Kampi i shfarosjes
Gjermania naziste përdori gjashtë kampe shfarosjeje (gjermanisht: Vernichtungslager), të quajtur edhe kampe vdekjeje (Todeslager), ose qendra vrasjeje (Tötungszentren), në Evropën Qendrore, kryesisht në Poloninë e pushtuar, gjatë Luftës së Dytë Botërore për të vrarë sistematikisht mbi 2.7 milionë njerëz – kryesisht hebrenj – në Holokaust.[1][2] Viktimat e kampeve të vdekjes u vranë kryesisht me gaz, qoftë në instalimet e përhershme të ndërtuara për këtë qëllim specifik, ose me furgona me gaz.[3] Gjashtë kampet e shfarosjes ishin Çelmno, Belzek, Sobibor, Treblinka, Majdanek dhe Aushvic-Birkenau. Shfarosja përmes punës u përdor gjithashtu në kampet e vdekjes Aushvic dhe Majdanek.[4][5][3] Miliona u vranë gjithashtu në kampet e përqendrimit, në Aktion T4, ose direkt në vend.[6]
Ideja e shfarosjes masive me përdorimin e godinave të palëvizshme, në të cilat viktimat dërgoheshin me tren, ishte rezultat i eksperimenteve të mëparshme naziste me gaz helmues të prodhuar kimikisht gjatë programit të fshehtë të eutanazisë Aktion T4 kundër pacientëve në spital me aftësi të kufizuara mendore dhe fizike.[7] Teknologjia u përshtat, u zgjerua dhe u zbatua në kohë lufte te viktimat nga shumë grupe etnike dhe kombëtare, që nuk dyshonin; hebrenjtë ishin objektivi kryesor, që përbënin mbi 90 për qind të viktimave të kampeve të shfarosjes.[8] Gjenocidi i hebrenjve të Evropës ishte "Zgjidhja përfundimtare e çështjes hebreje" e Gjermanisë naziste.[9][3][10]
- ^ "World War II and the Holocaust, 1939–1945" (në anglisht). United States Holocaust Memorial Museum. Marrë më 7 qershor 2020.
- ^ "The Death Camps" (në anglisht). Yad Vashem. Marrë më 3 prill 2020.
- ^ a b c "The Implementation of the Final Solution: The Death Camps". The Holocaust. Yad Vashem, The World Holocaust Remembrance Center. Marrë më 20 prill 2020.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)"The Implementation of the Final Solution: The Death Camps". The Holocaust. Yad Vashem, The World Holocaust Remembrance Center. Retrieved 20 April 2020. Gabim referencash: Invalid<ref>tag; name "YV-H" defined multiple times with different content - ^ Gruner, Wolf (prill 2004). "Jewish Forced Labor as a Basic Element of Nazi Persecution: Germany, Austria, and the Occupied Polish Territories (1938–1943)". Forced and Slave Labor in Nazi-Dominated Europe (PDF). Washington, D.C.: Center for Advanced Holocaust Studies, United States Holocaust Memorial Museum. fq. 43–44.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Symposium. - ^ Gellately, Robert; Stoltzfus, Nathan (2001). Social Outsiders in Nazi Germany. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. fq. 216. ISBN 978-0-691-08684-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Orth 2009a.
- ^ Holocaust Encyclopedia (20 qershor 2014). "Gassing Operations". United States Holocaust Memorial Museum, Washington, DC. Marrë më 25 janar 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Russell, Shahan (12 tetor 2015). "The Ten Worst Nazi Concentration Camps". WarHistoryOnline.com. Arkivuar nga origjinali më 22 korrik 2019. Marrë më 20 tetor 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Furet, François (1989). Unanswered Questions: Nazi Germany and the Genocide of the Jews. New York: Schocken Books. fq. 182. ISBN 978-0805209082.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bergen, Doris (2004–2005). "Nazi Ideology and the Camp System". Auschwitz: Inside the Nazi State. Community Television of Southern California.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)