Nikolas Marr

 

Nikolai Yakovlevich Marr (Никола́й Никола́й Я́ковлевич Марр; ნიკოლოზ იაკობის ძე მარი, Nikoloz Iak'obis dze Mari; 6 Janar 1865 - 20 Dhjetor 1934) ishte një historian dhe gjuhëtar me origjinë gjeorgjiane, i cili u bë i njohur si studiues i Kaukazit në vitet 1910. Megjatë kësaj, pas fillimit të "teorisë së tij Jafetike" mbi origjinën e gjuhës (nga viti 1924), ai është konsideruar tani si pseudo-shkencore, duke paraqitur hipoteza spekulative gjuhësore të lidhura me këtë.

Hipotezat e Marr-it u shfrytëzuan si justifikim gjatë fushatës në vitet 1920-30 në Bashkimi Sovjetik për zëvendësimin e alfabetit kiril me alfabetet latine për komunitetet më të vogla etnike. Megjithatë, në vitin 1950, "teoria Jafetike" ra nga favori zyrtar, me Joseph Stalin që e denoncoi atë si anti-marksiste.

Nikolai Yakovlevich Marr lindi më 6 Janar 1865 në Kutaisi, Gjeorgji, që në atë kohë ishte pjesë e Perandorisë Ruse. Babai i tij, James Montague Marr (1793–1874), ishte një anglez me prejardhje të mundshme skoceze, i cili u transferua në Kaukaz në vitin 1822 për të punuar si tregtar. Më pas, ai u angazhua në hortikulturë dhe punoi me familjen Gurieli të Guria. Nëna e tij ishte një grua e re gjeorgjiane, Agrafina Magularia.Prindërit e Marr flisnin gjuhë të ndryshme (James fliste anglisht ndërsa Agrafina fliste dialektin gurian të gjeorgjisë), duke bërë komunikimin e vështirë mes tyre. Kur Marr ishte vetëm 8 vjeç, babai i tij vdiq, duke e lënë familjen në një situatë të vështirë.

Në vitin 1874, pasi nëna e tij siguroi fonde nga autoritetet lokale, Marr u pranua në një shkollë me konvikt në Kutaisi. Edhe pse ishte student i mirë, ai u përjashtua pothuajse menjëherë për shkak të konflikteve të shpeshta me administratën e shkollës.Më 1884, Marr hyri në Departamentin e Studimeve Orientale në Universitetin e Shën Petersburgut. Atje, ai specializoi studimet e tij në gjuhët kaukaziane, ndërsa studioi edhe arabisht, persisht, turqisht, hebraisht, sanskritisht, sirianisht, dhe gjuhë të tjera. Nën mentorimin e Viktor Rosen, kreu i departamentit, Marr kryesisht punoi me dorëshkrime. Ai përfundoi studimet me magjistraturën në vitin 1899, duke paraqitur një tezë me titullin "Koleksioni i shëmbëlltyrave të Vardanit".

Pas përfundimit të studimeve, Marr filloi të mësonte në universitet, filluar që në vitin 1891. Gradualisht, ai arriti pozicionin e dekanit të fakultetit oriental në vitin 1911 dhe u bë anëtar i Akademisë Ruse të Shkencave në vitin 1912.Në periudhën midis 1904 dhe 1917, Marr ndërmori ekspedita arkeologjike vjetore në kryeqytetin e lashtë armen, Ani. Kjo punë shkencore i ofroi njohuri të rëndësishme mbi historinë dhe kulturën e lashtë të këtij qyteti dhe rëndësinë e tij në rajon.

Pas një udhëtimi në Turqi në vitin 1933, Marr u prek nga gripi, dhe disa muaj më vonë, ai vuajti një goditje në tru. Pas luftës me këto sëmundje, Marr ndërroi jetë në Leningrad më 20 Dhjetor 1934.

Teoria Jafetike

Artikulli kryesor: Japhetic theory

Nikolai Marr u bë i njohur për teorinë e tij Jafetike, në të cilën ai postulonte origjinën e përbashkët të gjuhëve kaukaziane, semito-hamitike dhe baske. Në vitin 1924, ai shkoi edhe më larg duke shpallur se të gjitha gjuhët e botës rrjedhin nga një proto-gjuhë e vetme, e cila përfshinte katër "pasthirrma të përhapura": sal, ber, yon, rosh. Edhe pse Marr pretendonte se gjuhët kalonin nëpër disa faza të zhvillimit, metoda e tij e paleontologjisë gjuhësore pretendonte të mundësonte dallimin e elementeve të pasthirrmave primitive në çdo gjuhë të caktuar.Valerian Borisovich Aptekar ishte një ndjekës i Marr-it, ndërsa Arnold Chikobava ishte një nga kundërshtarët e tij, duke shprehur skepticizëm në lidhje me teorinë dhe metodën e Marr-it.

Në vitin 1950, teoritë e Nikolai Marr u kritikuan ashpër në një debat në gazetën zyrtare sovjetike Pravda, duke kulmuar me një artikull të 20 qershorit të të njëjtit vit nga Joseph Stalin, i titulluar "Marksizmi dhe problemet e gjuhësisë". Pas kësaj pike, teoritë e Marr u braktisën kryesisht nga gjuhëtarët sovjetikë. Në vend të kësaj, u promovua një theks më i madh në kërkimin e gjuhës ruse dhe në mirëmbajtjen e traditave klasike të gjuhësisë.

Publikimet

Punimet e zgjedhura: