Latinishtja dhe Italishtja në prizmin e shqipes 1

Latinishtja e italishtja në prizmin e shqipes

Studim etimologjik nga Agron Dalipaj

Titulli: Latinishtja e italishtja në prizmin e shqipes: studim etimologjik

Autori: Agron Dalipaj

Redaktore: Dea Dalipaj

ISBN: 9789928299277

Vendi i botimit: Korçë, Shqipëri

Botuar nga: Kotti

Viti i botimit: 2021

Të dhëna fizike: Vëllimi 1, 256 faqe; 21 cm

Fjalë kyçe: Gjuha shqipe, historia, gjuha latine, gjuha italiane, fjalorë etimologjikë

Agron Dalipaj është një studiues shqiptar që ka kontribuar në fushën e etimologjisë dhe gjuhësisë shqiptare. Në librin e tij të fundit, "Latinishtja e italishtja në prizmin etimologjik të shqipes", botuar në vitin 2021 nga shtëpia botuese prestigjioze "Kotti" në Korçë, Dalipaj zhvillon një analizë të thelluar mbi ndikimet dhe lidhjet etimologjike mes shqipes, latinishtes dhe italishtes, duke përdorur teorinë e tij të veçantë të embriomorfemave.

Libri shqyrton një çështje të rëndësishme dhe shpesh të anashkaluar në gjuhësi: zanafilla dhe ndikimi i gjuhëve të lashta mbi shqipen. Dalipaj sfidon teoritë tradicionale gjuhësore, të cilat shpesh mbështeten në supozime të hamendësuara për "gjuhët preindeuropiane" pa dëshmi konkrete. Ai argumenton se metoda krahasuese e përdorur gjerësisht në gjuhësi ka dështuar për të zbardhur prejardhjen e saktë të shumë fjalëve, duke e quajtur atë arbitrare dhe të paqëndrueshme.

Në vend të saj, Dalipaj propozon teorinë e embriomorfemave, e cila shkon përtej gjuhësisë krahasuese dhe analizon rrënjët e fjalëve duke përdorur struktura të lashta dhe modele që gjenden në gjuhën shqipe, veçanërisht në dialektin gegë. Ai beson se gegnishtja ka një rol qendror dhe ka qenë modeli mbi të cilin është formuar latinishtja dhe në masë të madhe edhe italishtja. Sipas tij, gegnishtja ka mbijetuar për shekuj dhe ka ndryshuar shumë pak, duke ruajtur një vitalitet dhe integritet gjuhësor të jashtëzakonshëm.

Dalipaj propozon se shqipja, e cila ka qenë në qendër të familjes më të madhe gjuhësore europiane, ka dhënë një kontribut të rëndësishëm në formimin e latinishtes. Ai analizon një sërë fjalësh latine dhe italiane, duke treguar sesi shqipja është e pranishme në to, shpesh në trajtën e saj gegë. Përmes kësaj analize, autori pohon se shqipja nuk është thjesht një gjuhë që ka huazuar nga latinishtja dhe italishtja, por përkundrazi, është një burim kryesor i këtyre gjuhëve.

Sipas Dalipajt, shqipja përfaqëson një potencial të jashtëzakonshëm shkencor, i cili mund të zbardhë prejardhjen dhe misteret e gjuhëve të tjera të rajonit dhe më gjerë. Nëpërmjet teorisë së tij të embriomorfemave, ai argumenton se shqipja nuk është thjesht një gjuhë e lashtë që ka mbijetuar, por ajo është gjuha qendrore që ndihmoi në formësimin e shumë gjuhëve të tjera europiane, përfshirë latinishten dhe greqishten e vjetër.

Një element tjetër i rëndësishëm në librin e Dalipajt është kritika e tij ndaj institucioneve zyrtare të gjuhësisë dhe mungesës së oponencës shkencore. Ai pohon se shkenca gjuhësore tradicionale ka refuzuar të pranojë teoritë e reja, duke iu përmbajtur modeleve të vjetra dhe shpesh të paqëndrueshme. Dalipaj sfidon akademikët shqiptarë dhe të huaj të përballen me teoritë e tij dhe të kontribuojnë në zhvillimin e shkencës gjuhësore me burrëri intelektuale.

Ai kërkon që shqipja të mos anashkalohet nga gjuhëtarët europianë dhe të trajtohet si një gjuhë e rëndësishme në procesin e formimit të latinishtes dhe greqishtes së vjetër, duke i kërkuar komunitetit akademik të përfshihet në një diskutim të hapur dhe të drejtë mbi rëndësinë e shqipes dhe pozitën e saj në historinë gjuhësore.

Libri "Latinishtja e italishtja në prizmin etimologjik të shqipes" paraqet një qasje inovative dhe sfiduese ndaj studimeve tradicionale etimologjike dhe gjuhësore. Nëpërmjet metodologjisë së tij të re, Dalipaj hap një dritare të re për studiuesit e gjuhës shqipe dhe gjuhëve europiane, duke ofruar një perspektivë të re dhe të thellë mbi ndikimet e ndërsjellta gjuhësore.

Dalipaj synon të krijojë një fjalor etimologjik që tregon qartë se latinishtja dhe italishtja janë, në një masë të madhe, prodhime të shqipes, duke përmbysur idetë e vjetra të gjuhësisë krahasuese. Përmes këtij libri, ai përpiqet të vendosë shqipen në qendër të studimeve gjuhësore europiane dhe të ofrojë një bazë shkencore të re dhe të fortë për të analizuar prejardhjen e gjuhëve.

"Latinishtja e italishtja në prizmin etimologjik të shqipes" është një vepër që sfidon dhe zgjeron horizontet e studimeve gjuhësore. Agron Dalipaj ofron një alternativë të re shkencore për të kuptuar lidhjet mes shqipes, latinishtes dhe italishtes, duke ndihmuar studiuesit dhe lexuesit të eksplorojnë më thellë historinë dhe evolucionin e gjuhëve europiane. Përmes punës së tij, ai fton akademikët dhe studiuesit të përfshihen në një debat të hapur dhe të pranojnë sfidën e tij për të rishikuar teoritë tradicionale në dritën e metodologjisë së embriomorfemave.