Haka

Haka është një kërcim, vallëzim tipik i popullit Māori, etnia vendase e Zelanda e re, shpesh herë, mbitëgjitha edhe gabimisht, sepse ka shumë kuptime të tjera, (e quajtur kërcim lufte). Ka Mate, e bërë famoze nga lojtarët e rugby-së nazionales All Blacks të Zelanda e re.

All Blacks , në kërcimin më famoz Haka

Historia

Në librin e tij  Maori Games and Haka, studiozi Alan Armstrong e përshkruan Haka kështu:

Është një valle (kërcim) që shpreh vlerat dhe ndjenjat e kërcimtarit, por ka dhe shumë kuptime dhe vlera të tjera. Nuk është vetëm një valle lufte (per të friksuar armikun) siç konsiderohet shpesh herë, por manifeston gëzim, hidhërim, dhimbje, është mënyrë e lirë shprehje me anë të lëvizjes, demostruese.

Është një ritual mjaft impresjonues siç shikohet edhe në esibicionin e All Black: Ata zkërdhijnë dhëmbët, nxjerrin gjuhën, me sy të zgurdulluar plot urrejtje, rrahin gjoksin, kofshët, ulerijnë, rrahin parakrahët, duke shpalosur të gjithë madhështinë e guximit të lidhur me shpirtin e luftëtarit Māori.

Përpara kërcimit

Prima della danza vera e propria, colui che guida la danza urla ai compagni un ritornello di incitamento, ruolo che nel caso degli All Blacks spetta al giocatore di sangue māori più anziano (e non, come talvolta viene erroneamente riportato, al capitano della squadra). Le parole servono non solo ad incitare chi si appresta ad eseguire il ballo, ma anche a ricordare loro il comportamento da tenere nel corso della danza. Spesso il tono in cui viene urlato il ritornello, che ë poi lo stesso tenuto nel corso di tutta l'esibizione, ë aggressivo, feroce e brutale, destinato a caricare il gruppo ancora di più e a intimorire gli avversari.

Ka Mate

Leader:	Ringa pakia!	Rrahin pëllëmbet e duarve në kofshë!
Uma tiraha!	Ngrehin gjoksin.
Turi whatia!	Përthyen gjunjët!
Hope whai ake!	lëviz me bel!
Waewae takahia kia kino!	Përplasi këmbët më fort që të mundesh!
Leader:	Ka mate, ka mate		është vdekja ës
Squadra:	Ka ora' Ka ora'	ë la vita, ë la vita!
Leader:	Ka mate, ka mate	ë la morte, ë la morte!
Squadra:	Ka ora Ka ora "	ë la vita, ë la vita!
Tutti:	Tēnei te tangata pūhuruhuru	Ky është njeriu me flokë të gjatë
Nāna i tiki mai whakawhiti te rā	.... ai që më ndriçon me rrezet e diellit!
A Upane! Ka Upane!	Akoma edhe 1 shkallë, akoma edhe 1 shkallë
Upane Kaupane"	edhe 1 tjeter deri lart,
Whiti te rā,!	dielli ndriçon!
Hī!	Ngrihu!

Elementet bazë

• Pukana: sytë e zgurdulluar
• Whetero: përqesh me gjuhën
• Ngangahu: zgurdulloi dhe rrotulloi sytë. e ngjashme me Pukana
• Potete: mbyllja e syve në disa momente të kërcimit (bëhet vetëm nga gratë)

Në shumë raste gjatë kërcimit, ku pjesmarrësit lëvizin të sinkronizuar hapat sipas traditës, i lihet vend edhe interpretimit te lirë testi dhe musike, duke i dhënë gjallëri kërcimit të plotë.

Stili

Mënyrat e kërcimit janë të shumta, kryesisht nga interpretimet e trbuve māori. Janë të ndryshme interpretimet dhe ritualet gjatë përsëritjes se vallëzimit

Ka Mate

Versioni më i shquar është Ka Mate, Haka tipike e All Blacks, që shohim në çdo ndeshje, mbas himnit kombëtar, për të impresjonuar kundërshtarin. Ka Mate është një lloj Haka por shumë e shkurtër.   Interpretohet kur ndihen mirë, dhe të lirë. ushtrohet pa armë, nuk është një vallëzim luftarak, siç bëjnë të besojmë.

Peruperu

Peruperu është një variant i kërcimit Haka tipik lufte. Në këtë rast përdoren armet, karakterizohet nga një kërcim lart, dhe perfundon me gjunjët e perkulur, e shtuar nga All Blacks në fund të esibicjonit të tyre të Ka Mate, duke provokuar mjaft kritika. Kështu esibicjoni bëhet më skenografik dhe impresionues.

Collegamenti esterni

• Sito neozelandese sulla Haka Arkivuar 25 tetor 2021 tek Wayback Machine, haka.co.nz.