Panfat

Tirana (Tirona)

Tirana u themelua në fillim të shekullit të 17-të nga një gjeneral turk, Barkinzade Süleyman Paşa, i cili thuhet se ka ndërtuar një xhami, një banjë dhe një furrë buke për të tërhequr vendbanimin. Qyteti gradualisht u bë një qendër tregtare në një kryqëzim rrugësh dhe shtigjeve karvanesh. Ai u zgjodh si kryeqytet i Shqipërisë në vitin 1920 nga një kongres në Lushnjë. Nën Mbretin Zog I (mbretëroi 1928–39), arkitektë italianë u punësuan për të riplanifikuar qytetin. Fokusi është Sheshi Skënderbej, Xhamia Etehem Beut (1819) e të cilit tani është e rrethuar nga Pallati i Kulturës i ndërtuar nga sovjetikët. Aty pranë ndodhet Universiteti i Tiranës (1957). Qyteti i vjetër shtrihet në lindje dhe në veri të sheshit kryesor dhe përmban pallate dhe arkitekturë historike. Tirana ka muze, një institut kombëtar të folklorit, një teatër kombëtar dhe një sallë koncertesh. Sheshi Skënderbej ka një statujë të madhe të Skënderbeut (Gjergj Kastrioti), heroit kombëtar shqiptar. Banorët e Tiranës janë kryesisht myslimanë.

Pas pushtimeve të njëpasnjëshme italiane dhe gjermane (1939–44) gjatë Luftës së Dytë Botërore, në Tiranë u shpall Republika Popullore komuniste më 11 janar 1946. Qyteti u zgjerua në mënyrë të konsiderueshme më pas me ndihmën sovjetike dhe kineze. Hidrocentralet dhe termocentralet u përfunduan në vitin 1951 dhe Tirana shpejt u rendit si qyteti më i madh dhe qendra kryesore industriale e vendit, me përpunimin e metaleve, riparimin e traktorëve, përpunimin e ushqimit dhe prodhimin e tekstileve, farmaceutikëve, kozmetikës, ngjyrave, qelqit dhe porcelani. Aty pranë funksionojnë minierat e qymyrit. Ka lidhje hekurudhore me Durrësin dhe Laçin, si dhe një aeroport ndërkombëtar.

Për shkak të vendndodhjes së saj në detet Adriatik dhe Jon, Shqipëria ka shërbyer prej kohësh si një urë lidhëse për kombe dhe perandori të ndryshme që kërkojnë pushtim jashtë vendit. Në shekullin II p.e.s. ilirët u pushtuan nga romakët dhe nga fundi i shekullit të IV të e.s. u sunduan nga Perandoria Bizantine. Pas vuajtjes së pushtimit shekullor nga vizigotët, hunët, bullgarët dhe sllavët, shqiptarët u pushtuan përfundimisht nga turqit osmanë në shekullin e 15-të. Sundimi osman e shkëputi Shqipërinë nga qytetërimi perëndimor për më shumë se katër shekuj, por në fund të shekullit të 19-të vendi filloi të largohej nga ndikimi osman dhe të rizbulonte afinitete të vjetra dhe interesa të përbashkëta me Perëndimin.

Shqipëria u shpall e pavarur në vitin 1912, por vitin e ardhshëm caktimi i kufijve të saj nga fuqitë e mëdha të Evropës (Austro-Hungaria, Britania, Franca, Gjermania, Italia dhe Rusia) caktoi rreth gjysmën e territorit dhe popullit të saj shteteve fqinje. E sunduar si monarki midis Luftërave Botërore, Shqipëria doli nga dhuna e Luftës së Dytë Botërore si një shtet komunist që mbronte ashpër sovranitetin e saj dhe në të cilin pothuajse të gjitha aspektet e jetës kontrolloheshin nga partia në pushtet. Por me rënien e regjimeve të tjera komuniste që filloi në vitin 1989, në Shqipëri u shfaqën forca të reja shoqërore dhe parti politike demokratike. Ky ndryshim pasqyroi orientimin e vazhdueshëm të vendit drejt Perëndimit dhe përputhej me vlerësimin afatgjatë të popullit shqiptar për teknologjinë perëndimore dhe arritjet kulturore – edhe duke ruajtur identitetin e tij etnik, trashëgiminë kulturore dhe individualitetin.