Wikipedia

Gargantua dhe Pantagrueli

Jeta e Gargantuas dhe e Pantagruelit (frëngjisht: La vie de Gargantua et de Pantagruel) është një pentalogji e romaneve shkruar në shekullin XVI nga François Rabelais, [1] ku janë paraqitur aventurat e dy gjigantëve, Gargantua dhe i biri Pantagrueli. Vepra është shkruar në një mënyrë zbavitëse, ekstravagante dhe satirike, përmban shumë erudicion, vulgaritet dhe lojë fjalësh, dhe krahasohet rregullisht me veprat e William Shakespeare dhe James Joyce. [2] [3] [4] François Rabelais ishte një poliglot dhe vepra e tij futi në përdorim "një numër të madh fjalësh të reja dhe të vështira [...] në gjuhën frënge". [5]

Gargantua (1537)
Pantagrueli (1532)

Përmbledhje

Redakto

Vepra u stigmatizua si e turpshme nga censuruesit e Kolegjit të Sorbonës, [6] dhe, brenda një klime shoqërore të rritjes së shtypjes fetare në fillim të Luftërave Franceze të Fesë, ajo u trajtua me dyshim dhe bashkëkohësit shmangën përmendjen e saj.

Romanet u shkruan në mënyrë progresive pa një plan paraprak: [7] Libri i parë Pantagruel u botua në vitin 1532, i dyti Gargantua në vitin 1534. Libri i tretë u botua në vitin 1545, i katërti në vitin 1552 dhe i fundit, pas vdekjes së shkrimtarit, në vitin 1564. Dy librat e parë u nënshkruan nga Rabelais si Alcofrybas Nasier, e që është një anagram i emrit të autorit: f-r-a-n-c-o-y-s-r-a-b-e-l-a-i-s. Librin e tretë dhe të katërt i nënshkroi me emrin e tij të vërtetë dhe i pesti u botua pas vdekjes dhe konsiderohet se nuk është i tij.[8]

Personazhet kryesore të ciklit "Gargantua dhe Pantagrueli" janë gjiganti Gargantua, djali i tij Pantagruel dhe shoqëruesi i Pantagruelit, kopuku dinak Panurge.

Dy librat e parë, Pantagruel (1532) dhe Gargantua (1534), përshkruajnë origjinën e heronjve të tyre. Duke bërë këtë, ata parodizojnë gjenealogjinë e ungjijve. Ata përshkruajnë lindjen e tyre, fëmijërinë, shkollimin, festat dhe luftërat. Pantagruel është një gjigant me forcë dhe oreks të jashtëzakonshëm, dhe fëmijëria e tij është plot me aventura të çuditshme. Ai është shkolluar në Universitetin e Parisit, ku një ditë merr një letër nga babai i tij, ku përshkruan idealet themelore të Rilindjes Franceze. Në Paris, Pantagruel takohet me bastardin dinak Panurge, i cili do ta ndjekë atë gjatë gjithë ciklit. Në Gargantua, vepra e të cilit kronologjikisht i paraprin Pantagruelit, Rabelais tallet me pedagogjinë antike skolastike dhe e kundërshton atë me idealet e reja, humaniste të mbretit François I, i cili kërkonte reformimin e Kishës Franceze.

"Libri i tretë" (Le Tiers Livre, 1546) konsiderohet të jetë arritja më e thellë dhe më e mësuar e ciklit. Më së shumti e dallon shpirti humanist . Në të, Pantagruel bëhet një njeri i urtë dhe Panurge fiksohet pas vetes dhe pyetjes nëse do të martohej. Ai konsultohet me profetë dhe dijetarë të ndryshëm. Rabelais flet për dashurinë, martesën dhe seksin. Ai tallet me magjistarët, gjykatësit dhe poetët. Në kërkim të një përgjigjeje për dilemën e tij, Panurge bind Pantagruelin dhe miqtë e tij që të udhëtojnë me të në rrugën drejtë profecisë së Shishes së Shenjtë.

"Libri i katërt" (Le Quart Livre, 1552), më i dallueshëm satirik, ndjek heronjtë në rrugën e tyre për në Shishe të Shenjtë. Ai pasqyron interesin e Rabelais për të eksploruar toka të largëta, dhe është një parodi e Odisesë dhe mitit të Argonautëve. Në "Librin e Pestë" (Le Cinquième Livre, 1564), kompania mbërrin në Tempullin e Shishes së Shenjtë dhe Panurge merr vetëm përgjigjen "Pini!" për pyetjen e tij. Autenticiteti i “Librit të Pestë” vihet në pikëpyetje; disa e konsiderojnë atë të përbëhet nga dorëshkrime të papërfunduara të Rabelais dhe tekste nga autorë të tjerë.

