Përndjekja e shqiptarëve në Mbretërinë e Jugosllavisë

Persekutimi i shqiptarëve në Mbretërinë e Jugosllavisë përfshinte vrasje masive, ekzekutime, djegie fshatrash, plaçkitje, përdhunime, tortura, burgime, internime dhe dëbime me forcë të shqiptarëve të kryera nga forcat ushtarake dhe paraushtarake gjatë gjithë mbretërimit të Mbretërisë së Jugosllavisë. 1] Këto mizori pasuan masakrat e mëparshme të shqiptarëve në Luftën e Parë Botërore dhe masakrat e shqiptarëve në luftërat ballkanike të kryera nga forcat serbe, malazeze dhe jugosllave.

Sipas historianes Miranda Vickers, midis 200,000 dhe 300,000 shqiptarë u dëbuan nga Jugosllavia gjatë periudhës së ndërmjetme, ndërsa Noel Malcolm vlerëson se numri është midis 90,000 dhe 150,000. Hakif Bajrami [sq] vlerësoi se rreth 240,000 shqiptarë u dëbuan nga Kosova nga viti 1918 deri në vitin 1941.[2]

Dhjetëra mijëra shqiptarë u vranë në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi gjatë periudhës së ndërmjetme. Përafërsisht 60,000–77,000 shqiptarë u vranë nga viti 1918 deri në 1921.[1][3][4] Sipas Haki Demollit, deri në vitin 1940 janë vrarë 80.000 shqiptarë.[5]

Sfondi

Shumë shqiptarë në Kosovë dhe Shqipëri rezistuan të përfshiheshin në regjimet jugosllave që ndryshonin shpesh, duke e ditur se forcat e reja jugosllave ishin të njëjtat trupa serbo-malazeze që kishin kryer masakra ndaj civilëve të pambrojtur. Shqiptarët e shihnin bashkëjetesën paqësore si të paarritshme duke pasur parasysh terrorin dhe dhunën që përjetuan.[6][7]

Pas Luftës së Parë Botërore, Serbia vuajti shumë nga pushtimi austro-hungarez dhe Kosova pa përleshje mes shqiptarëve dhe serbëve. Në vitin 1918, Aleatët e Luftës së Parë Botërore e shpërblyen Serbinë për përpjekjet e saj me formimin e një Mbretërie të centralizuar nga Serbia të Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve, e cila e mbajti Kosovën si pjesë të Serbisë. Kushtet për shqiptarët e Kosovës u përkeqësuan pasi autoritetet serbe zbatuan taktika asimiluese si mbyllja e shkollave në gjuhën shqipe duke inkurajuar shqiptarët të emigronin. Mbretëria promovoi vendosjen e kolonëve serbë dhe sllavë në Kosovë, duke filluar kështu kolonizimin jugosllav të Kosovës.[6]

Pjesë të popullsisë shqiptare që i rezistuan sundimit serb në Kosovë filluan manovrat ushtarake dhe formuan lëvizjen kaçake. Nën udhëheqjen politike të Hasan Prishtinës dhe Bajram Currit, lëvizja u vendos në Shkodër dhe drejtohej nga organizata Komiteti për Mbrojtjen Kombëtare të Kosovës.[8] Ndër kërkesat e tyre ishin rihapja e shkollave në gjuhën shqipe, njohja e shqipes si gjuhë bashkëzyrtare dhe autonomia,[8] me synimin për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë.[9] Kaçakët u angazhuan në kryengritje, duke synuar ushtrinë dhe formacionet administrative serbe, por i ndaluan anëtarët e saj të synonin serbët dhe kishat e paarmatosura.[8][10] Autoritetet serbe i konsideruan ata thjesht si banditë dhe si kundërpërgjigje ndaj rebelimit të tyre, u kundërpërgjigjën duke kryer operacione kundër tyre si dhe kundër popullatës civile.[8] Në vitin 1919, një revoltë në shkallë të gjerë në Drenicë, e cila përfshinte 10.000 njerëz, e nxitur nga Azem Galica, u shua nga ushtria jugosllave.[10] Në vitin 1924, konfrontimet ushtarake midis shqiptarëve dhe serbëve përfunduan pasi lëvizja kaçake u shtyp në mënyrë efektive.[8]

Masakrat

Ky seksion ka nevojë për zgjerim. Ju mund të ndihmoni duke shtuar në të. (gusht 2023)

Kosova

Qypevë

Më 28 maj 1919, forcat serbe masakruan 22 shqiptarë dhe një fëmijë 2-vjeçar në rajonin e Qypevës, në rajonin e Damanekut dhe Bubëlit. Një i ri shqiptar i quajtur Halili i Vogël "Halili i Vogël" mbijetoi.[11][burim jo i besueshëm?]

