Metafizika Libri i Katërt (Aristoteli)

Pjesa 1 (Libri i Katërt)

Ekziston një shkencë që heton qenien si qenie dhe atributet që i përkasin kësaj në saje të natyrës së vet. Tani kjo nuk është e njëjtë me ndonjë nga të ashtuquajturat shkenca speciale; sepse asnjëri nga këta të tjerët nuk e trajton në mënyrë universale qenien si qenie. Ata ndërpresin një pjesë të qenies dhe hetojnë atributin e kësaj pjese; kjo është ajo që bëjnë shkencat matematikore për shembull. Tani meqë po kërkojmë parimet e para dhe shkaqet më të larta, padyshim që duhet të ketë disa gjëra të cilave këto i përkasin në saje të natyrës së vet. Nëse atëherë ata që kërkonin elementet e gjërave ekzistuese po kërkonin të njëjtat parime, është e nevojshme që elementët të jenë elementë të të qenit jo rastësisht, por thjesht sepse po ekziston. Prandaj, duhet të kuptojmë shkaqet e para si të qenit si i tillë. "

Pjesa 2

Ka shumë shqisa në të cilat një gjë mund të thuhet se 'është', por gjithçka që është 'ka të bëjë me një pikë qendrore, një lloj të caktuar gjëje dhe nuk thuhet se' është 'nga një paqartësi e thjeshtë. Çdo gjë që është e shëndetshme ka të bëjë me shëndetin, një gjë në kuptimin që ruan shëndetin, një gjë tjetër në kuptimin që e prodhon atë, një tjetër në kuptimin që është një simptomë e shëndetit, një tjetër sepse është e aftë për të. Dhe ajo që është mjekësore është relative me artin mjekësor, një gjë quhet mjekësore sepse e zotëron atë, një tjetër sepse është përshtatur natyrshëm me të, një tjetër sepse është një funksion i artit mjekësor. Dhe ne do të gjejmë fjalë të tjera të përdorura ngjashëm me këto. Pra, gjithashtu, ka shumë shqisa në të cilat thuhet se është një gjë, por të gjitha i referohen një pike fillestare; disa gjëra thuhet të jenë sepse janë substanca, të tjerët sepse janë afeksione të substancave, të tjerët sepse ato janë një proces drejt substancës, ose shkatërrime ose privime ose cilësi të substancës, ose prodhuese ose gjeneruese të substancës, ose të gjërave që janë relative ndaj substancës, ose negacioneve të njërës prej këtyre gjërave të vetë substancës. Forshtë për këtë arsye që ne themi edhe për mosqenie që është jo-bebe. Ndërsa, pra, ekziston një shkencë që merret me të gjitha gjërat e shëndetshme, e njëjta gjë vlen edhe në rastet e tjera. Sepse jo vetëm në rastin e gjërave që kanë një nocion të përbashkët, hetimi i përket një shkence, por edhe në rastin e gjërave që lidhen me një natyrë të përbashkët; sepse edhe këto në një kuptim kanë një nocion të përbashkët. Isshtë e qartë atëherë se është një punë e një shkence gjithashtu për të studiuar gjërat që janë, qua qenie.-Por kudo shkenca merret kryesisht me atë që është parësore, dhe nga e cila varen gjërat e tjera, dhe në bazë të së cilës ata marrin emrat e tyre. Nëse, pra, kjo është substancë, do të jetë prej substancave që filozofi duhet të kuptojë parimet dhe shkaqet.

Tani për secilën klasë të gjërave, pasi ekziston një perceptim, kështu që ekziston një shkencë, si për shembull gramatika, duke qenë një shkencë, heton të gjithë tingujt e artikuluar. Prandaj, për të hetuar të gjitha llojet e qenies qua është puna e një shkence që është përgjithësisht një, dhe për të hetuar disa specie është puna e pjesëve specifike të shkencës.

Nëse, tani, qenia dhe uniteti janë e njëjtë dhe janë një gjë në kuptimin që ato nënkuptohen në njëra-tjetrën siç janë parimi dhe shkaku, jo në kuptimin që ato shpjegohen nga i njëjti përkufizim (megjithëse nuk bën asnjë ndryshim edhe nëse ne supozojmë që ata të jenë të tillë-në fakt kjo madje do të forconte çështjen tonë); sepse 'një njeri' dhe 'njeri' janë e njëjta gjë, po ashtu edhe 'njeri ekzistues' dhe 'njeri' dhe dyfishimi i fjalëve në 'një njeri dhe një njeri ekzistues' nuk shpreh diçka ndryshe (është e qartë që të dy gjërat nuk ndahen as në ardhjen në ekzistencë, as në pushimin e ekzistencës); dhe në mënyrë të ngjashme 'një njeri ekzistues' nuk i shton asgjë 'njeriut ekzistues' dhe se është e qartë se shtimi në këto raste do të thotë e njëjta gjë, dhe uniteti nuk është asgjë përveç të qenit; dhe nëse, më tej, substanca e secilës gjë është një në asnjë mënyrë thjesht aksidentale, dhe në mënyrë të ngjashme është nga vetë natyra e saj diçka që është: -të gjithë këtë qenie kështu, duhet të ketë saktësisht po aq lloje të qenies sa të unitetit. Dhe për të hetuar thelbin e këtyre është puna e një shkence e cila është përgjithësisht një-Unë dua të them, për shembull, diskutimin e të njëjtit dhe të ngjashmit dhe koncepteve të tjera të këtij lloji; dhe pothuajse të gjitha kundërvëniet mund t'i referohen kësaj origjine; le t'i marrim ato sikur janë hetuar në 'Përzgjedhja e Kundërvënësve'.

Dhe ka po aq pjesë të filozofisë sa ka lloje të substancës, kështu që duhet të ketë domosdoshmërisht midis tyre një filozofi të parë dhe një që e ndjek këtë. Për të rënë menjëherë në gjini; për këtë arsye edhe shkencat do të korrespondojnë me këto gjini. Për filozofin është si matematikani, pasi ajo fjalë përdoret; sepse matematika gjithashtu ka pjesë, dhe ka një shkencë të parë dhe të dytë dhe të tjera të njëpasnjëshme brenda sferës së matematikës.

Tani meqenëse është puna e një shkence të hetojë të kundërtat, dhe shumësia është kundër unitetit - dhe ajo i përket një shkence të hetojë mohimin dhe privimin, sepse në të dy rastet ne vërtet po hetojmë një gjë për të cilën mohimi ose privimi është një mohim ose privim (sepse ne ose themi thjesht se ajo gjë nuk është e pranishme, ose se nuk është e pranishme në ndonjë klasë të veçantë; në rastin e fundit ndryshimi është i pranishëm mbi dhe mbi atë që nënkuptohet në mohim; sepse mohimi do të thotë thjesht mungesa e sendit në fjalë, ndërsa në privatësi është përdorur edhe një natyrë themelore e së cilës pretendohet privatësia): - në funksion të të gjitha këtyre fakteve, kontradikta e koncepteve që kemi përmendur më lart, tjetri dhe i pangjashmi dhe e pabarabartë, dhe gjithçka tjetër që rrjedh nga këto ose nga shumësia dhe uniteti, duhet të bjerë brenda krahinës së shkencës të përmendur më lart. Dhe kontradikta është një nga këto koncepte; sepse kundërshtimi është një lloj ndryshimi dhe ndryshimi është një lloj tjetërsie. Prandaj, meqenëse ka shumë shqisa në të cilat thuhet se një gjë është një, këto terma gjithashtu do të kenë shumë shqisa, por megjithatë i përket një shkence t'i njohë të gjitha; sepse një term i përket shkencave të ndryshme jo nëse ka shqisa të ndryshme, por nëse nuk ka një kuptim dhe përkufizimet e tij nuk mund t'i referohen një kuptimi qendror. Dhe meqenëse të gjitha gjërat i referohen asaj që është primare, si për shembull të gjitha gjërat që quhen një i referohen asaj primare, duhet të themi se kjo vlen edhe për të njëjtën gjë dhe për tjetrën dhe për kundërvëniet në përgjithësi; kështu që pasi të dallojmë shqisat e ndryshme të secilit, atëherë duhet të shpjegojmë duke iu referuar asaj që është primare në rastin e secilës prej kallëzuesve në fjalë, duke thënë se si lidhen ato me të; sepse disa do të quhen ashtu siç quhen sepse e posedojnë atë, të tjerët sepse e prodhojnë dhe të tjerët në mënyra të tjera të tilla.

