Sovraniteti indigjen australian
Sovraniteti indigjen australian, i quajtur gjithashtu kohët e fundit sovraniteti Blak, përfshin të drejtat e ndryshme të pretenduara nga popujt aborigjenë dhe të ishujve të Ngushticës Torres brenda Australisë. Të drejta të tilla thuhet se rrjedhin nga pushtimi dhe pronësia e popujve indigjenë të Australisë përpara kolonizimit dhe nëpërmjet lidhjes së tyre të vazhdueshme shpirtërore me tokën. Sovraniteti indigjen nuk njihet në Kushtetutën Australiane ose sipas ligjit Australian.
Lëvizjet politike u shfaqën në shekujt e 20-të dhe të 21-të rreth kauzës së sovranitetit indigjen, duke kërkuar të drejta të ndryshme politike, ekonomike dhe kulturore brenda dhe jashtë shtetit australian. Këto kanë përfshirë të drejtat e tokës,[1] të drejtën që popujt indigjenë të trajtohen si një shtet i veçantë me ligjet dhe institucionet e tyre,[2] dhe të drejta të ndryshme të pronësisë kulturore dhe intelektuale.[3] Këto të drejta nuk janë fikse, me të drejtën për sovranitet të të dhënave indigjene që shfaqet në kontekstin e mbledhjes më të madhe të të dhënave nga qeveritë.[4] Sipas disa mbështetësve, njohja e pushtimit dhe pronësisë së mëparshme të Australisë do të thotë pranim i sovranitetit të popujve indigjenë dhe hap rrugën për traktate midis tyre dhe qeverive të Komonuelthit dhe të shteteve dhe territoreve.
Diskutimi i konceptit ishte i spikatur në fushata të ndryshme rreth referendumit të dështuar të 14 tetorit 2023, i cili do të kishte ndryshuar Kushtetutën për të përshkruar një Zë Indigjen në Parlament. Udhëheqësit e lëvizjes për sovranitetin Blak si Majkëll Mansell në Tasmani dhe senatorja Lidia Thorp në Viktoria nuk e mbështetën Zërin, mbi bazën se do të ndikonte në sovranitetin dhe se traktatet kërkohen së pari për t'u përfshirë në diskutime sovran me sovran.[5]
- ^ "What's Indigenous sovereignty and can a Voice extinguish it?". Sydney Morning Herald (në anglishte australiane). 9 shkurt 2023. Marrë më 25 shkurt 2023.
- ^ Langton, Marcia (2020). "Understanding sovereignty". Agreements, Treaties and Negotiated Settlements (në anglishte australiane). Marrë më 2024-01-04.
- ^ "Self-determination for Aboriginal and Torres Strait Islander peoples". Australian Indigenous Governance Institute (në anglisht). Marrë më 2024-01-04.
- ^ Kukutai, Tahu; Taylor, John (2016-11-25). Indigenous Data Sovereignty: Toward an Agenda (në anglisht). ANU Press. ISBN 9781760460303.
- ^ Om, Jason (2023-10-04). "Blak Sovereign Movement No campaigners push for treaty instead of Voice". ABC News (në anglishte australiane).