I çmenduri
I çmendur është një term që i referohet një personi që shihet si i sëmurë mendor, i rrezikshëm, budalla[2][3] ose i çmendur - kushte që dikur i atribuoheshin "çmendurisë". Fjala rrjedh nga lunaticus që do të thotë "e hënës" ose "e goditur nga hëna".[4][5][6]
Historia
RedaktoTermi "i çmendur" rrjedh nga fjala latine lunaticus, e cila fillimisht i referohej kryesisht epilepsisë dhe çmendurisë, si sëmundje që mendohet se shkaktohen nga hëna.[7][8][9][10] Versioni i King James i Biblës regjistron "të çmendurin" në Ungjillin e Mateut, i cili është interpretuar si një referencë për epilepsinë. Në shekullin e katërt dhe të pestë, astrologët zakonisht e përdornin termin për t'iu referuar sëmundjeve neurologjike dhe psikiatrike.[11][12] Plini Plaku argumentoi se hëna e plotë i shtynte individët në çmenduri dhe epilepsi nga efektet në tru të ngjashme me vesën e natës. Të paktën deri në vitin 1700, ishte gjithashtu një besim i zakonshëm se hëna ndikonte në ethet, reumatizmat, episodet e epilepsisë dhe sëmundjeve të tjera.[13]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Heydon, C. (1792). Astrology. The wisdom of Solomon in miniature, being a new doctrine of nativities, reduced to accuracy and certainty ... Also, a curious collection of nativities, never before published. London: printed for A. Hamilton. ISBN 9781170010471.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Great Britain Census Office (1902). "Census of England and Wales, 1901. (63 Vict. C.4.): Middlesex. 1902". Census of England and Wales, 1901. H.M. Stationery Office. 33: xi.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Vermont Commission to Revise the Statutory Laws (1933). "The Public Laws of Vermont, 1933: (proposed Revision)". The Public Laws of Vermont. Capital City Press, 1933: 424.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Sherman, Amy (17 dhjetor 2012). "Allen West said the House voted to remove the word 'lunatic' from federal law". PolitiFact. Marrë më 18 dhjetor 2012.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Rotton, James; Kelly, I. W. (1985). "Much ado about the full moon: A meta-analysis of lunar-lunacy research". Psychological Bulletin. 97 (2): 286–306. doi:10.1037/0033-2909.97.2.286. PMID 3885282.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Forbes, Lebo Jr., Gordon B., George R (1977). "Antisocial Behavior and Lunar Activity: A Failure to Validate the Lunacy Myth". Psychological Reports. 40 (3 Pt. 2): 1309–1310. doi:10.2466/pr0.1977.40.3c.1309. PMID 897044. S2CID 34308541.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ Riva, M. A.; Tremolizzo, L.; Spicci, M; Ferrarese, C; De Vito, G; Cesana, G. C.; Sironi, V. A. (janar 2011). "The Disease of the Moon: The Linguistic and Pathological Evolution of the English Term "Lunatic"". Journal of the History of the Neurosciences. 20 (1): 65–73. doi:10.1080/0964704X.2010.481101. PMID 21253941. S2CID 5886130.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Frey, J.; Rotton, J.; Barry, T. (1979). "The effects of the full moon on human behavior: Yet another failure to replicate". The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied. 103 (2): 159–162.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ D.E., Campbell (1982). "Lunar–lunacy research: When enough is enough". Environment and Behavior. 14 (4): 418–424. doi:10.1177/0013916582144002. S2CID 144508020.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Cameron, Joy (1983). Prisons and Punishment in Scotland: From the Middle Ages to the Present. United Kingdom: Canongate. fq. 170. ISBN 9780862410315.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Riva, M. A.; Tremolizzo, L.; Spicci, M; Ferrarese, C; De Vito, G; Cesana, G. C.; Sironi, V. A. (janar 2011). "The Disease of the Moon: The Linguistic and Pathological Evolution of the English Term "Lunatic"". Journal of the History of the Neurosciences. 20 (1): 65–73. doi:10.1080/0964704X.2010.481101. PMID 21253941. S2CID 5886130.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bunevicius, Adomas; Gendvilaite, Agne; Deltuva, Vytenis Pranas; Tamasauskas, Arimantas (2017). "The association between lunar phase and intracranial aneurysm rupture: Myth or reality? Own data and systematic review". BMC Neurology. 17 (99): 99. doi:10.1186/s12883-017-0879-1. PMC 5437543. PMID 28525979.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Harrison, Mark (2000). "From medical astrology to medical astronomy: sol-lunar and planetary theories of disease in British medicine, c. 1700–1850". The British Journal for the History of Science. 33 (1): 25–48. doi:10.1017/S0007087499003854. PMID 11624340. S2CID 22247498.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)