Historia e fesë
Historia e fesë i referohet të dhënave të shkruara të ndjenjave, mendimeve dhe ideve fetare njerëzore. Kjo periudhë e historisë fetare fillon me shpikjen e shkrimit rreth 5200 vjet më parë (3200 p.e.s.).[1] Parahistoria e fesë përfshin studimin e besimeve fetare që ekzistonin para ardhjes së të dhënave të shkruara. Mund të studiohet gjithashtu kronologjia krahasuese fetare përmes një afati kohor të fesë, ose ndërlidhjet dhe diversifikimi historik i ideologjive fetare nëpërmjet përdorimit të filozofisë evolucionare dhe krahasueshmërisë së gjerë.[2] Shkrimi luajti një rol të madh në standardizimin e teksteve fetare pavarësisht nga koha apo vendndodhja, dhe e bëri më të lehtë mësimin përmendsh të lutjeve dhe rregullave hyjnore.[3]
Koncepti i "fesë" u formua në shekujt XVI dhe XVII.[4][5] Tekstet e shenjta si Bibla, Kurani dhe të tjerat nuk kishin një fjalë apo edhe një koncept të fesë në gjuhët origjinale dhe as njerëzit apo kulturat në të cilat ishin shkruar këto tekste të shenjta.[6][7]
Fjala fe siç përdoret në shekullin e 21-të nuk ka një përkthim të dukshëm parakolonial në gjuhët joevropiane. Antropologu Daniel Dubuison shkruan se "ajo që Perëndimi dhe historia e feve në rrjedhën e tij kanë objektivizuar nën emrin 'fe' është ... diçka krejt unike, e cila mund të jetë e përshtatshme vetëm për veten dhe historinë e vet".[8]
- ^ "The Origins of Writing | Essay | Heilbrunn Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art". Metmuseum.org. Marrë më 2018-03-11.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Grande, Lance (2024). The Evolution of Religions. A History of Related Traditions. Columbia University Press. fq. 1–680.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Humayun Ansari (2004). The Infidel Within: Muslims in Britain Since 1800. C. Hurst & Co. fq. 399–400. ISBN 978-1-85065-685-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nongbri, Brent (2013). Before Religion: A History of a Modern Concept. Yale University Press. fq. 152. ISBN 978-0300154160.
Although the Greeks, Romans, Mesopotamians, and many other peoples have long histories, the stories of their respective religions are of recent pedigree. The formation of ancient religions as objects of study coincided with the formation of religion itself as a concept of the sixteenth and seventeenth centuries.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Harrison, Peter (1990). 'Religion' and the Religions in the English Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press. fq. 1. ISBN 978-0521892933.
That there exist in the world such entities as 'the religions' is an uncontroversial claim...However, it was not always so. The concepts 'religion' and 'the religions', as we presently understand them, emerged quite late in Western thought, during the Enlightenment. Between them, these two notions provided a new framework for classifying particular aspects of human life.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nongbri, Brent (2013). "2. Lost in Translation: Inserting "Religion" into Ancient Texts". Before Religion: A History of a Modern Concept. Yale University Press. ISBN 978-0300154160.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Morreall, John; Sonn, Tamara (2013). 50 Great Myths about Religions. Wiley-Blackwell. fq. 13. ISBN 9780470673508.
Many languages do not even have a word equivalent to our word 'religion'; nor is such a word found in either the Bible or the Qur'an.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Daniel Dubuisson. The Western Construction of Religion. 1998. William Sayers (trans.) Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2003. p. 90.