Protektoriat
Një protektorat, në kontekstin e marrëdhënieve ndërkombëtare, është një shtet që është nën mbrojtjen e një shteti tjetër për mbrojtje nga agresioni dhe shkelje të tjera të ligjit.[1] Është një territor i varur që gëzon autonomi mbi pjesën më të madhe të çështjeve të tij të brendshme, ndërsa ende njeh suzeranitetin e një shteti sovran më të fuqishëm pa qenë një zotërim.[2][3][4] Në këmbim, protektorati zakonisht pranon detyrime të specifikuara në varësi të kushteve të marrëveshjes së tyre.[4] Zakonisht protektoratet krijohen de jure me një traktat.[2][3] Në kushte të caktuara - si me Egjiptin nën sundimin britanik (1882-1914) - një shtet mund të etiketohet gjithashtu si një protektorat de facto ose një protektorat i mbuluar.[5][6][7]
Një protektorat është i ndryshëm nga një koloni pasi ka sundimtarë lokalë, nuk zotërohet drejtpërdrejt dhe rrallë përjeton kolonizim nga shteti suzeren.[8][9] Një shtet që është nën mbrojtjen e një shteti tjetër duke ruajtur "personalitetin e tij ndërkombëtar" quhet "shtet i mbrojtur", jo protektorat.[10][a]
Historia
RedaktoProtektoratet janë një nga tiparet më të vjetra të marrëdhënieve ndërkombëtare, që daton që nga Perandoria Romake. Civitates foederatae ishin qytete që ishin në varësi të Romës për marrëdhëniet e tyre me jashtë. Në Mesjetë, Andorra ishte një protektorat i Francës dhe Spanjës. Konceptet moderne të protektoratit u krijuan në shekullin e nëntëmbëdhjetë.[11]
Topologjia
RedaktoShteti i mbrojtur
RedaktoNjë shtet i mbrojtur ka një formë mbrojtjeje ku ai vazhdon të ruajë një "personalitet ndërkombëtar" dhe gëzon një sasi të caktuar pavarësie në drejtimin e politikës së tij të jashtme.[10][12]
Për arsye politike dhe pragmatike, marrëdhënia e mbrojtjes zakonisht nuk reklamohet, por përshkruhet me eufemizma si "një shtet i pavarur me marrëdhënie të veçanta traktate" me shtetin mbrojtës.[13] Një shtet i mbrojtur shfaqet në hartat e botës ashtu si çdo shtet tjetër i pavarur.[a]
Administrata ndërkombëtare e një shteti mund të konsiderohet gjithashtu si një formë e ndërkombëtarizuar e mbrojtjes, ku mbrojtësi është një organizatë ndërkombëtare dhe jo një shtet.[14]
Shënime
RedaktoReferime
Redakto- ^ Hoffmann, Protectorates (1987), f. 336.
- ^ a b Fuess, Albrecht (1 janar 2005). "Was Cyprus a Mamluk protectorate? Mamluk policies toward Cyprus between 1426 and 1517". Journal of Cyprus Studies (në anglisht). 11 (28–29): 11–29. ISSN 1303-2925. Marrë më 24 tetor 2020.
- ^ a b Reisman, W. (1 janar 1989). "Reflections on State Responsibility for Violations of Explicit Protectorate, Mandate, and Trusteeship Obligations". Michigan Journal of International Law (në anglisht). 10 (1): 231–240. ISSN 1052-2867. Marrë më 24 tetor 2020.
- ^ a b Bojkov, Victor D. "Democracy in Bosnia and Herzegovina: Post-1995 political system and its functioning" (PDF). Southeast European Politics 4.1 (në anglisht): 41–67.
- ^ Leys, Colin (2014). "The British ruling class". Socialist Register (në anglisht). 50. ISSN 0081-0606. Marrë më 23 tetor 2020.
- ^ Kirkwood, Patrick M. (21 korrik 2016). ""Lord Cromer's Shadow": Political Anglo-Saxonism and the Egyptian Protectorate as a Model in the American Philippines". Journal of World History (në anglisht). 27 (1): 1–26. doi:10.1353/jwh.2016.0085. ISSN 1527-8050. S2CID 148316956. Marrë më 23 tetor 2020.
- ^ Rubenson, Sven (1966). "Professor Giglio, Antonelli and Article XVII of the Treaty of Wichale". The Journal of African History (në anglisht). 7 (3): 445–457. doi:10.1017/S0021853700006526. ISSN 0021-8537. JSTOR 180113. S2CID 162713931. Marrë më 24 tetor 2020.
- ^ Archer, Francis Bisset (1967). The Gambia Colony and Protectorate: An Official Handbook (në anglisht). Psychology Press. ISBN 978-0-7146-1139-6.
- ^ Johnston, Alex. (1905). "The Colonization of British East Africa". Journal of the Royal African Society (në anglisht). 5 (17): 28–37. ISSN 0368-4016. JSTOR 715150. Marrë më 24 tetor 2020.
- ^ a b Meijknecht, Towards International Personality (2001), f. 42.
- ^ Willigen, Peacebuilding and International Administration (2013), f. 16.
- ^ Willigen, Peacebuilding and International Administration (2013), f. 16: "First, protected states are entities which still have substantial authority in their internal affairs, retain some control over their foreign policy, and establish their relation to the protecting state on a treaty or another legal instrument. Protected states still have qualifications of statehood."
- ^ Onley, The Raj Reconsidered (2009), f. 50.
- ^ Willigen, Peacebuilding and International Administration (2013), ff. 16–17.
Bibliografia
Redakto- Hoffmann, Gerhard (1987). "Protectorates". Encyclopedia of Disputes Installment 10 (në anglisht). Elsevier: 336–339. doi:10.1016/B978-0-444-86241-9.50085-3. ISBN 9780444862419. Marrë më 24 tetor 2020.
- Meijknecht, Anna (2001), Towards International Personality: The Position of Minorities and Indigenous Peoples in International Law (në anglisht), Intersentia NV, ISBN 978-90-5095-166-1
- Onley, James (mars 2009), "The Raj Reconsidered: British India's Informal Empire and Spheres of Influence in Asia and Africa" (PDF), Asian Affairs (në anglisht), 11 (1), arkivuar nga origjinali (PDF) më 2022-10-09, marrë më 2020-12-24
- Reisman, W. (1989), "Reflections on state responsibility for violations of explicit protectorate, mandate, and trusteeship obligations", Michigan Journal of International Law (në anglisht), 10 (1): 231–240
- Willigen, Niels van (2013), Peacebuilding and International Administration: The Cases of Bosnia and Herzegovina and Kosovo (në anglisht), Routledge, ISBN 978-1-134-11718-5
- Larousse, Pierre; Paul Augé; Claude Augé (1925). Nouveau Petit Larousse Illustré: Dictionnaire Encyclopédique (në frëngjisht). Larousse.