Brigada e XV-të Sulmuese
Brigada e Pesëmbëdhjetë Sulmuese e Ushtrisë Nacionalçlirimtare Shqiptare.[1]
Brigada e Pesëmbëdhjetë Sulmuese e Ushtrisë Nacionalçlirimtare Shqiptare u formua më 29 qershor 1944,[2] në një moment kritik të luftës për çlirimin e Shqipërisë nga pushtuesit fashistë dhe nazistë. Krijimi i kësaj brigade shënoi një hap të rëndësishëm në konsolidimin e forcave partizane dhe në përpjekjet për lirinë e vendit. Komandant i brigadës u emërua Teki Kolaneci, ndërsa Shahin Ruka shërbeu si komisar.
Formimi dhe struktura e brigadës
Në formimin e Brigadës XV morën pjesë 750 partizanë dhe partizane, nga të cilët 53 ishin vajza. Brigada u krijua për të përballuar situatën e vështirë të luftës, kur pushtuesit organizuan operacionin e dytë për të asgjësuar Ushtrinë Nacionalçlirimtare Shqiptare dhe për të shtypur lëvizjen popullore antifashiste. Reaksioni dhe tradhtarët vendas kishin dalë hapur në krahun e pushtuesve, duke bërë më të domosdoshme krijimin e brigadave të reja dhe të forta.
Shtabi i Përgjithshëm urdhëroi përzgjedhjen e partizanëve nga batalionet “Hakmarrje”, “Fuat Babani”, “Reshit Çollaku”, “Skënder Çaçi”, “Rinia”, “Tomorri”, të cilat vepronin në Qarkun e Korçës, për t'u grumbulluar në Protopapë dhe për të formuar Brigadën e XV. Kjo brigadë e re e Ushtrisë Nacionalçlirimtare u formua me qëllim të rritjes së rezistencës dhe fuqizimit të luftës kundër pushtuesve dhe kolaboracionistëve.
Përbërja dhe roli i brigadës
Komandant i Brigadës XV ishte Teki Kolonci, një Hero i Popullit, ndërsa Shahin Ruka shërbeu si komisar. Të tjerë drejtues të rëndësishëm përfshinin Vaskë Kolecin si zëvendës komisar, Myftar Taren përgjegjës të sektorit politik, Misto Treskën përgjegjës të propagandës, Minella Trebickën përgjegjës të rinisë, dhe Sabri Dajlanin intendent i brigadës. Kuadro me eksperiencë dhe rol të spikatur ushtarak e politik u gjetën edhe në drejtimin e batalioneve, kompanive dhe skuadrave, duke siguruar një trupë kompakte dhe të suksesshme.
Luftimet dhe arritjet
Brigada XV çliroi një territor prej 4000 km² dhe luajti një rol kyç në çlirimin e qyteteve Pogradec dhe Elbasan, si dhe kontribuoi në çlirimin e kryeqytetit, Tiranës. Ajo goditi vazhdimisht kolonat armike në rrugët Korçë – Strugë dhe Elbasan – Tiranë, duke izoluar forcat gjermane në fortifikata të ndryshme dhe duke shpartalluar e çarmatosur mbi 2000 forca xhandaro-balliste.
Brigada kreu 37 aksione kryesore, vrau mbi 530 ushtarë dhe oficerë gjermanë, dhe kapi 72 robër. Shkatërroi 200 makina, 4 tanke dhe autoblinda, duke zënë trofe të shumta, përfshirë 36 topa, mortaja dhe mitraloza të ndryshëm, si dhe sasi të mëdha municioni. Për këto arritje, 50 partizanë dhe partizane dhanë jetën si dëshmorë dhe 73 të tjerë u plagosën.
Kontributi dhe trashëgimia
Krijimi dhe veprimtaria e Brigadës XV vërtetuan epërsinë e organizimit dhe luftës antifashiste të Ushtrisë Nacionalçlirimtare Shqiptare. Ky hap i rëndësishëm tregoi se sa herë që okupatori dhe shërbëtorët e tij përpiqeshin të zhduknin Ushtrinë Popullore, kjo jo vetëm që nuk shkatërrohej ose dobësohej, por bëhej gjithnjë më e fortë, më e regjur dhe më e organizuar.
Brigada XV mbetet një simbol i heroizmit dhe sakrificës në luftën për çlirimin e Shqipërisë, duke kontribuar në mënyrë të jashtëzakonshme në fitoren kundër fashizmit dhe në mbrojtjen e lirisë dhe pavarësisë së vendit.[3] Kjo brigadë është një dëshmi e gjallë e trimërisë dhe vendosmërisë së popullit shqiptar në përballjen me pushtuesit dhe në ndërtimin e një të ardhmeje të lirë dhe të pavarur.