Si e krijoi Austro-Hungaria shtetin shqiptar
Si e krijoi Austro-Hungaria shtetin shqiptar
Libri i Elena Kocaqit - "Si e krijoi Austro-Hungaria shtetin shqiptar"[1] është një vepër që ka ngjallur interes të madh mes studiuesve të Albanologjisë dhe të shqiptarëve në përgjithësi. Duke përdorur një gamë të gjerë dokumentesh burimore nga arkivat e Vjenës dhe Tiranës, si dhe literaturë nga autorë të huaj dhe shqiptarë, Kocaqi sjell një analizë të thellë të rolit të Austro-Hungarisë në krijimin e shtetit shqiptar në fillim të shekullit të 20-të.
Politika e Austro-Hungarisë ndaj Shqipërisë
Sipas Kocaqit, politika e Austro-Hungarisë ndaj çështjes shqiptare shtrihej në tri drejtime kryesore:
1. Përgatitja e shqiptarëve për një shtet të pavarur: Austro-Hungaria angazhoi intelektualë dhe diplomatë për të mbështetur krijimin e një shteti shqiptar dhe për të nxitur ndërgjegjësimin kombëtar.
2. Ndikimi mbi Perandorinë Osmane: Përmes kërkesave të vazhdueshme ndaj Portës së Lartë për të siguruar të drejta për shqiptarët, si për shembull bashkimi i katër vilajeteve shqiptare nën një guvernator shqiptar.
3. Bashkëpunimi me Fuqitë e Mëdha: Austro-Hungaria bashkëpunoi me Rusinë dhe Italinë për të fituar mbështetjen e Fuqive të Mëdha për krijimin e një shteti shqiptar. Kjo strategji u përforcua me marrëveshjet e arritura midis Austro-Hungarisë dhe Rusisë në vitet 1897 dhe 1903.
Faktori shqiptar dhe konfliktet e brendshme
Në analizën e saj, Kocaqi thekson se faktori shqiptar shpesh ka vepruar në kundërshtim me interesat kombëtare, duke u shfrytëzuar nga armiqtë e shqiptarëve, si Rusia Cariste dhe shtetet ballkanike – Serbia, Greqia dhe Mali i Zi. Ajo veçon tre figura kyçe që kishin bashkëpunuar me këto shtete: Isa Boletini me Serbinë dhe Malin e Zi, Ismail Qemali me Greqinë dhe Prenk Bib Doda me Rusinë.
Ofensiva diplomatike e Austro-Hungarisë
Një pjesë e rëndësishme e veprës përshkruan ofensivën diplomatike të Austro-Hungarisë për krijimin e shtetit shqiptar. Sipas Kocaqit, Austro-Hungaria kishte zhvilluar për dekada marrëdhënie të ngushta me shqiptarët, veçanërisht me komunitetin katolik, dhe kishte përgatitur terrenin për pavarësinë kombëtare. Ajo gjithashtu përshkruan qëndrimet e Fuqive të Mëdha dhe shteteve ballkanike ndaj çështjes shqiptare. Italia, ndonëse kërkonte një Shqipëri vasale, ishte e detyruar të mbështeste krijimin e një shteti shqiptar për shkak të marrëveshjeve me Austro-Hungarinë.
Konferenca e Ambasadorëve dhe krijimi i shtetit shqiptar
Në pjesën e katërt të librit, Kocaqi përshkruan bisedimet në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (1912-1913), ku Austro-Hungaria, e përkrahur nga Italia dhe Gjermania, insistonin për një pavarësi të plotë të Shqipërisë. Pas një beteje diplomatike, Konferenca vendosi që Shqipëria të jetë një principatë autonome dhe sovrane, nën garancinë e gjashtë Fuqive të Mëdha.
Kufijtë e Shqipërisë dhe qëndrimet e Fuqive të Mëdha
Pjesa e pestë e librit trajton debatin mbi kufijtë e Shqipërisë, ku Austro-Hungaria dhe Rusia paraqitën dy propozime të ndryshme. Austro-Hungaria propozoi një kufi më të gjerë që përfshinte territore të gjera nga Shkodra në veri deri në Janinë në jug, ndërsa Rusia mbështeti një kufi shumë më të ngushtë që linte jashtë territore shqiptare si Shkodra, Prizreni, Peja, Janina dhe Korça.
Konflikti për sigurinë e brendshme dhe përpjekjet e Austro-Hungarisë
Në pjesën e fundit të librit, Kocaqi përshkruan përpjekjet e Austro-Hungarisë për të siguruar tërheqjen e forcave ushtarako-policore serbe, malazeze dhe greke nga territori shqiptar, duke përdorur diplomacinë dhe kërcënimet e luftës për të mbrojtur integritetin e shtetit shqiptar të ri.
Konkluzioni i autores
Në përfundim, Kocaqi argumenton se historiografia shqiptare ka zbehur rolin e Austro-Hungarisë në krijimin e shtetit shqiptar dhe se krijimi i shtetit shqiptar është meritë e kësaj fuqie perandorake, e cila kishte interesat e veta gjeopolitike për të parandaluar zgjerimin e Serbisë drejt Adriatikut dhe për të ruajtur balancat e fuqisë në Ballkan.
Vlerësimet dhe kritikat
Libri i Kocaqit ka marrë vlerësime për faktet dhe analizat e bazuara në dokumente arkivore, por disa kritikë theksojnë se autorja nuk i ka dhënë rëndësinë e duhur kontributit të figurave të tjera shqiptare si Hasan Prishtina dhe Nexhip Draga, të cilët luajtën një rol kyç në lëvizjet për pavarësi dhe autonomi të shqiptarëve.
Në përgjithësi, "Si e krijoi Austro-Hungaria shtetin shqiptar"[2] ofron një perspektivë të veçantë dhe të bazuar në fakte historike për të kuptuar rolin vendimtar të Austro-Hungarisë në themelimin e shtetit shqiptar.
Tê dhëna për librin:
Si e krijoi Austro-Hungaria shtetin shqiptar[3] libër me autore Elena Kocaqi. Botuar në Tiranë nga Shtëpia Botuese "Emal", viti i botimit 2012. Faqet e librit 316. ISBN 9789928041142