Opoja, trevë malore në komunën e Dragashit

Opoja

Emri

Emri Opojë është termë mjaft i vjetër i cili në burime të shkruara hasët që në shekullin e mesëm. Opoja në atë kohë konsiderohej pasuri e Peshkopatës së Prizrenit. Po ashtu në një hartë që pasqyron pasurinë e Manastirit të Arkangjelit në Prizren i gjejmë Buçën, Breznën dhe Pllavën. Në këtë dokument thuhet se Buçja gjendet në Krahinën e Opojës dhe kufizohej me Lumën, Breznën dhe Pllavën. Etimologjia e emrit Opojë, përkundër shumë mendimeve që janë dhënë, mbetet ende problem i padefinuar shkencor. Supozimin se Opoja është quajtur "Fushë", e justifikon fakti se edhe sot pllajnikasit, banorët e fshatit më të lartë malor gjatë bisedave spontane, duke menduar në pjesën qendrore fushore, përmendin termin fushë, fusha, të fushës, etj. Gjithashtu supozimi se emri Fushë, e pastaj he Opojë, më hrët ka pasur domethënien e një pjese të ngushtë, ku deri diku e arsyetojnë banorët e disa fshatrave periferike të Opojë : Breznës, Buçës dhe Pllavës, të cilët gjatë bisedave spontane përdorin shprehjet, po shkojë në Opojë, isha në Opojë, sa po erdha nga Opoja, etj.

Nuk është jashtë logjikës mendimi i M. Qafleshit, që emri Opojë të ketë mbetur nga koha e vjetër ku vendbanimet me 100-1000 banorë janë quajtur shtet-qytet me prapashtesat "polis" apo "opojë", prandaj edhe Zinova si vendbanimi më i madh dhe me pozitë qendrore të ketë pasur një prapashtesë të tillë, prej nga më vonë të jetë zgjeruar në tërë territorin e sotëm të saj. Në studimet antroponimike haset mendimi se emri Opojë ka gjasa të ketë prejardhje më të lashtë e që rrjedh nga fjala ilire-shqiptare apl(abr) ap (op) si kuptimin ujë. Fshatrat periferike Zaplluxhe, Blaç, Zgatar, Brrut, Brezne, Buçe i ndan kufiri me disa vendbanime të rrethinës jugore të Prizrenit, apo Vërrinit : Lez, Lybeçevë, Jeshkovë, Hoçë e Qytetit, Zhur ndërmjet të cilave janë evidente edhe migrimet martesore dhe në anën tjetër shënimet kadastrave të vitit 1571 tregojnë se Billusha dhe Lezi që sot i përkasin Vërrinit, ishin pjesë e Opojës. Nga këtu mund të mendojmë, se Opoja në të kaluarën e hershme, ka pasur shtrirje më të gjerë në Vërri apo edhe e kundërta, Vërrini të këtë qenë i shtrirë në hapësirën e Opojës.

Territori

Lidhur me territorin e sotëm të Opojës, për qëllime të politikës, tek disa autorë ka pasur dhe shtrembërime. I pari ndër ta është Llutovac i cili shkruan "gjatë arbanizimit të Opjës, në pjesën e parë të shek. XVI, zona e saj është zgjeruar në dëm të Gorës, duke i marr fshatrat Shajne, Xërxe, Rrencë dhe Buçe". Një mendim të njëjtë jo të paqëllimtë e konfirmon edhe Akademia e Shkencave Serbe më1995, gjoja se Opoja është zgjeruar në dëm të Gorës në kohën turke, me zgjerimin e grupit gjuhësor arbanash në fshatrat Xërxe, Rrencë, Buçe dhe Shajne. Mendimet e këtilla janë të paqëndrueshme sepse po këta autorë, në të njëjtat libra apriori bien në kundërshtim me vetveten, ku ata japin të dhëna nga dokumentet e mesjetës se "Radesha (fshat i Gorës) edhe atëherë kufizohej më Opojën dhe Shajnën", ose dokumenti tjetër që u përmend më lartë, se Buçja është pjesë e Opojës shumë më parë se në shek. XVI. Në bazë të rrëfimeve të të disa të moshuarve të Opojës dhe të Lumës, po edhe nga fakti se Lumi i Opojës është rrjedhja e epërme e Lumës, ka indikacione se Opoja dikur të ketë qenë pjesë dhe e Lumës dhe të ketë pasur të njëjtin emër, Luma e Epërme.

