Bektashijtë: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
vNo edit summary |
vNo edit summary |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Zulfiqar_with_inscription.png|parapamje|330px|Dhulfikari]]
'''Tarikati Bektashi''' ose [[Imameti (doktrina Shiite)|Imameti]] [[Shiitët|Shi'i]] '''Alevi-Bektashi''' është një urdhër mysliman dervishësh që kanë marrë emrin nga [[Haxhi Veli Bektashi|Haxhi Bektash Veliu]], evlija Alevi nga
Përpos Haxhi Ali Bektashit, tarikati duket të jetë ndikuar nga Hurufitë dhe Kalandaritë dhe besojmat shi'ite të Anadollit të shekullit të 15. Praktikat mistike dhe ritualet u renduan nga Ballëm Sulltani në shekullin e 16, kur shumë praktikat e veçanta të tarikatit morën formë.
Rreshti 7:
== Besojma ==
[[Tarikati]] Bektashi është një tarikat [[Sufizmi|sufi]], që bashkëndan të njëjtat tipare me tarikatet e tjera duke pasur një nevojë për udhëheqje shpirtërore - i quajtur ''baba'' sipas bektashijve - si dhe doktrinën e "katër portave" që duhen tejshkuar: Sheriati, Tarikati, Hakikati dhe Marifeti. Bektashizmi i jep vëmendje të veçantë ''Waḥdat al-Wujūd'' (Njësimit) të formuluar nga [[Ibn Arabi]], një formë panenteizmi kjo. Ka gjithashtu ndikime të mëdha nga Shi'izmi, me përnderim ndaj Aliut, Dymbëdhjetë Imamëve dhe ndërmendjen ritualore të [[Ashurja|Ashures]] në përkujtim të Betejës së Qerbelasë. Bektashijtë e çmojnë [[Nevruzi
Përmes ''Waḥdat al-Wujūd'' bektashijtë shohin realitetin e përfundëm në përmbajtjen e Hak-Muhammed-Aliut, të cilën nuk e cilësojnë një trinitet. Megjithatë ka praktika të tjera që kanë përngjasime me tradita të tjera, si vakti ritualor i të ngrënit (''muhabbet'') dhe rrëfimet e përvitshme të mëkateve tek një ''baba'' (''magfirat-i zunub''). Bektashijtë e mbështesin besimin dhe ritualet e tyre tek interpretimi dhe të kuptuarit e tyre joortodoks dhe mistik i [[Kurani|Kuranit]] dhe [[Sunneti|praktikave profetike]]. Ata nuk kanë doktrinë specifike të shkruar për këtë, kështu që kuptimësia dhe interpretimi mund të dallojë në varësi të mësuesit që e ka ushqyer. Bektashijtë përnderojnë mistikët sufi jashtë tarikatit të tyre, si Rumiu, Ibn Arabiu dhe El-Gazaliu që janë më të afërtit në shpirt me ta.
Rreshti 29:
=== Në viset shqiptare ===
Sipas [[Eqrem bej Vlora|Eqrem bej Vlorës]], ndryshimi konfesional ndër viset arbëroro-shqiptare është vepër e tarikateve të ndryshme të dervishëve shtegtarë që janë shfaqur në [[Gadishulli Ballkanik|Ballkan]] përpara se të dukeshin trupat osmane dhe, falë forcës së tyre bindëse, patën shumë ithtarë të cilët u treguan shumë të dobishëm për pushtuesin turk, kur ai erdhi në këto anë. Autoritetet osmane kanë pak ose aspak dorë në këtë proces nistor. Si shembuj Vlora sjell Kalkandelët në [[Tetova|Tetovë]] dhe Teqenë e Sheh Hashimit në [[Janina|Janinë]].<ref name=":1">{{Cite book|title=[[Lebenserinnerungen|Kujtime 1885-1925]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|authorlink=Eqrem bej Vlora|publisher=IDK|year=2003|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=201|translator=[[Afrim Koçi]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.zeriislam.com/artikulli.php?id=3099|title=Hyrja e osmanëve në trojet arbërore dhe kthimi në Islam|date=25 maj 2016|website=zeriislam.com|last=Roald Hysa}}</ref> [[Teqja e Baba Harabatit|Teqeja e Tetovës]] lidhet me një gojëdhënë të [[Sersem Ali Dedei]]<nowiki/>t, para se të vdiste porositi që të blehej një tokë dhe të ndërtohej teqeja në Tetovë, e cila në fillim shekullin XVIII shërbeu si seli mëmë (''ashitanë'') për shumë teqe të tjera në [[Kosova|Kosovë]] e në [[Maqedonia (kthjellim)|Maqedoni]]. Më [[1780]] pasoi ndërtimi i një teqeje bektashinjsh në [[Gjirokastra|Gjirokastër]] në kohën e Baba Asimit.[[
Udhëtari [[Turqia|turk]] [[Evlija Çelebiu]], i cili kreu një udhëtim nëpër Shqipërinë jugore në verën e vitit 1670, gjeti një teqe bektashinjsh në Kaninë dhe atë vend e përshkruan:<ref>{{Cite book|title=Shqipëria para tre shekujsh|last=Çelebi|first=Evlija|publisher=Besa|year=2000|isbn=|location=Tiranë|pages=70|translator=[[Salih Vuçitërni]]}}</ref><blockquote>''"Këtu ka një teqe bektashinjsh, që është hajrati i Gazi Sinan Pashës. Teqeja ka mjaft dervishë besnikë e simpatikë. Në hashefin e saj ushqehen, nga të ardhurat që nxirren nga vakufet aty pranë, e mbahen me ushqime udhëtarë e shtegtarë."''</blockquote>Tyrbja ishte ende vend pelegrinazhi në kohën e vizitës së konsullit austriak [[Johann Georg von Hahn]], i cili më 1854 e përshkruan:<ref>{{Cite book|title=Studime shqiptare|last=Von Hahn|first=Johan Georg|publisher=IDK|year=2013|origyear=1854|isbn=978-99943-982-5-6|location=Tiranë|pages=106|translator=[[Veniamin Dashi]]}}</ref><blockquote>"[...] Dhe ata kanë qenë pasardhësit e pushtuesve të parë turq të këtyne viseve, të të famshmit Sinan pashë të Konjës, varri [tyrbja] e të cilit shihet edhe sot në teqenë e vogël të vendosun në kambë të kodrës. Ky varr shërben si vend pelegrinazhi, sepse Sinani mbahet si shenjt nga turqit."</blockquote>Kur [[Porta e Lartë|Porta]] urdhëroi mbylljen e të gjitha teqeve të bektashinjve më 1826, teqeja e Kaninës i kaloi tarikatit Halveti. Tyrbja ku ndodhej teqeja u rrënua më [[1971]], por në "vendin e mirë" ka ende një gur të bardhë.
Rreshti 69:
{{Reflist|2}}
[[Kategoria:Alevizëm]]▼
[[Kategoria:Bektashi| ]]
▲[[Kategoria:Alevizëm]]
[[Kategoria:Feja në Shqipëri]]
[[Kategoria:Feja në trevat shqiptare]]
[[Kategoria:Feja në Kosovë]]
[[Kategoria:
[[Kategoria:
[[Kategoria:Tarikate Shi'i]]
| |||