Latinishtja dhe Italishtja në prizmin e shqipes 2

Latinishtja dhe italishtja në prizmin e shqipes (2)

Titulli: Latinishtja e italishtja në prizmin e shqipes

Autor: Agron Dalipaj

Redaktor: Dea Dalipaj

Vendi i botimit: Korçë

Botues: Kotti

Viti i botimit: 2021

ISBN: 9789928299352

Ky libër përmban një studim etimologjik të thelluar, ku autori Agron Dalipaj shqyrton ndikimin dhe marrëdhënien mes gjuhës shqipe, latinishtes dhe italishtes. I përbërë nga dy vëllime dhe me 256 faqe, studimi është i strukturuar për të ofruar një perspektivë të re për origjinën dhe ndikimet që gjuha shqipe ka pasur mbi këto dy gjuhë të rëndësishme të kulturës perëndimore.

Libri trajton tezën e diskutueshme dhe provokuese që latinishtja dhe italishtja rrjedhin, ose kanë ndikuar ndjeshëm nga gjuha shqipe. Sipas Dalipajt, shqipja nuk është thjesht një gjuhë mëmë për popullin shqiptar, por një gjuhë e lashtë që ka formësuar strukturën dhe fjalorin e latinishtes dhe më vonë të italishtes. Kjo hipotezë, e mbështetur në analiza etimologjike, synon të hedhë dritë mbi një histori më të gjerë të zhvillimit gjuhësor në rajonin e Ballkanit dhe Italisë.

Libri është i strukturuar në disa kapituj, ku secili kapitull shqyrton fjalë të caktuara dhe rrënjë gjuhësore, duke krahasuar evoluimin e tyre nga shqipja në latinisht dhe italisht. Dalipaj përdor metoda të ndryshme të krahasimit gjuhësor për të ndërtuar një linjë logjike mbi ndikimet e mundshme të shqipes në formimin e këtyre gjuhëve. Ai referohet në mënyrë të vazhdueshme burimeve të lashta, dorëshkrimeve dhe literaturës së hershme për të vërtetuar argumentet e tij.

Në librin e tij, Dalipaj propozon se shqipja, përmes fjalëve dhe strukturave gramatikore, ka influencuar zhvillimin e latinishtes si një gjuhë e lashtë dhe të italishtes moderne. Disa nga temat kryesore që trajtohen përfshijnë:

• Analiza e rrënjëve të përbashkëta: Dalipaj identifikon rrënjë të përbashkëta mes shqipes dhe latinishtes, të cilat sipas tij tregojnë një lidhje të thellë gjenealogjike mes këtyre gjuhëve.
• Përçapja e latinishtes dhe shqipes: Kapituj të veçantë eksplorojnë mënyrën sesi shqipja mund të ketë ndikuar në ndërtimin fonetik dhe morfologjik të latinishtes.
• Evolucioni drejt italishtes: Duke analizuar fjalë të ndryshme italiane që kanë ngjashmëri të madhe me ato shqipe, Dalipaj argumenton se shqipja ka ndihmuar në formësimin e italishtes së vjetër dhe asaj moderne.

Publikimi i këtij libri ka ndezur debate të gjera, veçanërisht në rrjetet sociale dhe forume akademike, ku mendime të ndryshme janë përplasur rreth tezës së Dalipajt. Disa e kanë përshëndetur si një qasje të guximshme që sfidon paradigmat tradicionale të gjuhësisë historike dhe propozon një perspektivë të re për gjenezën e gjuhëve në Mesdheun Lindor dhe atë Perëndimor. Të tjerë, megjithatë, kanë shprehur skepticizëm, duke vënë në pikëpyetje burimet dhe metodat e përdorura nga autori.

Polemikat janë përforcuar nga karakteri kontradiktor i tezës që shqipja, një gjuhë e lashtë, mund të ketë shërbyer si bazë për latinishten dhe më vonë për italishten. Në shumë rrethana, ky argument përmbys hierarkinë tradicionale që pozicionon latinishten si burim të gjuhëve neolatine dhe të disa strukturave të shqipes.

Pavarësisht polemikave, libri përbën një kontribut të rëndësishëm në fushën e studimeve etimologjike dhe gjuhësore. Ai pasuron literaturën me një perspektivë të re dhe nxit studiuesit të rishikojnë dhe thellojnë hulumtimet mbi origjinën dhe zhvillimin e gjuhëve në rajon.

Disa kritikë të librit kanë vënë në dukje se megjithëse argumentet e Dalipajt janë interesante dhe shpesh të guximshme, ato kërkojnë një bazë më të fortë metodologjike dhe dokumentare për t'u pranuar nga bota akademike. Në këtë drejtim, libri shihet si një fillim për një debat të mëtejshëm dhe si një ftesë për hulumtime të mëtejshme që mund të vërtetojnë ose refuzojnë hipotezat e paraqitura.

Latinishtja e italishtja në prizmin e shqipes nga Agron Dalipaj është një studim që sfidon dhe inkurajon rishikimin e paradigmave të pranuara mbi origjinën e gjuhëve evropiane. Ndërsa pritet të nxisë debate të mëtejshme dhe kërkime të reja, vepra e Dalipajt qëndron si një ftesë për të eksploruar më tej lidhjet gjuhësore të Ballkanit dhe Mesdheut në prizmin e shqipes.