Gjatë sundimit osman, territori i Opojës ka pasur edhe emra të tjerë në gjuhën turke si "Hasllër" së bashku me Gorën "Gora ve Havasi Prizren" ose "Havasi Prizren". Të gjitha këto emërtime kanë pasur një domethënie, Has i Prizrenit (territor i zgjedhur). Si do që të jetë, ky territor me emrin Opojë shënon një realitet të lasht historiko-gjeografik, antropo-gjeografik, etnokulturor, etj. Asnjëra nga variantet e përmendura më lartë nuk janë bindëse, për të vënë pikën lidhur me etimologjinë e emrit Opojë.

Historia

Që të argumentojmë të dhënat e lartëshenuara, patjetër duhet t’i hedhim një sy trevës sonë, duke evidentuar gjurmët e lashtësisë në të. Autorët që u morën me evidentimin e të dhënave mbi lashtësinë e kësaj treve janë shumë të varfër dhe të përciptë .

Ata regjistrojnë disa vendbanime si Zinovën dhe rrënojat mbi fashatin Bresanë, por me qëllim që mos t’i kundërvehën shkollës pansllaviste serbe i regjistrojnë ato si vendbanime mesjetare, dhe atë të mesjetës së vonë, kur në keto treva sundonte shteti nemanjid.

Me të dalë në Opojë, përmes rrugës së asfaltuar Prizren-Dragash, nën Kroin e Hajdutëve, kur të lëshohesh në fushën e fshatit Brezne, në dy kodrina të vogëla vërehen shenjat e një vendbanimi të lashtë si dhe varrezat e pa evidentuara që vendasit i quajnë: “Varret e Krushqve”. Në skajin më jugor të Fushes së Mejdanit janë rrënojat e lashta të vendbainmit Gostil. Nën fshatin Ulinë janë rrënojat e qendrës së lashtë kishtare.Nën fshatin Brrut, pranë rrjedhjes se Lumit të Zinovës, janë themelet e kishës së lashtë katolike shqiptare. Në territorin e fashatit Zgatar janë rrënojat e lashta të njohura në shënimet e vjetra si: Truallishta German. Në lagjen Priftajt të fshatit Blaq janë gjithashtu, rrënojat e një kishe të lashtë.Mbi fshatin Bresane gjenden themelet e një keshtjelle e lashtë pranë lagjes Pashajt të fshatti Kuk, në anën e djthtë të lumit Tenovë gjenden rrenojat e një vendbanimi të lashtë. Pa mëdyshje, vendbanimi me I lashtë dhe me I ruajtur në kujtesen e banoreve të opojes është Zinova. Ky qytet I lashtë shqiptarë përmendet në amanetin e opojarit të famshem Kukli Mehmet Begut në fillim e shek.XVI-të. Po ashtu përmendet edhe në regjistrimet e popullsise nga pushteti osman në shek.XIV-XV-të.

Qyteti I Zinoves shtrihet në qendër të rafshit të Opojes, në derdhje të lumthit Tenovë në atë të Zinoves, pranë sukave të Kunoqarit, në territorin që edhe sot mban emrin Zinovë.

Për madhesinë, gjendjen ekonomike dhe rrolin e ketij qyteti nuk mund të flasim, së paku gjerë me tani, pasi në vendshtrirjen e ketij qyteti nuk është bere asnjë germin arkeologjik.Dy tumat e Zinoves ajo në anë jugore të qytetit, e nohur si Tuma e Mejdanit dhe ajo në anën verilindore të tij, edhe sot qëndrojnë të pa prekura nga dora e arkeologut.

Në popoll thuhet se këtë qytet “e ka farue murtaja”. Po ashtu fare pak dime dhe për banoret e Zinoves. Në baze të regjistrimeve kadastrale osmane, verehet se me shuajtjen e Zinoves dhe ikjen e banoeve prej saj formohen tri fshatra të reja në Opoje: Bresana, Kuklibegu dhe Kuki. Pra, mund të konstatojme se banoret e lashtë të Zinoves janë banorët e këtyre tri fsharave të reja të Opojes duke mos përjashtuar mundesinë që ndonjë familje të jetë vendosur edhe nëpër fshatrat tjera egzistuese të Opojes, me rstin e ikjes nga murtaja dhe shpalljes se tij “qytet i mallkuar”. Duke dhenë ketë pasqyre për lashtësinë e Opojes, pa dyshim jo të plotë shpresoj se edhe një informim të këtillë të kondensuar për të kaluarën e ketij regjioni do të kontribuoj që të zhvillohen në ne dhe në gjeneratat e ardheshme ndjenjat bujare në mënyrë që të cmojmë dhe të kultivojmë të mberrimet, ekzistimin dhe qëndresën e pa ndërprerë në këto troje. Opoja është trevë, e kaluara dhe historia e së cilës na obligon që të mendojmë për të me respekt, vec tjerash edhe për shkak se njerezit, të cilët kanë një të kaluar të tillë, meritojnë të jenë krenar dhe të lumtur!