Është e qartë, pra, që i përket një shkence të jetë në gjendje të japë një llogari të këtyre koncepteve, si dhe të substancës (kjo ishte një nga pyetjet në librin tonë të problemeve), dhe se është funksioni i filozofit të jetë në gjendje të hetojë të gjitha gjërat. Sepse nëse nuk është funksioni i filozofit, kush është ai që do të hetojë nëse Sokrati dhe Sokrati i ulur janë e njëjta gjë, ose nëse një gjë ka një të kundërt, ose çfarë është kontradikta, ose sa kuptime ka? Dhe në mënyrë të ngjashme me të gjitha pyetjet e tjera të tilla. Meqenëse, atëherë, këto janë modifikime thelbësore të unitetit qua unitetit dhe të qenies qua, jo numra qua ose linja ose zjarr, është e qartë se i përket kësaj shkence të hetojë si thelbin e këtyre koncepteve ashtu edhe vetitë e tyre. Dhe ata që studiojnë këto veti gabojnë jo duke lënë sferën e filozofisë, por duke harruar atë substancë, për të cilën nuk kanë ide të saktë, është para këtyre gjërave të tjera. Për numrin qua numri ka atribute të veçanta, të tilla si çuditshmëria dhe çiftësia, krahasueshmëria dhe barazia, teprica dhe defekti, dhe këto i përkasin numrave ose në vetvete ose në lidhje me njëri-tjetrin. Dhe në mënyrë të ngjashme e ngurta dhe e palëvizshmja dhe ajo që është në lëvizje dhe e pa peshë dhe ajo që ka peshë kanë veti të tjera të veçanta. Po ashtu, ka disa veti të veçanta për të qenë si të tillë, dhe pikërisht për këto filozofi duhet të hetojë të vërtetën.-Mund të përmendet një tregues i kësaj: dialektikët dhe sofistët marrin të njëjtën maskë si filozofi, sepse sofistikimi është Urtësia e cila ekziston vetëm në dukje, dhe dialektologët përqafojnë të gjitha gjërat në dialektikën e tyre, dhe qenia është e përbashkët për të gjitha gjërat; por padyshim që dialektika e tyre i përqafon këto lëndë sepse këto janë të përshtatshme për filozofinë.-Për sofistikën dhe dialektikën kthehen në të njëjtën klasë të gjërave si filozofia, por kjo ndryshon nga dialektika në natyrën e fakultetit të kërkuar dhe nga sofistikimi në lidhje me qëllimin e jeta filozofike. Dialektika është thjesht kritike atje ku filozofia pretendon të dijë, dhe sofistikuese është ajo që duket të jetë filozofi por nuk është ashtu.

Përsëri, në listën e kundërveprimeve njëra nga dy kolonat është private, dhe të gjitha kundërvëniet zvogëlohen për të qenë dhe jo, dhe për unitet dhe shumësi, pasi për shembull pjesa tjetër i përket unitetit dhe lëvizjes drejt shumësisë. Dhe pothuajse të gjithë mendimtarët pajtohen se qenia dhe substanca janë të përbëra nga kundërvënie; të paktën të gjitha emrat kundërshtojnë si parimet e tyre të para-disa emra të çuditshëm dhe të barabartë, disa të nxehtë dhe të ftohtë, disa kufij dhe të pakufizuar, disa dashuri dhe grindje. Dhe të gjithë të tjerët gjithashtu janë dukshëm të reduktueshëm në unitet dhe pluralizëm (këtë reduktim duhet ta marrim të mirëqenë), dhe parimet e deklaruara nga mendimtarët e tjerë bien plotësisht nën këto si gjinitë e tyre. Isshtë e qartë, pra, edhe nga këto konsiderata që i përket një shkence të shqyrtojë të qenit qua. Sepse të gjitha gjërat janë ose kundërvënie ose përbëhen nga kundërvënie, dhe uniteti dhe shumësia janë pikat fillestare të të gjitha kundërveprimeve. Dhe këto i përkasin një shkence, pavarësisht nëse ato kanë ose nuk kanë një kuptim të vetëm. Ndoshta e vërteta është se ata nuk kanë; prapëseprapë edhe nëse 'një' ka disa kuptime, kuptimet e tjera do të lidhen me kuptimin primar (dhe ngjashëm në rastin e kundërveprimeve), edhe nëse qenia ose uniteti nuk është universal dhe i njëjtë në çdo rast ose nuk është i ndashëm nga instancat e veçanta (siç në fakt ndoshta nuk është; uniteti është në disa raste ai i referencës së përbashkët, në disa raste ai i trashëgimisë serike). Dhe për këtë arsye nuk i takon gjeometrit të kërkojë se çfarë është kontradikta ose plotësia ose uniteti ose qenia ose e njëjta ose tjetra, por vetëm për të supozuar këto koncepte dhe arsye nga kjo pikë fillestare. - Obshtë e qartë se atëherë puna e një shkence për të shqyrtuar qenien qua, dhe atributet që i përkasin asaj qua qenie, dhe e njëjta shkencë do të shqyrtojë jo vetëm substancat por edhe atributet e tyre, si ato të përmendura më lart ashtu edhe konceptet 'para' dhe 'pasme', gjinia 'dhe' speciet ',' e tëra 'dhe' pjesa ', dhe të tjerët e këtij lloji.

Pjesa 3

Ne duhet të deklarojmë nëse i përket një ose shkencave të ndryshme për të kërkuar të vërtetat që në matematikë quhen aksioma dhe substancë. Me sa duket, kërkimi për këto i përket gjithashtu një shkence, dhe asaj të filozofit; sepse këto të vërteta vlejnë mirë për gjithçka që është, dhe jo për ndonjë gjini të veçantë përveç të tjerëve. Dhe të gjithë njerëzit i përdorin ato, sepse ato janë të vërteta të qenies qua dhe secila gjini ka qenie. Por burrat i përdorin ato vetëm për të përmbushur qëllimet e tyre; kjo është, për aq sa shtrihet gjinia të cilës i referohen demonstratat e tyre. Prandaj, meqë këto të vërteta duken mirë për të gjitha gjërat qua qenie (sepse kjo është ajo që është e zakonshme për ta), atij që studion qenie qua i takon edhe kërkimi për këto. Dhe për këtë arsye askush që po kryen një hetim të veçantë nuk përpiqet të thotë asgjë për të vërtetën ose falsitetin e tyre, - as gjeometri dhe as aritmetikani. Disa filozofë natyrorë me të vërtetë e kanë bërë këtë dhe procedura e tyre ishte mjaft e kuptueshme; sepse ata menduan se vetëm ata po pyesnin për tërë natyrën dhe për qenien. Por meqenëse ekziston një lloj mendimtari që është edhe mbi filozofin natyror (sepse natyra është vetëm një gjini e veçantë e qenies), diskutimi i këtyre të vërtetave gjithashtu do t'i përkasë atij kërkimi i të cilit është universal dhe merret me substancën kryesore. Fizika gjithashtu është një lloj mençurie, por nuk është lloji i parë.-Dhe përpjekjet e disa prej atyre që diskutojnë termat mbi të cilët duhet të pranohet e vërteta janë për shkak të mungesës së trajnimit në logjikë; sepse ata duhet t'i dinë këto gjëra tashmë kur vijnë në një studim të veçantë dhe të mos i hetojnë ato ndërsa janë duke dëgjuar leksione për të.

Me sa duket, atëherë i përket filozofit, d.m.th. atij që po studion natyrën e të gjitha substancave, të hetojë gjithashtu parimet e silogjizmit. Por ai që di më mirë për secilën gjini duhet të jetë në gjendje të deklarojë parimet më të caktuara të lëndës së tij, kështu që ai, subjekti i të cilit janë gjërat ekzistuese qua ekzistuese, duhet të jetë në gjendje të deklarojë parimet më të sigurta të të gjitha gjërave. Ky është filozofi, dhe parimi më i sigurt nga të gjithë është ai në lidhje me të cilin është e pamundur të gabosh; sepse një parim i tillë duhet të jetë sa më i njohuri (sepse të gjithë njerëzit mund të gabojnë për gjëra që nuk i dinë), dhe jo-hipotetik. Për një parim që duhet të ketë secili që kupton çdo gjë që është, nuk është hipotezë; dhe atë që secili duhet të dijë se di ndonjë gjë, ai duhet ta ketë tashmë kur të vijë në një studim të veçantë. Padyshim që një parim i tillë është më i sigurti nga të gjithë; cili parim është ky, le të vazhdojmë të themi. Isshtë, që e njëjta atribut nuk mund të përkasë në të njëjtën kohë dhe të mos i përkasë të njëjtës subjekt dhe në të njëjtin aspekt; ne duhet të presupozojmë, për të mbrojtur nga kundërshtimet dialektike, çdo kualifikim të mëtejshëm që mund të shtohet. Ky, pra, është më i sigurti nga të gjitha parimet, pasi i përgjigjet përkufizimit të dhënë më sipër. Sepse është e pamundur që dikush të besojë që e njëjta gjë të jetë dhe të mos jetë, siç mendojnë disa që thotë Herakliti. Për atë që thotë një njeri, ai nuk beson domosdoshmërisht; dhe nëse është e pamundur që atributet e kundërta duhet t'i përkasin në të njëjtën kohë të njëjtës lëndë (kualifikimet e zakonshme duhet të presupozohen edhe në këtë premisë), dhe nëse një mendim që bie në kundërshtim me një tjetër është në kundërshtim me të, padyshim që është e pamundur për të njëjtën njeriu në të njëjtën kohë të besojë të njëjtën gjë që të jetë dhe të mos jetë; sepse nëse një njeri gabonte në këtë pikë ai do të kishte mendime të kundërta në të njëjtën kohë. Forshtë për këtë arsye që të gjithë ata që po kryejnë një demonstratë e ulin atë në këtë si një besim të fundit; sepse kjo natyrshëm është pikënisja edhe për të gjitha aksiomat e tjera.

