Dukati i Lituanisë
Dukati i Lituanisë (Latin: Ducatus Lithuaniae; Lituanisht: Lietuvos kunigaikštystė) ishte një formacion shtetëror-territorial i lituanezëve etnikë që ekzistonte nga shekulli i 13-të[1] deri në vitin 1413. Për pjesën më të madhe të ekzistencës së tij, ai ishte një pjesë përbërëse dhe një bërthamë e Dukatit të Madh të Lituanisë. Emra të tjerë alternativë të formacionit territorial, të përdorur në periudha të ndryshme, ishin Aukštaitija ose Toka e Lituanisë (shek. 13), Dukati i Vilniusit (shek. 14 - fillimi i 15-të),[2] Lituania e duhur, ose thjesht Lituania (në një kuptim të ngushtë).
| Dukati i Lituanisë Lietuvos kunigaikštystė (lt) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ndarje e Dukatit të Madh të Lituanisë | |||||||
| Shekulli i 13-të–1413 | |||||||
 Coat of arms
| |||||||
.png) Domeni i Mbretit Mindaugas (e verdhë e errët) gjatë kohës së Mbretërisë së Lituanisë, duke përbërë Dukatin fillestar të Lituanisë. | |||||||
| Historia | |||||||
| Qeveria | |||||||
| • Tipi | Monarki feudale | ||||||
| Duka i Madh i Lituanisë | |||||||
• ca. 1236–1263 | Mindaugas | ||||||
• 1295–1316 | Vytenis | ||||||
• 1316–1341 | Gediminas | ||||||
• 1345–1377 | Algirdas | ||||||
• 1377–1392 | Jogaila | ||||||
• 1392–1413 | Vytautas | ||||||
| Periudha historike | Middle Ages | ||||||
• Themeluar më | Shekulli i 13-të | ||||||
| 1413 | |||||||
| |||||||
| Sot pjesë e | Bjellorusia Lituania Letonia | ||||||
Historia
Redakto- Artikulli kryesor: Historia e Lituanisë (1219–1295)
Formacioni u shfaq në pjesën qendrore dhe lindore të Lituanisë së sotme, e njohur si Aukštaitija, ose Toka e Lietuvës (lituanisht: Lietuvos žemė). Supozohet se është formuar në Lituaninë qendrore në bregun e majtë të lumit Neris dhe është zgjeruar me shpejtësi drejt lindjes. Kjo tokë u përmend në 1009 si Litua (shih Emri i Lituanisë). Territori drejtohej nga krerët e një fisi etnik lituanez, Aukštaitians ose "Lituanezët", në kuptimin origjinal të termit.
Pas zgjerimit të shtetit lituanez në shekullin e 13-të, kur u bë i njohur si Dukati i Madh i Lituanisë dhe Mbretëria e Lituanisë (1251–1263), Dukati i Lituanisë u bë një njësi administrative, e qeverisur nga dukat[3] dhe e trashëguar përmes lidhjeve dinastike. Qendra kryesore administrative e Dukatit deri në fund të shekullit të 13-të mund të ketë qenë Kernavė.
Është e mundur që Dukati i Lituanisë, i cili u bë i njohur si Dukati i Vilniusit nga shekulli i 14-të,[4] u formua nga pjesa lindore e Dukatit origjinal të Lituanisë nën sundimin e Dukës së Madhe të Lituanisë Vytenis në fundi i shekullit të 13-të; pjesa jugperëndimore e saj u shndërrua në një Dukat të veçantë të Trakait, nën dominimin e Gediminas, i cili ishte vendosur në kështjellën e sapondërtuar Senieji Trakai. Dihet me siguri se Dukati i Trakait ekzistonte si domeni i Kęstutis në fillim të sundimit të tij në 1337. Ai ishte një paraardhës i Voivodeshipit të ardhshëm Trakai.
Duka i fundit i Lituanisë (latinisht: Dux Lithuaniae) ishte Vytautas i Madh, i cili, si rezultat i Traktatit të Astravës të vitit 1392, mori Dukatin nga Jogaila, i cili, nga ana tjetër, e kishte trashëguar atë nga babai i tij Algirdas. Që nga viti 1397, Dukati kishte statusin e pleqësisë, të krahasueshme me atë të Pleqësisë së Samogitisë. Pas reformës administrative të vitit 1413 nga Vytautas, bazuar në Unionin e Horodlo, Dukati u bë pjesë e voivodeship të sapokrijuar të Vilniusit të Dukatit të Madh të Lituanisë.
Shiko gjithashtu
RedaktoReferime
Redakto- ^ C. Rowell, Lithuania Ascending: A Pagan Empire Within East-central Europe, 1295–1345
- ^ "Viduramžių Lietuvos visuomenė" (në lituanisht). Arkivuar nga origjinali më 2007-04-19. Marrë më 2007-05-02.
- ^ I njohur si kunigaikštis në lituanisht, një fjalë që rrjedh nga kunigas, vetë rrjedh nga gjermanishtja künig, që do të thotë "mbret"
- ^ Gudavičius, Edvardas. "Vilniaus kunigaikštystė". Visuotinė lietuvių enciklopedija (në lituanisht). Marrë më 2 nëntor 2023.