Versioni i datës 19 prill 2012 15:47 redakto Interisti2010 (diskuto \| kontribute) 2 edits No edit summary ← Redaktim më i vjetër		Versioni i datës 19 prill 2012 16:00 redakto zhbëje 92.60.22.180 (diskuto) No edit summary Ndryshimi më pas →
Rreshti 1: [[Skeda:HeraclesPapyrus.jpg\|200px\|thumb\| "Papirusi [[Heraklo]]v", një fragment i dorëshkrimit grek nga [[shekulli 3]] , [[Oxford]] , [[biblioteka]] Sackler ]] ~~PAPIRUSI~~ Papirusi është nje leter e trashe e cila perdoret për te shkruar. Ai perftohet nga bima e quajtur Cyperus papyrus e cila rritet ne brigjet e Nilit. Papirusi përdorej në Egjipt që nga viti 3000 p.e.r. Në Greqi ka ardhur në shekullin e VII para eres sone, dhe nga këtu më vonë në Romë dhe pastaj në pjesët tjera të Europës, ku si material për shkrim është përdorur deri në shkekullin e X-të. Papirusi sipas kualitetit haset në lloje të ndryshme, nga më i presuari (charta regia) deri te i papërpunuari (emparetica). Në ruajtjen dhe hulumtimin e fletëve të papirusit merret një fushë e veçantë e dijes që quhet – papirologjia. Bima e papirusit zakonisht rritet deri ne 2-3 metra. Prodhimi i letres prej papirusi ishte nje proces relativisht i lehte i cili filloi te kryhej ne Egjipt. Rreshti 6: == Përpunimi i papirusit == ~~PRODHIMI I PAPIRUSEVE.~~ Papirusi prodhohet ne saje te bimes Cyperus papyrus. Per te prodhuar ate fillimisht zhvishet cipa e jashtme e bimes dhe pjesa e brendshme e cila eshte e perbere prej disa fijezave te holla e te imeta pritet ne shirita te holle me nje gjatesi rreth 40 cm. Shiritat vendosen me pas njeri pas tjetrit ne drejtim horizontal me nje siperfaqe te forte e cila duhet te jete pak me e shkurter se gjatesia e shiritave. Pasi kjo siperfaqe eshte mbuluar nga atehere nje tjeter rradhe shiritash vendoset mbi te ne drejtim vertikal. Per menyren sesi keta shirita lidheshin me njeri tjetrin ka disa teori te ndryshme. Mendohet se ato lageshin me uje deri sa te fillonte dekompozimi i tyre duke rritur keshtu ngjitjen mes tyre. Nje tjeter hipoteze eshte se ato ngjiteshin me njera tjetren dhe mbi to ushtrohej force me nje cekic duke bere te mundur krijimin e nje flete te vetme. Me pas fleta thahej dhe pastrohej. Pastrimi i fletes mendohet te jete bere me ane te nje objekti te rrumbullaket (nje gur ose nje guacke). Line 21 ⟶ 20: Ne lindje dhe ne disa pjese te Afrikes papirusi perdoret edhe sot e kesaj dite. Ai perdoret per te bere litare, gardhe, qilime , kapele, shporta etj. Gjithashtu papiruset perdoren si lende djegese, == Papirologjia == ~~PAPIROLOGJIA~~ Papirologjia është studimi i literaturës së lashtë, korrespondencës, arkivave ligjore etj. të ruajtura në dorëshkrimet e shkruara në papiruse, e cila ishte forma më e zakonshme e të shkruarit te materialeve në qytetërimet e lashta të Egjiptit, Greqisë dhe Romës. Papirologjia përfshin edhe përkthimin dhe interpretimin e dokumenteve të vjetra në një sërë gjuhësh, si edhe kujdesin dhe ruajtjen e origjinaleve të rralla. Line 29 ⟶ 26: Koleksioni i papiruseve pagane, të krishterë dhe arabe në Vjenë paraqet zbulimin e parë të madh të dorëshkrimeve në papiruse i cili te gjetur në Faium në Egjipt. == Zevendesimi i papirusit == ~~HISTORIA E PAPIRUSIT DHE ZBULIMI I TIJ.