Pjesa 4

Ka disa që, siç thamë, të dy vetë pohojnë se është e mundur që e njëjta gjë të jetë dhe të mos ekzistojë, dhe thonë se njerëzit mund të gjykojnë që të jetë kështu. Dhe ndër të tjera shumë shkrimtarë për natyrën e përdorin këtë gjuhë. Por tani kemi pohuar se është e pamundur që diçka në të njëjtën kohë të jetë dhe të mos jetë, dhe me anë të kësaj mjeti kemi treguar që kjo është më e padiskutueshmja nga të gjitha parimet.-Disa me të vërtetë kërkojnë që edhe kjo të demonstrohet, por këtë ata e bëjnë përmes dëshirës për arsim, për të mos ditur se cilat gjëra duhet të kërkojnë demonstrim dhe se çfarë nuk duhet, argumenton se dëshirojnë arsimin. Sepse është e pamundur që të ketë demonstrim të absolutisht gjithçkaje (do të kishte një regres të pafund, kështu që akoma nuk do të kishte demonstrim); por nëse ka gjëra për të cilat nuk duhet të kërkohet demonstrim, këta persona nuk mund të thonë se cilin parim mbajnë për të qenë më të qartë se ai i tanishmi.

Sidoqoftë, ne mund të demonstrojmë negativisht edhe se kjo pikëpamje është e pamundur, nëse kundërshtari ynë do të thotë vetëm diçka; dhe nëse ai nuk thotë asgjë, është absurde të kërkosh t'i japësh një llogari të pikëpamjeve tona dikujt që nuk mund të japë llogari për asgjë, për aq sa nuk mund ta bëjë këtë. Për një njeri të tillë, si i tillë, nuk është që nga fillimi më i mirë se një perime. Tani demonstrim negativ dalloj nga demonstrimi i duhur, sepse në një demonstrim mund të mendohet se po shtron pyetjen, por nëse një person tjetër është përgjegjës për supozimin, ne do të kemi prova negative, jo demonstrim. Pika fillestare për të gjitha argumentet e tilla nuk është kërkesa që kundërshtari ynë të thotë se diçka është ose nuk është (sepse kjo mund të konsiderohet si një kërkesë e pyetjes), por që ai të thotë diçka që është domethënëse si për veten e tij dhe për një tjetër; sepse kjo është e nevojshme, nëse ai vërtet do të thotë diçka. Sepse, nëse nuk do të thotë asgjë, një njeri i tillë nuk do të jetë i aftë të arsyetojë, as me veten e tij ose me një tjetër. Por nëse dikush e pranon këtë, demonstrimi do të jetë i mundur; sepse tashmë do të kemi diçka të caktuar. Megjithatë personi përgjegjës për provën nuk është ai që demonstron por ai që dëgjon; sepse duke mohuar arsyen ai dëgjon arsyen. Dhe përsëri ai që e pranon këtë e ka pranuar se diçka është e vërtetë përveç demonstrimit (në mënyrë që jo gjithçka të jetë 'kështu dhe jo aq').

Së pari, kjo të paktën është padyshim e vërtetë, që fjala 'të jetë' ose 'të mos jetë' ka një kuptim të caktuar, kështu që jo gjithçka do të jetë 'kështu dhe jo aq'. Përsëri, nëse 'njeriu' ka një kuptim, le të jetë 'kafsha me dy këmbë'; duke pasur një kuptim, unë e kuptoj këtë: -nëse 'njeri' do të thotë 'X', atëherë nëse A është një burrë 'X' do të jetë ajo që 'të jesh burrë' do të thotë për të. (Nuk bën asnjë ndryshim edhe nëse dikush do të thoshte një fjalë ka disa kuptime, vetëm nëse ato janë të kufizuara në numër; sepse për secilin përkufizim mund të caktohet një fjalë e ndryshme. Për shembull, mund të themi se 'njeriu' nuk ka një kuptim por disa, njëra prej të cilave do të kishte një përkufizim, dmth. 'kafshë me dy këmbë', ndërsa mund të ketë edhe disa përkufizime të tjera, vetëm nëse ato do të ishin të kufizuara në numër; sepse secili prej përkufizimeve mund t'i caktohet një emër i veçantë. Nëse, megjithatë, ato nuk do të ishin të kufizuara, por do të thoshte se fjala ka një numër të pafund kuptimesh, padyshim që arsyetimi do të ishte i pamundur; sepse të mos kesh një kuptim do të thotë të mos kesh kuptim dhe nëse fjalët nuk kanë kuptim arsyetimi ynë njëri-tjetri, dhe me të vërtetë me veten tonë, është asgjësuar; sepse është e pamundur të mendojmë për ndonjë gjë nëse nuk mendojmë për një gjë; por nëse kjo është e mundur, një emër mund t'i caktohet kësaj gjëje.)

Le të supozohet atëherë, siç u tha në fillim, se emri ka një kuptim dhe ka një kuptim; është e pamundur, pra, që 'të jesh burrë' do të thotë saktësisht 'të mos jesh burrë', nëse 'njeriu' jo vetëm tregon diçka për një temë, por gjithashtu ka një domethënie (sepse nuk e identifikojmë 'të kesh një domethënie' me 'duke nënkuptuar diçka në lidhje me një temë', pasi në atë supozim edhe 'muzikorja' dhe 'e bardha' dhe 'njeriu' do të kishin një domethënie, kështu që të gjitha gjërat do të ishin një; sepse të gjitha do të kishin të njëjtën domethënie).

Dhe nuk do të jetë e mundur të jesh dhe të mos jesh e njëjta gjë, përveç në sajë të një paqartësie, ashtu si nëse një të cilin ne e quajmë 'njeri', të tjerët do të quanin 'jo-njeri'; por çështja në fjalë nuk është kjo, nëse e njëjta gjë mund të jetë në të njëjtën kohë dhe të mos jetë burrë në emër, por nëse mundet në fakt. Tani nëse 'burrë' dhe 'jo-njeri' nuk do të thonë asgjë ndryshe, padyshim 'të mos jesh burrë' nuk do të thotë asgjë ndryshe nga 'të jesh burrë'; kështu që 'të jesh burrë' do të thotë 'të mos jesh burrë'; sepse ata do të jenë një. Për të qenë një do të thotë kjo qenie e lidhur si 'rroba' dhe 'veshje' janë, nëse përkufizimi i tyre është një. Dhe nëse 'të jesh burrë' dhe 'të jesh mashkull' do të jesh një, ato duhet të nënkuptojnë një gjë. Por u tregua më herët 'se ato kanë kuptime të ndryshme.-Prandaj, nëse është e vërtetë të thuash për ndonjë gjë që është burrë, duhet të jetë një kafshë me dy këmbë (sepse kjo ishte ajo që' njeriu 'do të thoshte); dhe nëse kjo është e nevojshme, është e pamundur që e njëjta gjë të mos jetë në atë kohë një kafshë me dy këmbë; sepse kjo do të thotë 'të jesh i domosdoshëm' - që është e pamundur që gjëja të mos jetë. Shtë, pra, e pamundur që të jetë në të njëjtën kohë e vërtetë të thuash e njëjta gjë është burrë dhe nuk është burrë.

