Mosveprimi
Mosveprimi eshte një ndër vetitë më të përgjithshme që zotërojnë të gjithë trupat e natyrës, cila do qofshin përmasat e trupit dhe vendi ku ai gjendet. Dukurinë e mosveprim e takojmë vazhdimisht në jetën tonë të përditshme.
Kushti Mosveprimi, në Fizikë, i drejtohet vetive karakteristike të trupave për t'i bërë ballë çdo ndryshimi në gjendjen e tyre kinetike. Kjo nënkupton dy parime:
- Kur forcat që veprojnë në një trup anulojnë njëra-tjetrën, atëherë trupi do të vazhdojë të lëvizë me shpejtësinë që ka fituar, ose nëse nuk ka shpejtësi do të mbetet i palëvizshëm. Parimi i mësipërm i mosveprimit u formulua fillimisht nga Galileo. Nëse të njëjtat forca zbatohen në trupa të ndryshëm, atëherë shpejtësia e ndryshimit të shpejtësisë së tyre është në përpjesëtim të zhdrejtë me mosveprimin e tyre. Nëse një trup i aplikohen forca dhe ai nuk e ndryshon gjendjen e tij kinetike (ai mbetet i palëvizshëm ose ruan kursin), atëherë do të thotë se ka forca të tjera të jashtme që i bëjnë ballë ndryshimit, zakonisht fërkimit të pandryshueshëm.
- Mosveprimi është përgjithësisht një pikëpamje më e lirë në fizikë (në lidhje me masën, shpejtësinë dhe sasitë e tjera) dhe nuk ka asnjë formalizëm matematikor të pranuar përgjithësisht për të. Janë dy lloje të lëvizjes (përkthimore dhe rrotulluese), pra dy pikëpamje të mosveprimit.
Duke përgjithësuar pasojat e vrojtimeve dhe të shumë eksperimenteve mbi lëvizjet e trupave mund të vëjmë re se: Çdo trup vazhdon ta ruajë gjendjen e tij të qëtesisë ose të lëvizjes së njëtrajtshme drejtvizore, derisa veprimi i ndonjë force nuk e detyron atë të dalë nga kjo gjendje. Nga kjo rrjedh se: kur në një trup nuk vepron asnjë forcë, atëherë trupi, po të jetë në qetësi, do ta ruajë gjendjen e tij të qetësisë, kurse, po të jetë në lëvizje, ai do të vazhdojë lëvizjen e tij të njëtrajtshme drejtvizore.
Në lëvizjen e thjeshtë
Redakto- Mosveprimi në lëvizje: Mosveprimi është e barabartë me , ndërsa për shpejtësi të ulëta mosveprimi është e barabartë me masën (m) dhe është e qëndrueshme. Për më tepër, sa më e madhe të jetë masa aq më i madh është mosveprimi. Një trup me masë të vogël e ndryshon lëvizjen lehtësisht, ndërsa një trup me masë të madhe e ndryshon lëvizjen më vështirë. Barazia e masës dhe mosveprimit u shpreh nga Isak Njutoni, masa e një trupi është masa e mosveprimit të tij, që është ligji i tij i parë.
- Për shpejtësi të vogla në krahasim me shpejtësinë e dritës, zbatohet F=ma (ligji i dytë i Njutonit), ku F është përbërësi i forcës, m është masa e trupit, e cila shpreh mosveprimin e tij dhe α është nxitimi, d.m.th. shpejtësia e ndryshimit të shpejtësi. Duke zgjidhur nxitimin gjejmë se α = F/m, që është zero kur F=0. Prandaj forca zero shkakton nxitim zero kështu që trupi vazhdon të lëvizë me një shpejtësi të qëndrueshme ose mbetet i palëvizshëm.
Në lëvizjen rrotulluese
Redakto- Mosveprimi në lëvizje rrotulluese, ose rrotullimi i mosveprimit, shënohet me "I". Rrotullimi i mosveprimit varet nga shpërndarja e masës, në trup dhe nga sasia e masës. Në mekanikën klasike është e vërtetë që I=cm, ku m është masa e trupit dhe c është një qëndresë që varet nga shpërndarja e masës dhe matet në kgm2. Në mekanikën relativiste, lëvizja rrotulluese është një dukuri shumë më e ndërlikuar, sepse shoqërohet me tkurrje të gjatësisë, lakim të hapësirës-kohës, ndryshim të masës në një mënyrë tjetër të trupit në çdo vend.