~~ Përdorimi i papirusit si një material per shkrim ka ekzistuar qe ne antikitet. Papirusi me i vjetër i shkruar është, sipas Kenyon (Oxford, 1899), një fletë-llogari që i përket të mbretërimit të mbretit Egjiptian Assa, e cila daton rreth 2600 P.K. Madhësia e nje fletë papirusi nuk ishte konstante në kohët e lashta. Kenyon ka bere disa matje. Për dokumentat jo-letrare (letra, llogaritë, faturat, etj), një fletë e vetme ishte e mjaftueshme, ndersa për tekstet më të gjatë, sidomos ato letrare, fletët e nevojshme janë mbërthyer së bashku ne formen e nje rrotulle. Jane gjetur rrotulla te gjata deri ne 41 metra. Formati i rregullt për veprat e lashtë të letërsisë ishte rrotulla e papirusit. Zakonisht shkruhej nga ana ku fibrat ishin vendosur horizontalisht (recto) ndersa ana tjeter ku fibrat ishin vendosur vertikalisht (verso) perdorej vetem ne raste te vecanta. Kur një fletë papirusi mbart shkrim në të dy anët mund të supozohet se fillimisht eshte shkruajtur ne recto. Në shekujt e vonë te antikitetit ne gjejmë edhe librin papirus ose kodik, që në fund triumfon mbi rrotullen. Kodiku eshte fillesa e librit ne formen qe ne e njohim edhe sot. Për të dhënë vetëm disa raste, Muzeun Britanik posedon një fragment të një dorëshkrimi te vjetër në papirus të Iliades, ndoshta e shek 3. Ne bibliotekën e Universitetit në Heidelberg Gjenden 27 flete nga një kodik i vjeter. Dhe thëniet e Jezusit qe gjendet në Oxyrhynchus janë gjithashtu në një fletë nga një kodik. Blerja e parë e regjistruar nga papyri nga vizitorët Evropian në Egjipt ishte në 1778. Në këtë vit një tregtar i panjohur në antikave bleu nga disa fshatarë një rrotull papirusi qe permbante dokumente nga viti 191 - 192 pas Krishtit, dhe i vuri zjarrin thjesht për të shijuar tymin aromatik që u prodhua. Që nga kjo datë një sasi të medha papirusesh në të gjitha gjuhët e mundshme, të moshave të ndryshme nga një mijë deri në gati pesë mijë vjet, jane gjetur ne tokat e vendeve të lashta të civilizimit në Luginën e Nilit. Nga 1820-1840 muzeumet e Evropës fituan një numër te madh papirusesh. Përdorimi i papirusit si një material per te shkruar nuk ishte i kufizuar vetëm në Egjipt. Papirusi është eksportuar në të gjithë botën e lashtë dhe ne të gjithë Mesdheun. Futja e letrës në shekullin e nëntë sinjalizoi fillimin e fundit te epokes se papirusit si materiali i shkrimit më i rëndësishem ne botën antike. Megjithatë, papiruset vazhduan të përdoren në Egjipt deri nefund të shekullit të njëmbëdhjetë. ~~ZEVENDESIMI I PAPIRUSIT.~~ Në shekujt e parë para erës sonë dhe pas eres sone, papirusi fituoi një rival si një sipërfaqe per te shkruar. Kjo ishte pergamena e cila pergatitej nga lekura e kafsheve. Fletet e papirusit ishin me te lira por ishin shume delikate dhe shume te ndjeshme ndaj lageshtise dhe thatesise ekstreme. Ne qofte se fleta e papirusit ishte jo e cilesise se larte atehere siperfaqja e saj ishte e parregullt dhe ishte e pamundur te shkruaje mbi te. Papirusi u zevendesua ne Europe nga nje pergamene me e lire e cila prodhohej ne cdo vend te saj. Kjo pergamene ishte me pak e ndjeshme ndaj klimes. Perdorimi i fundit i papirusit ne Europe ishte ne 1057 ndersa ne Arabi ishte ne 1087. Ne Egjipt vazhdoi te perdorej papirusi deri sa ai u zevendesua nga nje leter me e lire arabe. [[Kategoria:Teknologji grafike]] [[Kategoria:Materiale grafike]]

Papirusi: Dallime mes rishikimesh