E njëjta llogari qëndron mirë në lidhje me 'të mos qenit burrë', sepse 'të jesh burrë' dhe 'të jesh burrë' do të thotë gjëra të ndryshme, pasi që edhe 'të jesh i bardhë' dhe 'të jesh burrë' janë të ndryshëm; për termat e mëparshëm janë shumë më të ndryshëm, kështu që ata duhet të kenë një kuptim të fortë gjëra të ndryshme. Dhe nëse dikush thotë se 'e bardha' do të thotë e njëjta gjë si 'njeriu', përsëri do të themi të njëjtën gjë me atë që u tha më parë, se do të vinte pas që të gjitha gjërat janë një, dhe jo vetëm e kundërta. Por nëse kjo është e pamundur, atëherë ajo që kemi ruajtur do të ndjekë, nëse kundërshtari ynë do t'i përgjigjet vetëm pyetjes sonë

Dhe nëse, kur dikush bën pyetjen thjesht, ai shton kontradiktat, ai nuk po i përgjigjet pyetjes. Sepse nuk ka asgjë për të parandaluar që e njëjta gjë të jetë burrë dhe e bardhë dhe gjëra të tjera të panumërta: por përsëri, nëse dikush pyet nëse është apo nuk është e vërtetë të thuash se ky është një burrë, kundërshtari ynë duhet të japë një përgjigje që do të thotë një gjë, dhe mos shtoni se 'është gjithashtu e bardhë dhe e madhe'. Sepse, përveç arsyeve të tjera, është e pamundur të numërohen atributet e tij aksidentale, të cilat janë të pafundme në numër; le të, pra, të numërojë ose të gjitha ose asnjë. Në mënyrë të ngjashme, pra, edhe nëse e njëjta gjë është një mijë herë një burrë dhe një jo-njeri, ai nuk duhet, duke iu përgjigjur pyetjes nëse ky është një burrë, të shtojë se është gjithashtu në të njëjtën kohë një jo-njeri, përveç nëse ai është i detyruar të shtojë edhe të gjitha aksidentet e tjera, të gjitha ato që subjekti është ose nuk janë; dhe nëse e bën këtë, ai nuk po respekton rregullat e argumentit.

Dhe në përgjithësi ata që e thonë këtë e zhdukin substancën dhe thelbin. Sepse ata duhet të thonë se të gjitha atributet janë aksidente dhe se nuk ka diçka të tillë 'të jesh në thelb burrë' ose 'një kafshë'. Sepse nëse do të ketë ndonjë gjë të tillë si 'të jesh në thelb një burrë' kjo nuk do të jetë 'të jesh një njeri' ose 'të mos jesh burrë' (megjithatë këto janë mohime të tij); sepse kishte një gjë që do të thoshte, dhe kjo ishte përmbajtja e diçkaje. Dhe shënimi i substancës së një sendi do të thotë se thelbi i sendit nuk është asgjë tjetër. Por nëse qenia e saj në thelb është një burrë do të jetë e njëjtë sikur të jesh në thelb një jo-njeri ose në thelb të mos jesh burrë, atëherë thelbi i saj do të jetë diçka tjetër. Prandaj kundërshtarët tanë duhet të thonë se nuk mund të ketë një përkufizim të tillë për asgjë, por që të gjitha atributet janë aksidentale; sepse ky është dallimi midis substancës dhe aksidentit - "e bardha" është e rastësishme për njeriun, sepse megjithëse është i bardhë, bardhësia nuk është thelbi i tij. Por nëse të gjitha deklaratat janë aksidentale, nuk do të ketë asgjë parësore për të cilën ato bëhen, nëse aksidentalja gjithmonë nënkupton parashikimin për një temë. Parashikimi, pra, duhet të shkojë në infinitum. Por kjo është e pamundur; sepse jo më shumë se dy terma mund të kombinohen në parashikimin aksidental. Për (1) një aksident nuk është një aksident i një aksidenti, përveç nëse ndodh sepse të dy janë aksidente të së njëjtës subjekt. Dua të them, për shembull, që e bardha është muzikore dhe kjo e fundit është e bardhë, vetëm sepse të dyja janë aksidentale për njeriun. Por (2) Sokrati është muzikor, jo në këtë kuptim, që të dy termat janë aksidentalë për diçka tjetër. Që atëherë disa kallëzues janë aksidentale në këtë dhe disa në atë kuptim, (a) ato që janë aksidentale në kuptimin e fundit, në të cilën e bardha është aksidentale për Sokratin, nuk mund të formojnë një seri të pafund në drejtimin lart; p.sh. Sokrati i bardhi nuk ka akoma një aksident tjetër; sepse asnjë unitet nuk mund të dalë nga një shumë e tillë. As përsëri (b) 'e bardha' nuk do të ketë një term tjetër aksidental me të, p.sh. 'muzikore' Sepse kjo nuk është më e rastësishme se kjo; dhe në të njëjtën kohë ne kemi bërë dallimin, që ndërsa disa kallëzues janë aksidentale në këtë kuptim, të tjerët janë aq në kuptimin në të cilin 'muzikori' është i rastësishëm për Sokratin; dhe aksidenti është një aksident i një aksidenti jo në raste të këtij lloji të fundit, por vetëm në raste të llojit tjetër, kështu që jo të gjithë termat do të jenë aksidentale. Duhet, pra, edhe të ketë diçka që tregon substancën. Dhe nëse është kështu, është treguar se kontradiktat nuk mund të parashikohen në të njëjtën kohë.

Përsëri, nëse të gjitha deklaratat kontradiktore janë të vërteta për të njëjtën temë në të njëjtën kohë, padyshim që të gjitha gjërat do të jenë një. Sepse e njëjta gjë do të jetë një triremë, një mur dhe një njeri, nëse për gjithçka është e mundur ose të pohoni ose të mohoni ndonjë gjë (dhe kjo premisë duhet të pranohet nga ata që ndajnë pikëpamjet e Protagoras). Sepse nëse dikush mendon se burri nuk është triremë, padyshim që ai nuk është një triremë; kështu që ai gjithashtu është një trirem, nëse, siç thonë ata, pohimet kontradiktore janë të dyja të vërteta. Dhe kështu marrim doktrinën e Anaksagoras, që të gjitha gjërat janë të përziera së bashku; në mënyrë që asgjë të mos ekzistojë vërtet. Atëherë, ata duket se flasin për të papërcaktuarën dhe, ndërsa dëshirojnë të flasin për qenien, ata flasin për mosqenien; sepse është ajo që ekziston potencialisht dhe jo në realitetin e plotë që është e papërcaktuar. Por ata duhet të përcaktojnë çdo temë pohimin ose mohimin e çdo cilësie. Sepse është absurde nëse nga secila subjekt mohimi i tij do të jetë i parashikueshëm, ndërsa mohimi i diçkaje tjetër që nuk mund të parashikohet prej tij nuk është të parashikohet për të; për shembull, nëse është e vërtetë të thuash për një njeri që nuk është burrë, padyshim që është gjithashtu e vërtetë të thuash se ai është ose një triremë ose jo një triremë. Nëse, pra, pohimi mund të parashikohet, edhe negativi duhet të jetë i parashikueshëm; dhe nëse pohimi nuk është i parashikueshëm, negativi, të paktën, do të jetë më i parashikueshëm sesa negativi i vetë subjektit. Nëse, pra, edhe negativi i fundit është i parashikueshëm, negativi i 'triremës' do të jetë gjithashtu i parashikueshëm; dhe, nëse kjo është e parashikueshme, pohimi do të jetë gjithashtu shumë.

Atëherë, ata që mbajnë këtë pikëpamje drejtohen në këtë përfundim dhe në përfundimin e mëtejshëm se nuk është e nevojshme as të pohosh, as të mohosh. Sepse nëse është e vërtetë që një gjë është njeri dhe jo-njeri, padyshim që nuk do të jetë as burrë, as jo-njeri. Për dy pohimet atje u përgjigjen dy mohimeve, dhe nëse e para trajtohet si një fjali e vetme e përbërë nga dy, e dyta gjithashtu është një fjali e vetme e kundërt me të parën.

