Çrregullimi i hiperaktivitetit të deficitit të vëmendjes

ADHD (anglisht: attention deficit hyperactivity disorder; shqip çrregullimi i hiperaktivitetit dhe mungesës së vëmendjes) është një nga çrregullimet neurozhvillimore (neurodevelopmental) më të zakonshme të fëmijërisë. Zakonisht së pari diagnostikohet në fëmijëri dhe shpesh zgjat deri në moshën madhore. Fëmijët me ADHD mund të kenë probleme për t'i kushtuar vëmendje, për të kontrolluar sjelljet impulsive (mund të veprojnë pa menduar se cili do të jetë rezultati) ose të jenë tepër aktivë.

Shenja dhe Simptoma

Është normale që fëmijët të kenë probleme në fokusimin dhe sjelljen në një moment ose në një tjetër. Megjithatë, fëmijët me ADHD nuk rriten vetëm nga këto sjellje. Simptomat vazhdojnë, mund të jenë të rënda dhe mund të shkaktojnë vështirësi në shkollë, në shtëpi ose me miqtë.

Një fëmijë me ADHD mund të:

ëndërroj shumë
harro ose humb shumë gjëra
përpëlitje ose nervozizëm
flasin shumë
bëni gabime të pakujdesshme ose merrni rreziqe të panevojshme
e kanë të vështirë t'i rezistojnë tundimit
kanë probleme me radhën
kanë vështirësi të merren vesh me të tjerët

Llojet

Ekzistojnë tre lloje të ndryshme të ADHD, në varësi të llojit të simptomave që janë më të forta tek individi:

Prezantimi kryesisht i pavëmendshëm: Është e vështirë për individin të organizojë ose të përfundojë një detyrë, t'u kushtojë vëmendje detajeve ose të ndjekë udhëzimet ose bisedat. Personi shpërqendrohet lehtësisht ose harron detajet e rutinës së përditshme.
Prezantim kryesisht hiperaktiv-impulsiv: Personi nervozohet dhe flet shumë. Është e vështirë të qëndrosh ulur për një kohë të gjatë (p.sh., për një vakt ose duke bërë detyrat e shtëpisë). Fëmijët më të vegjël mund të vrapojnë, kërcejnë ose ngjiten vazhdimisht. Individi ndihet i shqetësuar dhe ka probleme me impulsivitetin. Dikush që është impulsiv mund të ndërpresë shumë të tjerët, të rrëmbejë gjëra nga njerëzit ose të flasë në momente të papërshtatshme. Është e vështirë për personin të presë radhën e tij ose të dëgjojë udhëzimet. Një person me impulsivitet mund të ketë më shumë aksidente dhe lëndime se të tjerët.
Prezantimi i kombinuar: Simptomat e dy llojeve të mësipërme janë njëlloj të pranishme tek personi.

Për shkak se simptomat mund të ndryshojnë me kalimin e kohës, edhe prezantimi mund të ndryshojë me kalimin e kohës.

Shkaqet e ADHD

Shkencëtarët po studiojnë shkaqet dhe faktorët e rrezikut në një përpjekje për të gjetur mënyra më të mira për të menaxhuar dhe zvogëluar shanset që një person të ketë ADHD. Shkaku(et) dhe faktorët e rrezikut për ADHD janë të panjohura, por hulumtimet aktuale tregojnë se gjenetika luan një rol të rëndësishëm. Studimet e fundit lidhin faktorët gjenetikë me ADHD.

Përveç gjenetikës, shkencëtarët po studiojnë shkaqe të tjera të mundshme dhe faktorë rreziku, duke përfshirë:

Dëmtim truri
Ekspozimi ndaj rreziqeve mjedisore (p.sh. plumbi) gjatë shtatzënisë ose në moshë të re
Përdorimi i alkoolit dhe duhanit gjatë shtatzënisë
Lindja e parakohshme
Pesha e ulët e lindjes

Hulumtimet nuk mbështesin pikëpamjet e përhapura se ADHD shkaktohet nga ngrënia e tepërt e sheqerit, shikimi i tepërt i televizorit, prindërimi ose faktorë social dhe mjedisor si varfëria ose kaosi familjar. Sigurisht, shumë gjëra, duke përfshirë këto, mund t'i përkeqësojnë simptomat, veçanërisht në njerëz të caktuar. Por provat nuk janë mjaftueshëm të forta për të arritur në përfundimin se ato janë shkaktarët kryesorë të ADHD.

