Teoria e njohurisë

Epistemologjia është një degë e filozofisë që merret me çështjet që kanë të bëjnë me natyrën, fushëveprimin dhe burimet e dijes. Thënë ndryshe: Disiplina ose dega që merret me mundësitë apo pamundësitë njohëse të njeriut në filozofi quhet epistemologji.

Kuptimi etimologjik i termit “epistemologji”, rrjedh nga fjala “epistem”, që në greqishten e vjetër do të thotë teori, shkencë, ndërsa “logos” apo “logy”prapashtesë që do të thotë një “diskurs”, fjalë, kuptim, shpjegim, që nënkupton studimin apo diskutimin. Pra, në këtë kuptim, epistemologjia del si një farë “studimi i shkencës”, apo “teorie të shkencës”. Epistemologjia ose teoria e diturisë është një degë e filozofisë që studion natyrën dhe qëllimin e diturisë dhe besimit. Ajo merret me studimin e njohurive dhe besimin e justifikuar gjithashtu.

Si studimin e dijes, epistemologjia ka të bëjë me pyetjet e mëposhtme: Cilat janë kushtet e nevojshme dhe të mjaftueshme të njohurive? Cilat janë burimet e saj? Çfarë është struktura e saj, dhe cilat janë kufijtë e saj? Si studimit të besimit të justifikuar, epistemologji synon t'iu përgjigjur pyetjeve të tilla si: Si ne jemi për të kuptuar konceptin e justifikim? Çfarë e bën besimet justifikuara justifikuar? A është justifikim brendshme apo të jashtme të vetë mëndja e njeriut? Kuptohet më gjerë, epistemologji është në lidhje me çështjet që kanë të bëjnë me krijimin dhe përhapjen e njohurive në fusha të veçanta të hetimit. Ky artikull do të japë një pasqyrë sistematike të problemeve që pyetjet e mësipërme të rritur dhe të përqëndrohet në një thellësi mbi çështjet që kanë të bëjnë me strukturën dhe kufizimet e dijes dhe arsyetim.

Epistemologjia merret me studimin dhe rishqyrtimin e natyrës së diturisë dhe marrëdhëniet e saj me të vërtetën, besimin dhe shfajësimin (përligjen). Ajo gjithashtu merret me prejardhjen e diturisë, pyetjen "çfarë është dituria ?", "si fitohet ajo ?", "çfarë dijnë njerëzit ?", dhe skepticizmin e pohimeve të diturive të ndryshme.

Me një fjalë, epistemologjia ka për qëllim të zbulojë kuptimin e dijes, dhe lirisht mund ta quajmë atë si një "fillimi i vërtetë" i filozofisë dhe dijes në përgjithësi.

Epistemologjia fokusohet pikërisht te çështja e njohjes, pra, se çfarë është e mundur të njohë apo të mos njohë njeriu. Filozofët që mbajnë një qëndrim pozitiv në këtë mes njihen si dogmatikë, kurse ata që shprehen se njohja nuk është e mundshme njihen si skeptikë. Ekzistojnë rrethana të caktuara në të cilat njeriu nuk ka njohuri. I gjithë problemi është se duhet të qartësohemi mirë ose mjaftueshëm se çfarë nënkuptojmë me njohje, ose për çfarë njohjeje bëhet fjalë. Së këndejmi, le të përpiqemi të hedhim pak dritë mbi këtë subjekt.