Përsëri, ose teoria është e vërtetë në të gjitha rastet, dhe një gjë është e bardhë dhe jo e bardhë, ekzistuese dhe jo-ekzistente, dhe të gjitha pohimet dhe mohimet e tjera janë në përputhje me të njëjtën mënyrë ose teoria është e vërtetë për disa thënie dhe jo për të tjera . Dhe nëse jo nga të gjitha, përjashtimet do të jenë kontradiktore, nga të cilat pa dyshim që vetëm një është e vërtetë; por nëse mbi të gjitha, përsëri ose mohimi do të jetë i vërtetë kudo që është pohimi, dhe pohimi i vërtetë kudo që është mohimi, ose mohimi do të jetë i vërtetë kur pohimi është, por pohimi jo gjithmonë i vërtetë aty ku është mohimi. Dhe (a) në rastin e fundit do të ketë diçka që fiksisht nuk është, dhe ky do të jetë një besim i padiskutueshëm; dhe nëse mosqenia është diçka e padiskutueshme dhe e ditur, pohimi i kundërt do të jetë më i ditur. Por (b) nëse është po aq e mundur gjithashtu të pohosh gjithçka që është e mundur të mohosh, ose duhet të thuash se çfarë është e vërtetë kur ndan kallëzuesit (dhe thotë, për shembull, se një gjë është e bardhë, dhe përsëri se ajo nuk është e bardhë), apo jo. Dhe nëse (i) nuk është e vërtetë të zbatojmë kallëzuesit veçmas, kundërshtari ynë nuk është duke thënë atë që ai pretendon të thotë, dhe gjithashtu asgjë nuk ekziston fare; por si mund të flisnin ose të ecnin gjërat inekzistente, siç bën ai? Gjithashtu të gjitha gjërat në këtë pikëpamje do të ishin një, siç është thënë tashmë, dhe njeriu dhe Zoti dhe triremja dhe kontradiktat e tyre do të jenë të njëjtat. Sepse nëse kontradiktat mund të parashikohen njësoj nga secila temë, një gjë nuk do të ndryshojë në asnjë mënyrë nga një tjetër; sepse nëse ndryshon, ky ndryshim do të jetë diçka e vërtetë dhe e veçantë për të. Dhe (ii) nëse dikush me vërtetësi mund të zbatojë kallëzuesit veç e veç, rezultati i sipërpërmendur nuk ndjek më pak, dhe, më tej, vijon se të gjithë atëherë do të ishin të drejtë dhe të gjithë do të ishin në gabim, dhe vetë kundërshtari ynë e rrëfen veten para jini në gabim.-Dhe në të njëjtën kohë diskutimi ynë me të është padyshim për asgjë fare; sepse ai nuk thotë asgjë. Sepse ai nuk thotë as 'po' as 'jo', por 'po dhe jo'; dhe përsëri ai i mohon të dyja këto dhe thotë 'as po as jo'; sepse përndryshe do të kishte tashmë diçka të caktuar.

Përsëri nëse kur pohimi është i vërtetë, mohimi është i rremë, dhe kur kjo është e vërtetë, pohimi është i rremë, nuk do të jetë e mundur të pohoni dhe mohoni të njëjtën gjë me të vërtetë në të njëjtën kohë. Por mbase ata mund të thonë se kjo ishte pyetja në fjalë.

Përsëri, a është në gabim ai që gjykon ose se gjëja është kështu ose se nuk është kështu, dhe a ka të drejtë ai që gjykon të dy? Nëse ai ka të drejtë, çfarë mund të kuptojnë ata duke thënë se natyra e gjërave ekzistuese është e këtij lloji? Dhe nëse ai nuk ka të drejtë, por më shumë të drejtë se ai që gjykon në një mënyrë tjetër, qenia do të jetë tashmë e një natyre të caktuar, dhe kjo do të jetë e vërtetë, dhe jo në të njëjtën kohë gjithashtu jo e vërtetë. Por nëse të gjithë janë njësoj të gabuar dhe të drejtë, ai që është në këtë gjendje nuk do të jetë në gjendje të flasë ose të thotë diçka të kuptueshme; sepse ai thotë në të njëjtën kohë edhe 'po' dhe "jo". Dhe nëse ai nuk bën gjykim por 'mendon' dhe 'nuk mendon', me indiferencë, çfarë ndryshimi do të ketë midis tij dhe një perime? -Kështu, atëherë, në shkallën më të lartë është e qartë se asnjëri nga ata që mbajnë kjo pikëpamje dhe as ndonjë tjetër nuk është me të vërtetë në këtë pozicion. Pse një njeri ec në Megara dhe nuk qëndron në shtëpi, kur mendon se duhet të ecte atje? Pse ai nuk ecën herët në mëngjes në një pus ose mbi një greminë, nëse dikush ndodhet në rrugën e tij? Pse e vëzhgojmë atë duke u mbrojtur nga kjo, dukshëm sepse ai nuk mendon se rënia brenda është njëlloj e mirë dhe jo e mirë? Me sa duket, atëherë, ai gjykon një gjë që të jetë më mirë dhe një tjetër më keq. Dhe nëse është kështu, ai gjithashtu duhet të gjykojë një gjë të jetë burrë dhe një gjë tjetër të mos jetë njeri, një gjë të jetë e ëmbël dhe një gjë tjetër të mos jetë e ëmbël. Sepse ai nuk synon dhe gjykon të gjitha gjërat njësoj, kur, duke menduar se është e dëshirueshme për të pirë ujë ose për të parë një njeri, ai vazhdon të synojë këto gjëra; megjithatë ai duhet, nëse e njëjta gjë do të ishte njësoj si burri dhe jo-njeriu. Por, siç u tha, nuk ka njeri që padyshim nuk shmang disa gjëra dhe jo të tjerat. Prandaj, siç duket, të gjithë njerëzit bëjnë gjykime të pakualifikuara, nëse jo për të gjitha gjërat, akoma për atë që është më mirë dhe më keq. Dhe nëse kjo nuk është njohuri, por mendim, ata duhet të jenë gjithnjë e më të shqetësuar për të vërtetën, pasi një i sëmurë duhet të jetë më i shqetësuar për shëndetin e tij sesa ai që është i shëndetshëm; sepse ai që ka mendime është, në krahasim me njeriun që e di, jo në një gjendje të shëndetshme për sa i përket së vërtetës.

Pjesa 5

Nga i njëjti mendim del doktrina e Protagoras, dhe të dy doktrinat duhet të jenë njësoj të vërteta ose njësoj të pavërteta. Nga njëra anë, nëse të gjitha mendimet dhe paraqitjet janë të vërteta, të gjitha deklaratat duhet të jenë në të njëjtën kohë të vërteta dhe të rreme. Për shumë burra kanë besime në të cilat bien ndesh me njëri-tjetrin dhe mendojnë se gabojnë që nuk kanë të njëjtat mendime me veten e tyre; kështu që e njëjta gjë duhet të jetë dhe të mos jetë. Dhe nga ana tjetër, nëse është kështu, të gjitha mendimet duhet të jenë të vërteta; sepse ata që gabojnë dhe ata që kanë të drejtë kundërshtojnë njëri-tjetrin në mendimet e tyre; nëse, atëherë, realiteti është i tillë siç mendon pikëpamja në fjalë, të gjitha do të jenë të drejta në besimet e tyre.

Me sa duket, të dy doktrinat vijnë nga e njëjta mënyrë e të menduarit. Por e njëjta metodë e diskutimit nuk duhet të përdoret me të gjithë kundërshtarët; për disa kanë nevojë për bindje dhe të tjerët për detyrim. Ata që janë shtyrë në këtë pozitë nga vështirësitë në të menduarit e tyre mund të kurohen lehtësisht nga injoranca e tyre; sepse nuk është argumenti i tyre i shprehur por mendimi i tyre që duhet të përmbushë. Por ata që argumentojnë për hir të argumentit mund të shërohen vetëm duke hedhur poshtë argumentin siç shprehet në të folur dhe me fjalë.

Ata që me të vërtetë ndiejnë vështirësitë janë çuar në këtë mendim nga vëzhgimi i botës së ndjeshme. (1) Ata mendojnë se kontradiktat ose kontradiktorët janë të vërteta në të njëjtën kohë, sepse ata shohin që kontrastet të vijnë në ekzistencë nga e njëjta gjë. Nëse, pra, ajo që nuk është nuk mund të ndodhë, gjëja duhet të ketë ekzistuar më parë pasi që të dyja kontradiktë njësoj, siç thotë Anaksagoras të gjitha janë të përziera në të gjitha, dhe Demokriti gjithashtu; sepse ai thotë se boshllëku dhe e plotë ekzistojnë njësoj në çdo pjesë, e megjithatë njëra nga këto është qenia, dhe tjetra jo-qenie. Atyre, pra, besimi i të cilëve qëndron mbi këto baza, do t'u themi se në një kuptim ata flasin drejt dhe në një kuptim gabojnë. Sepse 'ajo që është' ka dy kuptime, kështu që në një farë kuptimi një gjë mund të dalë nga ajo që nuk është, ndërsa në një farë kuptimi nuk mundet, dhe e njëjta gjë mund të jetë në të njëjtën kohë në qenie dhe jo në duke qenë-por jo në të njëjtin respekt. Sepse e njëjta gjë mund të jetë potencialisht në të njëjtën kohë dy kundërvënie, por nuk mundet në të vërtetë. Dhe përsëri do t'u kërkojmë atyre të besojnë se midis gjërave ekzistuese ekziston edhe një lloj substance tjetër të cilës nuk i përket as lëvizja, as shkatërrimi, as gjenerimi.