Gurabardhi dhe Zatriq

Në qershor të vitit 1919, çetnikët serbë të udhëhequr nga kolonel Kataniq, Babiq dhe Stanko sulmuan fshatin Llapushë, gjoja në ndjekje të kaçakëve që banonin në malet e Gurabardhit. Banorët u masakruan. Detashmenti serb sapo kishte ardhur pas masakrës në Zatriq ku 27 shqiptarë u vranë me bajonetë dhe një nga pleqtë e fshatit u rrah për vdekje dhe një tjetri iu nxorën sytë.[12][Nevojitet verifikim].

Masakra e Konjuhit

Në vitin 1924, forcat jugosllave hynë në fshatin e familjes shqiptare Konjuhi dhe masakruan të gjithë familjen.[13]

Mitrovicë

Në vitin 1924 u shkatërruan dy fshatra dhe u vranë 300 familje.[14] Ndërmjet viteve 1919 dhe 1921, në Mitrovicë u vranë rreth 1330 shqiptarë.[15]

Prishtinë

Sipas një gazete shqiptare, në krahinën e Prishtinës, trupat serbe kishin vrarë 4600 veta, kishin burgosur 3659 persona, kishin rrahur 353 persona, kishin shkatërruar 1346 shtëpi dhe kishin plaçkitur 2190 shtëpi.[16]

Dubnica

Nën urdhrat e komandantit Petrovic dhe prefektit Likiq, fshati i Dubnicës u rrethua dhe u dogj më 10 shkurt 1924. Autoritetet jugosllave masakruan 25 persona: 10 gra, 8 fëmijë nën tetë vjeç dhe 6 burra mbi pesëdhjetë.[17]

Rugova

Në vitin 1919, forcat jugosllave kryen shumë mizori në Rugovë. Nga 25 dhjetori 1918 deri në fillim të marsit 1919 u vranë rreth 842 shqiptarë, duke përfshirë gra, pleq, fëmijë dhe foshnja.[1][18]

Keqekolle

Në 1921, forcat jugosllave kryen shumë mizori mbi popullsinë civile shqiptare të Keqekollës dhe Prapashticës.[19][20]

Dushakjë

Në vitin 1921, në fshatin Jabllanicë të rajonit të Dushkajës, në fshatin Jabllanicë të rajonit të Dushkajës, u bë një masakër nga çetnikët ushtarakë dhe paraushtarakë serbo-malazez kundër popullsisë shqiptare. Autorët ishin Kosta Peçanac, Miliq Krstiq, Spire Dobrosavleviq, Arseni Qirkoviq, Gal Milenko, Nikodim Grujici dhe Novë Gilici. Gjatë ditës u vranë 63 civilë.[21]

Peja

Në Pejë u masakruan 1563 shqiptarë dhe u shkatërruan 714 shtëpi nga viti 1919 dhe 1921.[15]

Prizreni

Në Prizren u vranë afërsisht 4,600, së bashku me 2,194 shtëpi të djegura ndërmjet viteve 1919 dhe 1921.[15]

Ferizaj

Nga viti 1919 deri në vitin 1921 në Ferizaj u masakruan rreth 1694 njerëz.[15]

Podgur

Më 15 dhjetor 1919, një çetë çetnike malazeze tentoi të çarmatoste një tregtar shqiptar në fshatin Podgur, gjë që rezultoi në djegien e 138 shtëpive dhe plaçkitjes së 400 shtëpive. Përveç kësaj, gra, fëmijë dhe burra të moshuar u masakruan.[22][1]

