Arka e djallit
Arka e djallit [1] është një roman i shkruar nga shkrimtari i shquar shqiptar Dritëro Agolli, botuar për herë të parë në vitin 1997 nga shtëpia botuese "Dritëro". Romani përfaqëson një nga veprat e fundit të mëdha të autorit, i cili është një nga emrat më të njohur të letërsisë shqiptare të shekullit të XX. Agolli filloi ta shkruante këtë roman në fillim të viteve 1980 dhe e përfundoi në fillim të viteve 1990, duke reflektuar ndryshimet shoqërore dhe politike të asaj periudhe kritike për Shqipërinë.
"Arka e djallit" zhvillohet në fshatin imagjinar Qershizë, i cili gjendet në Jug të Shqipërisë dhe është një përfaqësim simbolik i realitetit rural shqiptar. Në qendër të romanit qëndron dorëshkrimi i Bamkë Dynjasë, me titullin ironik "Shakaja e ndaluar ose njeriu që e frenojnë të qeshë". Ky dorëshkrim është fshehur në një arkë druri dhe ruhet në shtëpinë e kulturës së fshatit. Titulli i romanit, "Arka e djallit", nënkupton rreziqet dhe problemet që dalin në pah pasi ky dorëshkrim del në shesh dhe bëhet objekt i një sërë konfliktesh dhe situatash të ndërlikuara.
Romani fillon me ardhjen e një shkrimtari nga kryeqyteti, Sherfi Abeceja, i cili vjen në fshatin Qershizë pikërisht për të zbuluar këtë dorëshkrim. Zbulimi i këtij dokumenti problematik, i cili përmban përshkrime satirike dhe ironike të banorëve dhe ngjarjeve të fshatit, shkakton një reagim të fortë dhe kaotike në komunitet. Veprimet që pasojnë zbulojnë tensione të fshehura, konflikte të vjetra dhe një realitet të mbushur me absurditete që karakterizon shoqërinë shqiptare të kohës.
Romani është i pasur me simbole dhe karaktere që përfaqësojnë shtresa të ndryshme shoqërore dhe politike të Shqipërisë. Një nga personazhet kryesore, Bamka, është një simbolikë e Ezopit antik. Bamka përdor satirën dhe alegorinë për të përshkruar ngjarjet dhe njerëzit e fshatit, duke aluduar për situatën e përgjithshme në Shqipëri. Ky personazh, me mënyrën e tij të të treguarit, shpreh kritika të ndaluara dhe të rrezikshme për sistemin komunist, duke e kthyer në një zë të fuqishëm të rezistencës intelektuale.
Ndërkohë, një tjetër personazh interesant është Cute Babulja, një karakter që i ngjan Nastradinit për nga natyra e tij humoristike dhe për sherret që krijon. Me një stil komik dhe të mprehtë, Cute Babulja sjell dritë mbi absurditetet e përditshme të jetës në fshat dhe kritikon në mënyrë të fshehtë autoritetet dhe normat e vendosura.
Një tjetër figurë qendrore është Mitro Karapataqi, i cili përfaqëson kritikun zyrtar dogmatik të realizmit socialist. Ai është portretizuar si një karakter karikatural që reflekton mënyrën sesi ideologjia zyrtare e kohës përpiqej të kontrollonte dhe të manipulonte artin dhe shkrimtarinë. Përmes Mitros, Agolli ironizon dhe demaskon dogmatizmin e sistemit komunist, duke e ekspozuar atë si një forcë kufizuese dhe shkatërruese për krijimtarinë artistike dhe mendimin e lirë.
"Arka e djallit" është një roman që përdor satirën dhe ironinë për të zbuluar realitetet e errëta të jetës shqiptare nën regjimin komunist. Përmes simbolikës dhe humorit, Agolli krijon një pasqyrë të gjallë të shoqërisë shqiptare, duke treguar sesi censura dhe kufizimet politike ndikojnë në lirinë e individit dhe krijimtarinë artistike.
Dorëshkrimi i fshehur në arkë është një metaforë për të vërtetat që censurohen dhe fshihen në një shoqëri të kontrolluar dhe autoritare. Kur kjo "arkë" hapet, del në pah frika, hipokrizia dhe falsiteti që kanë karakterizuar jetën e përditshme. Në këtë mënyrë, romani sfidon tabutë dhe rregullat e kohës, duke e kthyer në një formë të fshehtë të rezistencës intelektuale.
"Arka e djallit" mbetet një nga veprat më të rëndësishme të Dritëro Agollit, duke reflektuar mjeshtërinë e tij si shkrimtar dhe aftësinë për të përshkruar me ironi dhe thellësi shoqërinë shqiptare të epokës komuniste. Me një strukturë të ndërlikuar dhe personazhe të larmishme, romani krijon një portret të pasur të jetës rurale shqiptare dhe të absurditeteve të jetës nën një regjim të ashpër, duke mbetur i vlefshëm edhe sot për lexuesit që duan të kuptojnë periudhat e vështira të historisë shqiptare.
Shih edhe
Redakto