1] (Just & Burg 2003:16)

[2] (Schiller 2003:18–19)

[3] (Golombek 1977)

[4] Hooper, David; Whyld, Kenneth, red. (1996) [First pub. 1992], "promotion", The Oxford Companion to Chess (në anglisht) (bot. 2nd), Oxford University Press, fq. 323, ISBN 0-19-280049-3, Thus a player might have two or more queens, or three or more rooks, bishops, or knights.

[5] The Chess Player's Chronicle, Vol. 2, 1841, p. 413

[6] Learn to Play Chess www.uschess.org

[FideLawsOfChess-7] "FIDE Handbook E. Miscellaneous / 01. Laws of Chess / FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2018". FIDE (në anglisht). Marrë më 12 korrik 2020.

[8] (Just & Burg 2003:16–17)

[UscfLawsOfChess-9] "US_Chess_Rule_Book- Online_Only_Edition_v7.1-1.2.11-7.19.19.pdf" (PDF). The United States Chess Federation (në anglisht). Marrë më 12 korrik 2020.

[11] "Chess Tactics | 38 Definitions and Examples". Chess.com (në anglisht). Marrë më 10 prill 2022.

[Krabbé99-12] Tim Krabbé, Underpromotion in Games, Chess curiosities, 1999

[13] Beasley, John; Whitworth, Timothy (1996). Endgame Magic (në anglisht). Batsford.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[note 1]

[10]

[11]

[12]