Mali i Zi

Hoti

Më 25 dhjetor 1919 komandanti malazez Savo Pjetri me ushtrinë e tij mbërriti në Hoti në rajonin e Kushës në Gjytetzë. 72 shqiptarë u arrestuan dhe u dërguan në Prekaliaj, u mbajtën gjithë natën dhe më pas u ekzekutuan të nesërmen në mëngjes dhe u hodhën në një varr masiv, me shpresën për të fshehur krimin.[23][24] Më 7 dhjetor 2019 u mbajt përkujtimor për viktimat nga familjarët e Hotit në SHBA.[25][26]

Plavë dhe Gusinje

Më 25 mars 1919, Komiteti i Kosovës i dërgoi një raport në frëngjisht zyrës britanike Forign duke raportuar se ndërmjet 17–23 shkurtit 1919, trupat serbo-malazeze masakruan popullsinë e Plavës dhe Gusinjës.[27] Autoritetet jugosllave masakruan 333 gra, fëmijë dhe burra të moshuar deri në mars të vitit 1919.[1]

Rozhaje

Në muajin shkurt të vitit 1917, trupat serbo-malazeze masakruan 700 shqiptarë në Rozhajë dhe 800 në rajonin e Gjakovës dhe përdorën artileri për të shkatërruar 15 fshatra të Rugovës.[1]

Historiciteti

Sipas gazetës shqiptare “Dajti” të datës 7 nëntor 1924 dhe të dhënave të nxjerra nga Arkivi i Komitetit të Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës, ndërmjet viteve 1918 dhe 1921, ndaj popullsisë shqiptare kanë ndodhur masakra të shumta.[28][29][30] ]

Departamenti i Shtetit i Shteteve të Bashkuara raportoi për masakra të përhapura në Mal të Zi në maj të vitit 1919. Informacioni u mor nga refugjatët shqiptarë në Shkodër, të mbledhura nga nënkoloneli Sherman Miles. Masakra kishte përfunduar dhe Mali i Zi ishte "pastruar plotësisht" nga shqiptarët dy muaj përpara vizitës së tij në krahinë. Sipas refugjatëve shqiptarë, rreth 30,000 shqiptarë u vranë në Mal të Zi deri në maj 1919. Misioni britanik në Shkodër, megjithatë, e vendosi këtë shifër në 18,000–25,000.[1]

Në korrik 1919, konsulli francez në Shkup raportoi 9 masakra me 30.000–40.000 viktima dhe se shkollat fillore shqipe ishin mbyllur përsëri dhe u zëvendësuan me shkolla serbe.[3]

Rreth 35.000 shqiptarë ikën në Shkodër si pasojë e mizorive.[31] Sipas Sabrina P. Ramet, rreth 12,000 shqiptarë u vranë në Kosovë ndërmjet viteve 1918 dhe 1921, që përkon me pretendimin e shqiptarëve se u vranë 12,346 njerëz.[32][4][33] Më shumë se 6000 shqiptarë u vranë nga forcat jugosllave në janar dhe shkurt të vitit 1919.[34] Rreth 2,000 'patriotë shqiptarë' u vranë në Kosovë ndërmjet viteve 1919 dhe 1924. Ky numër u rrit në 3,000 midis 1924 dhe 1927.[35]

Sipas politikanit shqiptar të Kosovës Haki Demolli, deri në vitin 1940 në Mbretërinë e Jugosllavisë janë "shfarosur" 80.000 shqiptarë.[5]

Reagimet ndërkombëtare

Gazeta zvicerane La Jeune République botoi një artikull më 25 shtator 1921 nga Louis Rochard, duke përmendur mizoritë jugosllave mbi popullsinë shqiptare.[36]

Në qershor 1919, komandanti italian Piacentini dërgoi një telegram ku raportonte se trupat serbe “dogjën fshatrat dhe masakruan gra e fëmijë”.[37]

Burime

1.Department of State, United States (1947). Papers Relating to the Foreign Relations of the United States. U.S. Government Printing Office. pp. 740–741. Retrieved 19 August 2023.

2.Rama, Shinasi (2019). Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power: The International Administration of Kosova. Springer. p. 107. ISBN 978-3030051921. Retrieved 27 March 2020.

3.Aggression against Yugoslavia correspondence. Faculty of Law, University of Belgrade. 2000. ISBN 978-86-80763-91-0. Retrieved 19 August 2023.