Dhe (2) në mënyrë të ngjashme disa kanë nxjerrë nga vëzhgimi i botës së ndjeshme të vërtetën e dukjes. Sepse ata mendojnë se e vërteta nuk duhet të përcaktohet nga numri i madh ose i vogël i atyre që mbajnë një besim, dhe se e njëjta gjë mendohet e ëmbël nga disa kur e shijojnë, dhe e hidhur nga të tjerët, në mënyrë që nëse të gjithë ishin të sëmurë ose të gjithë ishin të çmendur, dhe vetëm dy ose tre ishin mirë ose të arsyeshëm, këta do të mendoheshin të sëmurë dhe të çmendur, dhe jo të tjerët.

Dhe përsëri, ata thonë se shumë nga kafshët e tjera marrin përshtypje në kundërshtim me tonat; dhe se edhe për shqisat e secilit individ, gjërat nuk duken gjithmonë të njëjtat. Cila, pra, nga këto përshtypje është e vërtetë dhe cilat janë të rreme nuk është e qartë; sepse një grup nuk është më i vërtetë se tjetri, por të dy janë njësoj. Dhe kjo është arsyeja pse Demokriti, sidoqoftë, thotë se ose nuk ka të vërtetë ose për ne të paktën nuk është e dukshme.

Dhe në përgjithësi është për shkak se këta mendimtarë supozojnë se dituria është ndjesi dhe kjo të jetë një ndryshim fizik, që ata thonë se ajo që duket në shqisat tona duhet të jetë e vërtetë; sepse për këto arsye Empedokli dhe Demokriti dhe, thuajse mund të thuhet, të gjithë të tjerët kanë rënë viktima të mendimeve të këtij lloji. Për Empedocles thotë se kur burrat ndryshojnë gjendjen e tyre ata ndryshojnë njohuritë e tyre; "

Sepse mençuria rritet tek njerëzit sipas asaj që është para tyre

"Dhe diku tjetër ai e thotë këtë

Deri sa natyra e tyre ndryshoi, deri tani tek ata gjithmonë

Erdhi ndërroi mendimet në mendje. "

Dhe Parmenides gjithashtu shprehet në të njëjtën mënyrë: "

Sepse si në çdo kohë gjymtyrët shumë të përkulura janë të përbëra,

Kështu është mendja e njerëzve; sepse te të gjithë njerëzit

Kjo gjë mendon - substanca e gjymtyrëve të tyre:

Për atë për të cilën ka më shumë mendohet. "

Një fjalë e Anaksagorës për disa nga miqtë e tij është gjithashtu e lidhur, - se gjërat do të ishin për ta, siç mendonin të ishin. Dhe ata thonë se Homeri gjithashtu e kishte qartë këtë mendim, sepse ai e bëri Hektorin, kur ishte pa ndjenja nga goditja, të gënjejë 'duke menduar mendime të tjera', - që nënkupton që edhe ata që nuk kanë mendime kanë mendime, megjithëse jo të njëjtat mendime . Me sa duket, nëse të dyja janë forma të dijes, gjërat reale gjithashtu janë në të njëjtën kohë 'edhe kështu edhe jo aq'. Dhe është në këtë drejtim që pasojat janë më të vështira. Nëse ata që kanë parë shumicën e një të vërtete të tillë që është e mundur për ne (dhe këta janë ata që e kërkojnë dhe e duan më shumë) - nëse këta kanë mendime të tilla dhe shprehin këto pikëpamje për të vërtetën, a nuk është e natyrshme që fillestarët në filozofi duhet të humbin zemren? Sepse të kërkosh të vërtetën do të thotë të ndjekësh lojën fluturuese.

Por arsyeja pse këta mendimtarë mbanin këtë mendim është se ndërsa po kërkonin të vërtetën e asaj që është, ata menduan, 'ajo që është' ishte identike me botën e ndjeshme; në këtë, megjithatë, ekziston kryesisht natyra e papërcaktuar e asaj që ekziston në kuptimin e veçantë që kemi shpjeguar; dhe për këtë arsye, ndërsa flasin me bindje, ata nuk thonë se çfarë është e vërtetë (sepse është e përshtatshme ta shtrosh çështjen më shumë sesa siç e vendosi Epicharmus kundër Ksenofanit). Dhe përsëri, meqë panë se e gjithë kjo botë e natyrës është në lëvizje dhe se për atë që ndryshon nuk mund të bëhet deklaratë e vërtetë, ata thanë që sigurisht, në lidhje me atë që gjithkund në çdo aspekt po ndryshon, asgjë nuk mund të vërtetohej vërtet. Ishte ky besim që lulëzoi në pikëpamjet më ekstreme të pikëpamjeve të përmendura më lart, atë të Heraklitëve të deklaruar, siç ishte mbajtur nga Kratylusi, i cili më në fund nuk e mendoi të drejtë të thoshte asgjë, por vetëm lëvizi gishtin dhe kritikoi Heraklitin për thënien se është e pamundur të futesh dy herë në të njëjtin lumë; sepse ai mendoi se nuk mund ta bënte as edhe një herë.

Por ne do të themi në përgjigje të këtij argumenti gjithashtu se ndërsa ekziston një farë justifikimi për mendimin e tyre se ndryshimi, kur po ndryshon, nuk ekziston, por gjithsesi është i diskutueshëm; sepse ajo që po humbet një cilësi ka diçka nga ajo që po humbet, dhe nga ajo që do të bëhet, diçka duhet të jetë tashmë. Dhe në përgjithësi nëse një gjë po zhduket, do të jetë e pranishme diçka që ekziston; dhe nëse një gjë do të ekzistojë, duhet të ketë diçka nga e cila do të lindë dhe diçka me të cilën gjenerohet, dhe ky proces nuk mund të vazhdojë ad infinitum.-Por, duke lënë këto argumente, le të këmbëngulim për këtë, që nuk është e njëjta gjë të ndryshosh në sasi dhe në cilësi. Dhuro që në sasi një gjë nuk është konstante; prapëseprapë është në respekt të formës së saj që ne e dimë secilën gjë.-Dhe përsëri, do të ishte e drejtë të kritikonim ata që mbajnë këtë pikëpamje për pohimin e të gjithë universit material atë që panë vetëm në një pakicë madje edhe të gjërave të ndjeshme. Vetëm se ai rajon i botës së ndjeshme që na rrethon menjëherë është gjithmonë në proces shkatërrimi dhe gjenerimi; por kjo është, si të thuash, madje as një fraksion i së tërës, kështu që do të kishte qenë më e mençur ta shfajësonte këtë pjesë të botës për shkak të pjesës tjetër, sesa të dënonte tjetrën për shkak të kësaj.-Dhe përsëri, padyshim ne do t'u bëjmë atyre gjithashtu të njëjtën përgjigje që kemi bërë shumë kohë më parë; duhet t’i tregojmë dhe t’i bindim se ka diçka, natyra e së cilës është e pandryshueshme. Në të vërtetë, ata që thonë se gjërat në të njëjtën kohë janë dhe nuk janë, për pasojë duhet të thonë se të gjitha gjërat janë në qetësi sesa që janë në lëvizje; sepse nuk ka asgjë në të cilën ato mund të ndryshojnë, pasi të gjitha atributet u përkasin tashmë të gjitha subjekteve.