"Pantagruelizmi", një formë e stoicizmit, e zhvilluar dhe e zbatuar kudo, është (ndër të tjera) "një farë gëzimi shpirtëror i ngjizur në përbuzje për gjërat e rastësishme" [9] (Frëngjisht: une suree gaîté d'esprit confite dans le mépris des choses fortuites ).

Përkthime në shqip

Redakto

Përkthime në anglisht

Redakto
  1. Thomas Urquhart (1653) dhe Peter Anthony Motteux (1694)
  2. Thomas Urquhart (1653) dhe Peter Anthony Motteux (1694), rishikuar nga John Ozell (1737)
  3. William Francis Smith (1893)
  4. Thomas Urquhart (1653) dhe Peter Anthony Motteux (1694), rishikuar nga Alfred Wallis (1897)
  5. Samuel Putnam (1948)
  6. JM Cohen (1955)
  7. Burton Raffel (1990)
  8. Donald M. Frame (1991)
  9. Michael Andrew Screech (2006)

Shiko gjithashtu

Redakto

Literatura

Redakto
  • La Vie de Gargantua et de Pantagruel. (frëngjisht)
  • Auerbach, Erich. Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature. Fiftieth Anniversary Edition. Trans. Willard Trask. Princeton: Princeton University Press, 2003.
  • Bakhtin, Mikhail (1941). Rabelais and his world (në anglisht). Bloomington: Indiana University Press.
  • Bowen, Barbara C. (1998). Enter Rabelais, Laughing (në anglisht). Vanderbilt University Press. ISBN 978-0-8265-1306-9.
  • Clark, Katerina; Holquist, Michael (1984). Mikhail Bakhtin (në anglisht) (bot. 4). Cambridge: Harvard University Press. fq. 398. ISBN 978-0-674-57417-5. Marrë më 2012-01-15.
  • Febvre, Lucien (1982). The Problem of Unbelief in the Sixteenth Century: The Religion of Rabelais. Translated by Beatrice Gottlieb. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  • Holquist, Michael. Dialogism: Bakhtin and His World, Second Edition. Routledge, 2002.
  • Kinser, Samuel. Rabelais's Carnival: Text, Context, Metatext. Berkeley: University of California Press, 1990.
  • Renner, Bernd (2014). "From Satura to Satyre: François Rabelais and the Renaissance Appropriation of a Genre". Renaissance Quarterly (në anglisht). 67 (2): 377–424. doi:10.1086/677406.
  • Shepherd, Richard Herne. The School of Pantagruel, 1862. Charles Collett. (Essay, transcription)

Referime

Redakto
  1. ^ Authenticity of fifth book is doubted.
  2. ^ Rabelais, François (1994). Gargantua and Pantagruel: translated from the French by Sir Thomas Urquhart and Pierre Le Motteux; with an introduction by Terence Cave (në anglisht). Translated by Sir Thomas Urquhart and Pierre Le Motteux. Everyman's Library. fq. xii. ISBN 9781857151817.
  3. ^ Rabelais, François (1999). The Complete Works of François Rabelais: translated from the French by Donald M. Frame; with a foreword by Raymond C. La Charité (në anglisht). Translated by Donald M. Frame. University of California Press. fq. xlii–v. ISBN 9780520064010.
  4. ^ Rabelais, François (2006). Gargantua and Pantagruel: Translated and edited with an Introduction and Notes by M. A. Screech (në anglisht). Translated by M. A. Screech. Penguin Books Ltd. fq. xvii–iii. ISBN 9780140445503.
  5. ^ Bakhtin 1984
  6. ^ Rabelais, François (1952). "Biographical Note". Rabelais. Great Books of the Western World (në anglisht). Vëll. 24. Robert Maynard Hutchins (editor-in-chief), Mortimer J. Adler (associate editor), Sir Thomas Urquhart (translator), Peter Motteux (translator). Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.
  7. ^ Le Cadet, Nicolas (2009) Marcel De Grève, La réception de Rabelais en Europe du XVIe au XVIIIe siècle[lidhje e vdekur], Cahiers de recherches médiévales et humanistes, Comptes rendus (par année de publication des ouvrages), 2009, [En ligne], mis en ligne le 20 avril 2010. Consulté le 22 novembre 2010.
  8. ^ Gargantua and Pantagruel, Encyclopædia Britannica, 17 shkurt 2014. (17 shkurt 2018.)
  9. ^ Rabelais, François (1999). The Complete Works of François Rabelais: translated from the French by Donald M. Frame; with a foreword by Raymond C. La Charité (në anglisht). Translated by Donald M. Frame. University of California Press. fq. 425. ISBN 9780520064010.

Linqe te jashtme

Redakto
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Gargantua_dhe_Pantagrueli&oldid=2699449"