Diagnoza

Të vendosësh nëse një fëmijë ka ADHD është një proces me disa hapa. Nuk ka asnjë test të vetëm për të diagnostikuar ADHD, dhe shumë probleme të tjera, si ankthi, depresioni, problemet e gjumit dhe disa lloje të paaftësive të të mësuarit, mund të kenë simptoma të ngjashme. Një hap i procesit përfshin kryerjen e një ekzaminimi mjekësor, duke përfshirë testet e dëgjimit dhe shikimit, për të përjashtuar probleme të tjera me simptoma si ADHD. Diagnostifikimi i ADHD zakonisht përfshin një listë kontrolli për vlerësimin e simptomave të ADHD dhe marrjen e një historie të fëmijës nga prindërit, mësuesit dhe ndonjëherë nga fëmija

Trajtimet

Në shumicën e rasteve, ADHD trajtohet më së miri me një kombinim të terapisë së sjelljes dhe medikamenteve. Për fëmijët e moshës parashkollore (4-5 vjeç) me ADHD, terapia e sjelljes, veçanërisht trajnimi për prindërit, rekomandohet si linja e parë e trajtimit përpara se të provohet mjekimi. Ajo që funksionon më mirë mund të varet nga fëmija dhe familja. Planet e mira të trajtimit do të përfshijnë monitorim nga afër, ndjekje dhe bërjen e ndryshimeve, nëse është e nevojshme, gjatë rrugës.

ADHD Te Femrat

Femrat me çrregullim të deficitit të vëmendjes/hiperaktivitetit (ADHD) shpesh jetojnë të padiagnostikuara. Ky hendek i diagnozës ndodh pjesërisht sepse është një gjendje që tradicionalisht mendohej se prekte më së shumti burrat, por edhe sepse gratë priren të kenë simptoma më pak të dukshme ose shkatërruese shoqërore sesa burrat.

Si ndryshojnë simptomat tek gratë

Një nga arsyet pse ADHD shpesh nuk diagnostikohet tek gratë dhe vajzat është se simptomat e tyre shpesh ndryshojnë nga ato të burrave dhe djemve. ADHD vjen në tre prezantime: i pavëmendshëm, hiperaktiv/impulsiv ose një kombinim i të dyjave. Burrat dhe djemtë priren të kenë ADHD hiperaktiv/impulsiv, gjë që mund t'i bëjë ata të jenë të shqetësuar, gjithmonë në lëvizje, përçarës, të shqetësuar, bisedues, impulsivë. , të padurueshme dhe kanë luhatje humori. Gratë, nga ana tjetër, kanë një tendencë për të shfaqur ADHD të pavëmendshme, gjë që e bën të vështirë fokusimin, vëmendjen ndaj detajeve, qëndrimin e organizuar, dëgjuar dhe kujtuar gjërat.

"Disa nga karakteristikat e ADHD-së së pavëmendshme, të tilla si të qenit i turpshëm ose impulsiv, shpesh shihen si tipare të personalitetit dhe jo si simptoma."^[1]

Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) raportojnë se djemtë kanë më shumë gjasa të diagnostikohen me ADHD sesa vajzat (12.9% kundrejt 5.6%).^[2] Megjithatë, hulumtimi sugjeron se kjo pabarazi nuk është për shkak se djemtë janë më të ndjeshëm, por përkundrazi sepse vajzat janë vazhdimisht të nëndiagnostikuar. Studimet në përgjithësi tregojnë se ndërsa burrat dhe gratë me ADHD janë më shumë të ngjashëm sesa të ndryshëm, ka disa dallime të vogla. Gjatë adoleshencës, vajzat priren të kenë më pak strategji përballimi dhe vetë-efikasitet më të keq se djemtë. Vajzat dhe gratë gjithashtu kanë më pak simptoma të jashtme si agresioni sesa burrat, por nivele më të larta të depresionit.^[3]

Lidhje të jashtme

[1] What is ADHD?

[2] ADHD in Women.

^ Skogli, Erik Winther; Teicher, Martin H; Andersen, Per Normann; Hovik, Kjell Tore; Øie, Merete (dhjetor 2013). "ADHD in girls and boys – gender differences in co-existing symptoms and executive function measures". BMC Psychiatry (në anglisht). 13 (1): 298. doi:10.1186/1471-244X-13-298. ISSN 1471-244X. PMC 3827008. PMID 24206839.{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)
^ Gerlach, Manfred (30 prill 2009). "Peer-reviewed reports on all topics relevant to attention-deficit/hyperactivity disorder". ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders (në anglisht). 1 (1): 1–2. doi:10.1007/s12402-009-0009-z. ISSN 1866-6116.
^ Rucklidge, Julia J. (qershor 2010). "Gender Differences in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder". Psychiatric Clinics of North America (në anglisht). 33 (2): 357–373. doi:10.1016/j.psc.2010.01.006.

[1] Skogli, Erik Winther; Teicher, Martin H; Andersen, Per Normann; Hovik, Kjell Tore; Øie, Merete (dhjetor 2013). "ADHD in girls and boys – gender differences in co-existing symptoms and executive function measures". BMC Psychiatry (në anglisht). 13 (1): 298. doi:10.1186/1471-244X-13-298. ISSN 1471-244X. PMC 3827008. PMID 24206839.{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)

[2] Gerlach, Manfred (30 prill 2009). "Peer-reviewed reports on all topics relevant to attention-deficit/hyperactivity disorder". ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders (në anglisht). 1 (1): 1–2. doi:10.1007/s12402-009-0009-z. ISSN 1866-6116.

[3] Rucklidge, Julia J. (qershor 2010). "Gender Differences in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder". Psychiatric Clinics of North America (në anglisht). 33 (2): 357–373. doi:10.1016/j.psc.2010.01.006.

[1]

[2]

[3]