Lidhur me natyrën e së vërtetës, duhet të themi se jo gjithçka që duket është e vërtetë; së pari, sepse edhe nëse ndjesia - të paktën e objektit të veçantë për kuptimin në fjalë - nuk është e rreme, pamja nuk është e njëjtë me ndjesinë. - Përsëri, është e drejtë të shprehim habi për kundërshtarët tanë duke ngritur pyetjen nëse madhësitë janë po aq të shkëlqyera, dhe ngjyrat janë të një natyre të tillë, pasi u shfaqen njerëzve në distancë, ose siç u duken atyre që janë afër, dhe nëse janë të tilla, siç u duken të shëndetshmit apo të sëmurit, dhe nëse ato gjërat janë të rënda, të cilat duken aq të dobëta ose ato që duken aq të forta, dhe ato gjëra të vërteta që duken në gjumë ose në zgjim. Padyshim që ata nuk mendojnë se këto janë pyetje të hapura; askush, të paktën, nëse kur është në Libi ai ka fantazuar një natë që është në Athinë, fillon për në sallën e koncerteve.-Dhe përsëri në lidhje me të ardhmen, siç thotë Platoni, me siguri mendimi i mjekut dhe që të njeriut injorant nuk janë po aq të rëndë, për shembull, në pyetjen nëse një njeri do të bëhet mirë apo jo.-Dhe përsëri, midis vetë ndjesive, ndjesia e një objekti të huaj dhe e objektit të përshtatshëm, ose ajo e një sendi të afërm dhe ajo e objektit të sensit në fjalë, nuk janë njësoj autoritare, por në rastin e shikimit me ngjyra, jo shijes, ka autoritetin, dhe në rastin e shijes së aromës, jo shikimit; secila prej të cilave shqisave kurrë nuk thotë në të njëjtën kohë për të njëjtin objekt se në të njëjtën kohë është 'kështu dhe jo aq' .- Por as në kohë të ndryshme një kuptim nuk bie dakord për cilësinë, por vetëm për atë që i përket cilësia. Unë dua të them, për shembull, që e njëjta verë mund të duket, nëse ajo ose trupi i dikujt ndryshon, në një kohë të ëmbël dhe në një tjetër kohë jo të ëmbël; por të paktën e ëmbla, siç është kur ekziston, nuk ka ndryshuar kurrë, por gjithnjë ka të drejtë për të, dhe ajo që do të jetë e ëmbël është e domosdoshme e një natyre të tillë. Megjithatë, të gjitha këto pikëpamje shkatërrojnë këtë domosdoshmëri, duke mos lënë asgjë të domosdoshme, pasi ato nuk lënë asnjë thelb të asgjë; sepse e domosdoshme nuk mund të jetë në këtë mënyrë dhe gjithashtu në atë, kështu që nëse ndonjë gjë është e domosdoshme, nuk do të jetë 'edhe kështu edhe jo aq'.

Dhe, në përgjithësi, nëse ekziston vetëm e ndjeshmja, nuk do të kishte asgjë nëse gjërat e gjalla nuk do të ishin; sepse nuk do të kishte aftësi kuptimore. Tani pikëpamja se as cilësitë e ndjeshme dhe as ndjesitë nuk do të ekzistonin është pa dyshim e vërtetë (sepse ato janë afeksione të perceptuesit), por që substratet që shkaktojnë ndjesinë nuk duhet të ekzistojnë edhe përveç ndjeshmërisë është e pamundur. Sepse ndjesia sigurisht që nuk është ndjesi e vetvetes, por ka diçka përtej ndjesisë, e cila duhet të jetë para ndjesisë; për atë që lëviz është natyrë paraprake ndaj asaj që zhvendoset, dhe nëse ato janë terma korrelativë, kjo nuk është më pak e vërtetë.

Pjesa 6

Ka, si midis atyre që kanë këto bindje, ashtu edhe midis atyre që thjesht i shprehin këto pikëpamje, disa që ngrenë një vështirësi duke pyetur, kush do të jetë gjykatësi i një njeriu të shëndetshëm, dhe në përgjithësi që ka të ngjarë të gjykojë me të drejtë për secilën klasë të pyetjeve. Por hetime të tilla janë si mëdyshje për pyetjen nëse tani jemi në gjumë apo zgjuar. Dhe të gjitha pyetjet e tilla kanë të njëjtin kuptim. Këta njerëz kërkojnë që të jepet një arsye për gjithçka; sepse ata kërkojnë një pikë fillestare dhe ata kërkojnë ta marrin këtë me demonstrim, ndërsa nga veprimet e tyre është e qartë se ata nuk kanë asnjë bindje. Por gabimi i tyre është ai që ne kemi deklaruar të jetë; ata kërkojnë një arsye për gjërat për të cilat nuk mund të jepet asnjë arsye; sepse pika fillestare e demonstrimit nuk është demonstrim.

Këta, pra, mund të binden lehtësisht për këtë të vërtetë, sepse nuk është e vështirë të kuptohet; por ata që kërkojnë thjesht detyrim në argument kërkojnë atë që është e pamundur; sepse ata kërkojnë që të lejohen të kundërshtojnë vetveten - një pretendim që bie ndesh me vetveten që në fillim.-Por nëse jo të gjitha gjërat janë relative, por disa janë ekzistente vetvete, jo gjithçka që shfaqet do të jetë e vërtetë; sepse ajo që duket është e dukshme për dikë; kështu që ai që thotë të gjitha gjërat që shfaqen janë të vërteta, i bën të gjitha gjërat relative. Dhe, prandaj, ata që kërkojnë një argument të parezistueshëm, dhe në të njëjtën kohë kërkojnë të thirren për llogari të pikëpamjeve të tyre, duhet të ruhen duke thënë se e vërteta nuk është se ajo që shfaqet ekziston, por se ajo që duket ekziston që ai të kush shfaqet, dhe kur, dhe me kuptimin në të cilin, dhe në kushtet në të cilat shfaqet. Dhe nëse ata japin një llogari të pikëpamjes së tyre, por nuk e japin në këtë mënyrë, ata së shpejti do ta gjejnë veten duke kundërshtuar vetveten. Sepse është e mundur që e njëjta gjë mund të duket se është e mjaltë për shikimin, por jo për shijen, dhe që, pasi kemi dy sy, gjërat mund të mos duken njësoj për secilin, nëse shikimi i tyre nuk është ndryshe. Për ata që për arsyet e përmendura kohë më parë thonë se ajo që duket është e vërtetë, dhe për këtë arsye që të gjitha gjërat janë njësoj të rreme dhe të vërteta, sepse gjërat nuk duken as të njëjta për të gjithë njerëzit ose gjithmonë të njëjta për të njëjtin njeri, por shpesh kanë pamje të kundërt në të njëjtën kohë (sepse prekja thotë se ka dy objekte kur ne kryqëzojmë gishtat, ndërsa shikimi thotë se ka një) - këtyre do t'u themi 'po, por jo në të njëjtin kuptim dhe në të njëjtën pjesë të dhe në të njëjtat kushte dhe në të njëjtën kohë ', në mënyrë që ajo që shfaqet të jetë e vërtetë me këto kualifikime. Por mbase për këtë arsye ata që argumentojnë kështu jo sepse ndiejnë një vështirësi por për hir të argumentit, duhet të thonë se kjo nuk është e vërtetë, por e vërtetë për këtë njeri. Dhe siç është thënë më parë, ata duhet të bëjnë gjithçka relativisht-relative me mendimin dhe perceptimin, në mënyrë që asgjë ose të ketë ardhur ose do të jetë pa mendimin e parë të dikujt kështu. Por nëse gjërat kanë ardhur ose do të jenë, padyshim që jo të gjitha gjërat do të jenë në raport me mendimin.-Përsëri, nëse një gjë është një, ajo është në lidhje me një gjë ose me një numër të caktuar të gjërave; dhe nëse e njëjta gjë është gjysmë dhe e barabartë, nuk është e dyfishtë që e barabarta të jetë korrelative. Nëse, pra, në lidhje me atë që mendon, njeriu dhe ajo që mendohet janë të njëjta, njeriu nuk do të jetë ai që mendon, por vetëm ai që mendohet. Dhe nëse secila gjë duhet të jetë relative me atë që mendon, ajo që mendon do të jetë relative e një pafundësie të gjërave specifikisht të ndryshme.

Prandaj, le të mjaftojë kjo për të treguar (1) se më e padiskutueshmja nga të gjitha besimet është se deklaratat kontradiktore nuk janë në të njëjtën kohë të vërteta, dhe (2) cilat pasoja vijnë nga pohimi se ato janë, dhe (3) pse njerëzit pohoni këtë. Tani meqë është e pamundur që kontradiktat duhet të jenë në të njëjtën kohë e vërtetë për të njëjtën gjë, padyshim që edhe kontraktimet nuk mund t'i përkasin në të njëjtën kohë të njëjtës gjë. Për kundërvëniet, njëra është privim jo më pak sesa është një e kundërt dhe privim i natyrës thelbësore; dhe privatësia është mohimi i një kallëzuesi për një gjini të caktuar. Nëse, pra, është e pamundur të pohosh dhe mohosh me të vërtetë në të njëjtën kohë, është gjithashtu e pamundur që kundërvëniet t'i përkasin një subjekti në të njëjtën kohë, përveç nëse të dy i përkasin asaj në marrëdhënie të veçanta, ose një në një lidhje të veçantë dhe pa kualifikim.

