Expositio totius mundi et gentium
Expositio totius mundi et gentium ("Përshkrim i gjithë botës dhe popujve")[1] i referohet një vështrimi gjeografiko-komercial të një qytetari anonim të Perandorisë Romake që jetonte gjatë mbretërimit të Konstancit II. Origjinali grek, i shkruar midis viteve 350 dhe 362 pas Krishtit, [2] tani ka humbur, por na vjen përmes dy përkthimeve latine të bëra gjatë shekullit VI.
Autori i traktatit ndalet sidomos në çështjet që kanë të bëjnë me veçantitë ekonomike të krahinave të ndryshme të perandorisë. Midis të dhënave të tjera, këtu gjejmë edhe njoftime të vlefshme për tokat e Ilirisë dhe Ilirikut, për pasuritë e saj në minerale, në prodhime blegtorale dhe për lidhjet e saj tregtare me botën që e rrethon.
Përmbledhje
RedaktoVepra është e përbërë nga tre pjesë. E para (§ 1-21) përshkruan tokat në lindje të Perandorisë Romake dhe përmban informacionin gjeografik më legjendar dhe më pak të saktë. [3] Pjesa e dytë (§ 22–62), më e gjata, përshkruan provincat kontinentale të Perandorisë, [4] ndërsa e treta (§ 63–68) përshkruan provincat ishullore. [5]
Dihet pak për autorin anonim të veprës, megjithëse të dhëna nga teksti shpesh përdoren për të mbledhur informacion. Ndërsa "është sugjeruar se ai ishte një retor, sofist, tregtar, sipërmarrës [ sic ] ose një vir rusticus ", [6] bie në sy preokupimi i veprës me tregtinë dhe qytetet portuale. Ai përmend 61 qytete, vetëm 16 prej të cilave janë në pjesën perëndimore të Perandorisë. Zakonisht supozohet se ai ishte vendas nga Siria . [7]
Feja e autorit është gjithashtu një mister. Ndërsa ai përmend shumë shkrimtarë grekë ( Berossus, Manetho, një Apollonius misterioz, Menander i Efesit, Herodoti dhe Tukididi ), ai tregon pak shenja të ndonjë ndikimi të vërtetë prej tyre, [8] ose në të vërtetë të ndonjë edukimi kuptimplotë, [9] ndoshta vetëm duke qenë i vetëdijshëm për to nëpërmjet njohjes së tij me veprën Kundër Apionit nga Josephus, [10] të cilit ai i referohet si "mësuesi i Judenjve". [11]
Nga njëra anë, Jozefi ka më shumë gjasa të ketë qenë i njohur për një të krishterë. [12] Teksti përmban gjithashtu "Aluzione biblike" dhe "fraza të krishtera". [13] Megjithatë, teksti nuk tregon interes për kishat ose vendet e shenjta të dokumentuara nga itineraret e mëvonshme të krishtera, dhe ka më shumë gjasa të vërë në dukje "lojërat magjepsëse, verërat e mira dhe gratë e bukura" të një qyteti, ndërkohë që shfaq një "afinitet të dukshëm" për kultet pagane dhe ritualet. [14]
Përkthimet latine
RedaktoNjë nga përkthimet e mbijetuara, nga i cili rrjedh titulli më i njohur i Expositio totius mundi, tani është gjithashtu i humbur, por është ruajtur nga shtypja e tekstit të tij në vitin 1628 nga Jacques Godefroy. Tjetri, nga një dorëshkrim i mbajtur në një manastir benediktin në Cava, afër Napolit, u botua në vitin 1831 nga Angelo Mai dhe mban titullin Descriptio totius mundi . [15] Përshkrimi, ndonëse më i shkurtuar se Expositio, është gjithsesi i vetmi dorëshkrim që përmban fillimin e veprës.
Të dy dorëshkrimet janë shtypur në "Gjeografët e vegjël grekë" të Karl Müller (1861). Një përkthim në anglisht, tashmë i disponueshëm në internet, u bë nga Jesse Woodman si pjesë e një teze masteri në Universitetin Shtetëror të Ohajos në vitin 1964. [16] Një përkthim i shtypur në anglisht i disponueshëm gjerësisht nuk është botuar kurrë.
Shih edhe
RedaktoLiteratura
Redaktoanglisht
Redakto- Grüll, T. 2014. Expositio totius mundi et gentium. A peculiar work on the commerce of [the] Roman Empire from the mid-fourth century - compiled by a Syrian textile dealer? in Csabai, Z. Studies in Economic and Sociale History of the Ancient Near East in Memory of Péter Vargyas. Department of Ancient History, University of Pécs & L'Harmattan, Budapest.
- Woodman, J. E., 1964. The Expositio totius mundi et gentium: Its Geography and Its Language. MA Thesis, The Ohio State University.
gjuhë tjera
Redakto- Drexhage, H.-J. 1983. Die ’Expositio totius mundi et gentium’ eine Handelsgeographie aus dem 4. Jh. n. Chr., eigeleitet, übersetz und mit einführender Literatur (Kap. XXII-LXVII) versehen. MBAH 2:3-42.
- Klotz, A. 1906. Über die Expositio totius mundi et gentium. Philologus 65:97-127.
- Marasco, G. 1996. L’Expositio totius mundi et gentium - e la politica religiosa di Constanzo II. in Ancient Society 27:183-203.
- Martelli, F. 1982. Introduzione alla "Expositio totius mundi". Analisi etnografica e tematiche politiche in un’opera anonima del IV secolo. Bologna.
- Mittag, P. F. 2006. Zu den Quellen der Expositio Totius Mundi et Gentium. Ein neuer Periplus? Hermes 134:338-351.
- Müller, Karl. 1861. Geographi Graeci minores. Volumen Secundum. Paris.
- Sinko, T. 1904. Die descriptio orbis terrae, eine Handelsgeographie aus dem 4. Jahrhundert. Archiv für lateinische Lexikographie und Grammatik 13:531-571.
- Traiana, G., 1998. La prefazione alla "Descriptio [Expositio] totius mundi". Pp. 53–51 in C. Santini – N. Scivoletto – L. Zurli eds.) Prefazioni, prologhi, proemi di opere tecnico-scientifiche latine, Roma.
- Wölfflin, E. 1904. Bemerkungen zu der Descriptio orbis. Archiv für lateinische Lexikographie und Grammatik 13:574-578.
Referimet
Redakto- ^ or Handelsgeographie
- ^ Grüll, 2014 p.630. See also §.3: "Dominus orbis terrarum Constantius imperator"
- ^ Grüll, 2014, p.631
- ^ In order: Mesopotamia, Syria, Egypt, Asia Minor (without mention of the Black Sea), The Balkans, Italy, The Danube regions, Gaul, Spain and North Africa
- ^ East to west, from Cyprus to Britain
- ^ Grüll, 2014, p.634
- ^ Grüll, 2014, p.634
- ^ Mittag 2006: 346-348
- ^ Grüll, 2014, p.633
- ^ Grüll, 2014, p.638-639
- ^ §.3
- ^ Grüll, 2014, p.639
- ^ Grüll, 2014, p.638-639
- ^ Grull, 2014, p.638-639
- ^ See Müller, 1861.
- ^ Woodman, J. E., 1964.