4.Ramet, Sabrina Petra (19 February 2018). Balkan Babel: The Disintegration Of Yugoslavia From The Death Of Tito To The Fall Of Milosevic, Fourth Edition (more than 12,000 Kosovar Albanians were killed by Serbian forces between 1918 and 1921, when pacification was more ... ed.). Routledge. ISBN 978-0-429-97503-5. Retrieved 19 August 2023.

5. Demolli, Haki (2002). Terrorizmi. Prishtina: Law Faculty Prishtina. “based on the national secret files, in the period 1918-40 around 80,000 Albanians were exterminated, between 1944 and 1950, 49,000 Albanians were killed by the communist Yugoslav forces, and in the period 1981-97, 221 Albanians were killed by the Serbian police and military forces. During these periods hundred of thousands of Albanians have been forcibly displaced towards Turkey and Western European countries.”

6.Geldenhuys, D. (22 April 2009). Contested States in World Politics. Springer. pp. 108–109. ISBN 978-0-230-23418-5. Retrieved 19 August 2023. “[...] of the state to the Kingdom of Yugoslavia (meaning South Slavs) in 1929 brought no respite for the persecuted Albanians. The retribution to which they were subjected (including massacres) continued the now familiar cycle of grievous”

7. Bytyçi, Enver (1 April 2015). Coercive Diplomacy of NATO in Kosovo. Cambridge Scholars Publishing. p. 12. ISBN 978-1-4438-7668-1. Retrieved 19 August 2023.

8. Lenhard, Hamza (2022). Politics of Ethnic Accommodation: Decentralization, Local Governance, and Minorities in Kosovo. LIT Verlag Münster. p. 62. ISBN 9783643912251.

9. Tasić, Dmitar (2020). Paramilitarism in the Balkans: Yugoslavia, Bulgaria, and Albania, 1917-1924. Oxford University Press. p. 161. ISBN 9780198858324.

10. Robert Elsie (November 15, 2010), Historical Dictionary of Kosovo, Historical Dictionaries of Europe, vol. 79 (2 ed.), Scarecrow Press, p. 64, ISBN 978-0810872318

11."Pjesë të zgjedhura nga thesari popullor i Turjakës". DRINI.us (in Albanian). 25 January 2023. Retrieved 21 August 2023.

12. Jetish Kadishani "Masakra e Gurbardhit" (The Massacre of Gurabardhi). Bujku, Prishtina. August 28, 1997, p-8.

13. Pllanaj and Emin Kabashi, Prof. Dr. Nusret (2001). The Terror of Invading Serbia over Albanians 1844-1999. Prishtina: Arkivi Shtetëror i Kosovës. ISBN 9951404006. Retrieved 21 August 2023.

14. The Practice of Bourgeois Class Justice in the Struggle Against the Revolutionary Movement of the Workers, the National Minorities and the Colonial and Semi-colonial Peoples. Mopr Publishing House. 1928. Retrieved 19 August 2023.

15. Pllana, Nusret; Kabashi, Emin (2001). Der Terror der Besatzungsmacht Serbien gegen die Albaner (in Albanian) (1918-1921, sont tues beaucoup d'albanais ainsi que leurs maisons brulees. Dans la prefecture de Peja 1563 personnes tuees et 714 maisons brulees; a Mitrovica 1330 personnes et 42 maisons brulees. ed.). Arkivi Shtetëror i Kosovës. p. 33. ISBN 978-9951-404-00-6. Retrieved 19 August 2023.

16. (Faksimile të marra nga gazeta “ Dajti”, emri i gazetës dhe një tabelë, ku tregohen mizoritë e serbëve mbi shqiptarët më 1918-1921). (Translation: (Facsimiles taken from the newspaper "Dajti", the name of the newspaper and a table, showing the atrocities of Serbs on Albanians in 1918-1921). Albanian paper "Dajti". Title: Summary of the atrocities of the Serbian forces in Kosovo (October 15, 1918-June 1, 1921). The number killed in Pristina: 4,600. Inmate casualties: 3,569. (Extracted from the Archive of the Kosovo Committee). Volume 53. "Sold wherever you want".

17. Elsie, Robert. "The Situation of the Albanian Minority in Yugoslavia Memorandum Presented to the League of Nations". albanianhistory.net.