Pjesa 7

Por nga ana tjetër nuk mund të ketë një ndërmjetës midis kontradiktoreve, por për një temë ose duhet të pohojmë ose të mohojmë ndonjë kallëzues. Kjo është e qartë, në radhë të parë, nëse përcaktojmë se çfarë është e vërteta dhe e gabuara. Të thuash për atë që nuk është, ose për atë që nuk është se është, është false, ndërsa të thuash për atë që është, dhe për atë që nuk është se nuk është, është e vërtetë; në mënyrë që ai që thotë për ndonjë gjë që është, ose që nuk është, do të thotë ose çfarë është e vërtetë ose çfarë është e rreme; por as ajo që është, as ajo që nuk është nuk është e thënë të jetë ose të mos jetë.-Përsëri, e ndërmjetmja në mes të kontradiktorëve do të jetë kështu ose në mënyrën në të cilën gri është midis të zezës dhe të bardhës, ose si ajo që nuk është as njeri as kal është midis njeriut dhe kalit. (a) Nëse do të ishte i llojit të fundit, nuk do të mund të ndryshonte në ekstreme (sepse ndryshimi është nga jo i mirë në të mirë, ose nga i mirë në jo i mirë), por si një fakt kur ekziston një ndërmjetës gjithnjë vërehet të ndryshojë në ekstreme. Sepse nuk ka asnjë ndryshim përveç në të kundërtat dhe në ndërmjetësit e tyre. (b) Por nëse është vërtet e ndërmjetme, edhe në këtë mënyrë do të duhet të ketë një ndryshim në të bardhë, e cila nuk ishte nga jo e bardha; por siç është, kjo nuk është parë kurrë.-Përsëri, çdo objekt i të kuptuarit ose arsyes të kuptuarit ose pohon ose mohon - kjo është e qartë nga përkufizimi-sa herë që thotë se çfarë është e vërtetë ose e gabuar. Kur lidhet në një mënyrë me pohim ose mohim, ajo thotë se çfarë është e vërtetë, dhe kur e bën atë në një mënyrë tjetër, çfarë është e gabuar.-Përsëri, duhet të ketë një ndërmjetës midis të gjithë kontradiktorëve, nëse dikush nuk po argumenton thjesht hir i argumentit; kështu që do të jetë e mundur që një njeri të thotë atë që nuk është as e vërtetë dhe as e pavërtetë dhe do të ketë një mes mes asaj që është dhe asaj që nuk është, kështu që do të ketë gjithashtu një lloj ndryshimi të ndërmjetëm midis brezit dhe shkatërrimit. -Përsëri, në të gjitha klasat në të cilat mohimi i një cilësie përfshin pohimin e të kundërtës së saj, edhe në këto do të ketë një të ndërmjetme; për shembull, në sferën e numrave do të ketë numër i cili nuk është as i rastësishëm dhe as jo-i rastësishëm. Por kjo është e pamundur, siç është e qartë nga përkufizimi.-Përsëri, procesi do të vazhdojë ad infinitum dhe numri i realiteteve do të jetë jo vetëm gjysma më e madhe përsëri, por edhe më e madhe. Për përsëri do të jetë e mundur të mohohet ky ndërmjetës duke iu referuar pohimit dhe mohimit të tij, dhe ky term i ri do të jetë diçka e caktuar; sepse thelbi i saj është diçka ndryshe.-Përsëri, kur një burrë, kur pyetet nëse një gjë është e bardhë, thotë 'jo', ai nuk ka mohuar asgjë përveç se është; dhe mosqenia e tij është një mohim.

Disa njerëz e kanë fituar këtë mendim siç janë marrë mendime të tjera paradoksale; kur burrat nuk mund të hedhin poshtë argumentet eristike, ata i nënshtrohen argumentit dhe bien dakord se përfundimi është i vërtetë. Prandaj, kjo është arsyeja pse disa e shprehin këtë pikëpamje; të tjerët e bëjnë këtë sepse ata kërkojnë një arsye për gjithçka. Dhe pika fillestare në marrëdhëniet me të gjithë këta njerëz është përkufizimi. Tani përkufizimi qëndron në domosdoshmërinë e kuptimit të tyre diçka; sepse forma e fjalëve, shenjë e fjalës do të jetë përkufizimi i saj.-Ndërsa doktrina e Heraklitit, se të gjitha gjërat janë dhe nuk janë, duket se bën gjithçka të vërtetë, atë të Anaksagoras, se ekziston një ndërmjetës midis termave e një kontradikte, duket se bën gjithçka false; sepse kur gjërat përzihen, përzierja nuk është as e mirë as jo e mirë, kështu që dikush nuk mund të thotë asgjë që është e vërtetë.

Pjesa 8

Në funksion të këtyre dallimeve është e qartë se teoritë e njëanshme që disa njerëz shprehin për të gjitha gjërat nuk mund të jenë të vlefshme - nga njëra anë teoria se asgjë nuk është e vërtetë (sepse, të themi ata, nuk ka asgjë për të parandaluar që çdo deklaratë të jetë si thënia 'diagonali i katrorit është në përpjesëtim me anën'), nga ana tjetër teoria se gjithçka është e vërtetë. Këto pikëpamje janë praktikisht të njëjta me atë të Heraklitit; sepse ai që thotë se të gjitha gjërat janë të vërteta dhe të gjitha janë të rreme gjithashtu i bën secilën nga këto pohime veçmas, kështu që meqenëse janë të pamundura, deklarata e dyfishtë duhet të jetë gjithashtu e pamundur.-Përsëri, ka dukshëm kontradikta që nuk mund të jenë në të njëjtën kohë e vërtetë-dhe as nga ana tjetër të gjitha deklaratat nuk mund të jenë false; megjithatë kjo do të dukej më e mundur në dritën e asaj që është thënë.-Por, përkundër të gjitha pikëpamjeve të tilla, ne duhet të postulojmë, siç thamë më lart, 'jo se diçka është ose nuk është, por se diçka ka një kuptim, kështu që ne duhet të argumentojnë nga një përkufizim, dmth. duke supozuar se çfarë do të thotë falsitet ose e vërtetë. Nëse ajo që është e vërtetë të pohosh nuk është asgjë tjetër përveç asaj që është e gabuar të mohosh, është e pamundur që të gjitha deklaratat të jenë të rreme; sepse njëra anë e kundërshtisë duhet të jetë e vërtetë. Përsëri, nëse është e nevojshme në lidhje me gjithçka ose për ta pohuar ose për ta mohuar atë, është e pamundur që të dyja të jenë false; sepse është njëra anë e kundërthënies që është false.-Prandaj të gjitha pikëpamjet e tilla janë gjithashtu të ekspozuara ndaj kundërshtimit të shprehur shpesh, se ato shkatërrojnë vetveten. Sepse ai që thotë se gjithçka është e vërtetë e bën edhe deklaratën në kundërshtim me të tijin të vërtetë, dhe për këtë arsye të tijin nuk është e vërtetë (sepse deklarata e kundërt mohon se është e vërtetë), ndërsa ai që thotë se gjithçka është e rremë e bën edhe veten e tij të rreme.-Dhe nëse personi i mëparshëm përjashton deklaratën e kundërt, duke thënë se vetëm ajo nuk është e vërtetë, ndërsa e dyta përjashton deklaratën e tij si të pavërtetë, aq më pak ata shtyhen të postulojnë të vërtetën ose falsitetin e një numri të pafund të deklaratave; sepse ajo që thotë se deklarata e vërtetë është e vërtetë është e vërtetë dhe ky proces do të shkojë deri në pafundësi.

Me sa duket, përsëri, ata që thonë se të gjitha gjërat janë në qetësi nuk janë të drejtë, dhe as ata që thonë të gjitha gjërat janë në lëvizje. Sepse nëse të gjitha gjërat janë në qetësi, të njëjtat pohime do të jenë gjithmonë të vërteta dhe të njëjtat gjithmonë të rreme, -por kjo ndryshon dukshëm; sepse ai që bën një deklaratë, vetë në një kohë nuk ishte dhe përsëri nuk do të jetë. Dhe nëse të gjitha gjërat janë në lëvizje, asgjë nuk do të jetë e vërtetë; gjithçka do të jetë false. Por është treguar se kjo është e pamundur. Përsëri, duhet të jetë ajo që ndryshon; sepse ndryshimi është nga diçka në diçka. Por përsëri nuk është rasti që të gjitha gjërat janë në pushim ose në lëvizje ndonjëherë, dhe asgjë për gjithnjë; sepse ka diçka që lëviz gjithmonë gjërat që janë në lëvizje dhe vetë lëvizësi i parë është i palëvizur.