18. "Statistics of the Rugova Massacre". www.albanianhistory.net.

19. Sherifi, Remzije (2007). Shadow Behind the Sun. Sandstone. p. 35. ISBN 978-1-905207-13-8. Retrieved 19 August 2023.

20. Studia Albanica (in French). L'Institut. 1981. p. 74. Retrieved 19 August 2023.

21. Krasniqi, Mark (1984). Lugu i Baranit: monografi etno-gjeografike (in Albanian). Akademia e shkencave dhe e arteve e Kosovës. p. 37. Retrieved 19 August 2023.

22. Jarman, Robert L. (1997). Yugoslavia: 1918-1926 (Un detachement montenegrin do comitadjis a esanye de dearmer un ommercant albanais. Vers le decembre 15 ont eu lieu les massacres Podgur. On a detruit 138 maisons; 400 maisons pillees. Villeards et enfante massacres. (Translation: A Montenegrin detachment from comitadjis tried to disarm an Albanian trader. Around December 15, the Podgur massacres took place. 138 houses were destroyed; 400 houses looted. Villers and child massacres.) ed.). Archive Editions Limited. p. 165. ISBN 978-1-85207-950-5. Retrieved 19 August 2023.

23. Camaj, Albert (24 December 2019). "MALESIA.ORG - Tuz, Malësi - JUNÇAJ: 100 VJETORI I MASAKRËS SË HOTIT". MALESIA.ORG - Tuz, Malësi. Retrieved 21 August 2023.

24. "Hoti massacre commemorated; Albanian-American prosecutor Gjon Junçaj: End of 100 years of Silence". Oculus News. 7 December 2019. Retrieved 21 August 2023.

25. "Përkujtohet masakra e Hotit/ "Jam pasardhës i një prej viktimave", prokurori shqiptaro-amerikan: Fund heshtjes 100-vjeçare". www.balkanweb.com (in Albanian). Retrieved 21 August 2023.

26. K, Star Plus (7 December 2019). "MASAKRA E HOTIT, PROKURORI SHQIPTAR I SHBA: S'KA MË HESHTJE". STAR PLUS TV - SHKODER. Retrieved 21 August 2023.

27. Elsie, Robert; Destani, Bejtullah D. (30 January 2018). Kosovo, A Documentary History: From the Balkan Wars to World War II. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-78672-354-3. Retrieved 19 August 2023.

28. Shaban Braha, Gjenocidi serbomadh dhe qëndresa shqiptare ( 1844-1990), Lumi-T, Gjakovë, 1991, p. 225-375.

29. Hamit Boriçi, Një shekull e gjysmë publicistikë shqiptare ( 1848-1997), Tiranë, 1997, p. 84-85.

30. Blendi Fevziu, Histori e shtypit shqiptar 1848-2005, Onufri, Tiranë, 2005, p. 60.

31. Division, Library of Congress Federal Research (1994). Albania: A Country Study. Federal Research Division, Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0792-0. Retrieved 19 August 2023.

32. Bieber, Florian; Daskalovski, Zidas (2 August 2004). Understanding the War in Kosovo. Routledge. p. 17. ISBN 978-1-135-76155-4. Retrieved 19 August 2023.

33. The Near East. 1921. Retrieved 19 August 2023.

34. Phillips, David L. (20 July 2012). Liberating Kosovo: Coercive Diplomacy and U. S. Intervention (Serbian troops cracked down, killing more than 6,000 Albanians ed.). MIT Press. p. 5. ISBN 978-0-262-30512-9. Retrieved 19 August 2023.

35. RSH), Instituti i Historisë (Akademia e Shkencave e) (1993). The Truth on Kosova. Encyclopaedia Publishing House. Retrieved 19 August 2023.

36. "Shkrim i vitit 1921, për krimet serbe në Kosovë: Tokat u dogjën, popullata u masakrua, pronat u plaçkitën!". Telegrafi (in Albanian). 2 March 2020.

37. Motta, Giuseppe (25 March 2014). Less than Nations: Central-Eastern European Minorities after WWI, Volumes 1 and 2. Cambridge Scholars Publishing. p. 221. ISBN 978-1-4438-5859-5. Retrieved 19 August 2023.