Tarikatet e Shi'tëve: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Goelia (diskuto | kontribute) v Goelia zhvendosi faqen Shia Islam te Shiitët: shqip |
Jam perpjekur te analizoj Shiizmin dhe doktrinen e saj nga nje pikepamje akademike. Permbledhja e meparshme ishte e pamjaftueshme e trajtuar ne menyre te cunguar, pa referenca dhe e strukturuar ne menyre jo serioze. |
||
Rreshti 1:
[[File:Names of twelve imams.gif|thumb|12
'''
'''Allahume Sali Ala Seydina Muhhamad, wa ala ali Muhammad!'''
'''Shia '''
شيعة ''shīʻah'' /ˈʃiːʕa/Vjen nga fjala ndjekës; si dhe eshte fraza e shkurtuar e frazes historike ''shīʻatu ʻAlī'' (شيعة علي /ˈʃiːʕatu ˈʕaliː/) qe do te thote Ndjekes i Imam Ali(A.S). Imam Ali ishte Prijesi i Besimtareve<ref>The New Encyclopædia Britannica, Jacob E. Safra, Chairman of the Board, 15th Edition, Encyclopædia Britannica, Inc., 1998, ISBN 0-85229-663-0, Vol 10, p. 738</ref>, dhendri i Profetit Muhammad(S.A.W.A.S) dhe trashegimtari politik e shpirteror i ummetit Musliman. Kujtojme fjalen e profetit i cili thote:"E drejta e Alise mbi ummetin eshte si e drejta e Babait mbi femijen e tij". Shia eshte sekti i dyte me i madh i Islamit me rreth 20-30% te ndjekesve mysliman anembane botes me rreth 50% te ndjekesve ne boten arabe.
'''Terminologjia'''
Termi per here te pare u perdor gjate kohes se Muhamedit.<ref>[[Shia Islam#CITEREFTabataba.27i1977|Tabataba'i 1977]], p. 34</ref> Sot, kjo fjale i referohet Muslimaneve te cilet besojne se lidershipi i komunitetit mysliman pas muhamedit i takonte me te drejte Alisë dhe pasardhësve të tij. Nawbakhti thekson se termi Shia refersi referohetnje grupi besimtaresh mysliman te cilet ne kohen e profetit dhe pas tij e shikonin Alinë si Imam dhe Kalif. <ref>[[Shia Islam#CITEREFSobhani2001|Sobhani 2001]], p. 97</ref> [[Al-Shahrastani]] shprehet se termi Shia i referohet atyre qe besojne se Alia ishte perzgjedhur si Pasardhësi, Imami dhe kalifi nga profeti<ref>[[Shia Islam#CITEREFSobhani2001|Sobhani 2001]], p. 98</ref> dhe gjithashtu se Autoriteti i Alisë kurrë nuk del nga dera e pasardhesve te tij<ref>[[Shia Islam#CITEREFVaezi2004|Vaezi 2004]], p. 54</ref>. Sipas SHijave ky besim eshte shprehur ne Kuran si dhe trashegimine historike te Islamit. Shehleret dhe dijetaret Shiite theksojne nocionin e autoritetit te lidhur me familjen e profeteve ashtu siç ajeti kuranor 3:33,34 tregon: ''"Allahu i zgjodhi Ademin, Nuhun, familjen e Ibrahimit dhe familjen e Imranit mbi të gjithë njerëzit (e kohës së tyre).- (33)(Ata ishin) pasardhës të njëri - tjetrit. Allahu dëgjon dhe di çdo gjë. (34)''<ref>[[Shia Islam#CITEREFCornell2007|Cornell 2007]], p. 218</ref>''"''
'''Fillesat e skizmes Islame'''
Konflikti rreth skizmes se madhe ndermjet Sunnive dhe Shiiteve i ka fillesat e saj ne ngjarjen e Ghadir Khom. Kjo ngjarje do te behej mbas vdekjes se profetit kyç ne zberthimin e te vertetes se cili ishte Khalifa (Imam)i drejte qe do e trashegonte ummetin Mysliman pas themelimit te tij nga vula e profeteve Hz. Muhammad (S.A.W.A.S). Ne perfundim te haxhit te fundit Xhebraili njofton Muhamedin te lajmerojën ummetin per lajmin e ardhur nga qiejt. U zbulua ajeti Kuranor:
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّـهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ۗ إِنَّ اللَّـهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ
''O i Dërguar! Trego atë që të është shpallur nga Zoti yt! Në qoftë se nuk e bën këtë, atëherë nuk e ke përcjellë Mesazhin e Tij; Allahu të ruan ty prej njerëzve. Natyrisht që Allahu nuk i udhëzon njerëzit që nuk besojnë.(5:67).''<ref>Esposito, John. "What Everyone Needs to Know about Islam." Oxford University Press, 2002 | ISBN 978-0-19-515713-0. p. 40</ref>
Profeti yne me te marre lajmin urdheron haxhite te cilet kishin filluar te largoheshin te rikthehen, pasi duhej te bente nje lajmerim te rendesishëm. Vendi quhej Ghadir Khom, nje oaz i vogel mes Mekës e Medinës. Ai urdheron qe te ndertohet nje fare pirgu i larte, si nje lloj podiumi ku edhe do mbante fjalimin e tije para rreth 120.000 haxhilerëve. Ne kete takim raportohet nga Sahih Muslim, Tabarri, Tirmidhi etj duke thene: " Une po ju le pas dy gjera me vlere (thaqalayn) ne mesin tuaj: Librin e Allahut dhe gjakun tim (`itrah), Ehlibejtin Tim (Ahl al-Bayt), pasi me te vertete, te dy nuk do te ndahen deri sa te vijne prap tek une ne oazin (e al-Kawthar ne diten e gjykimit)." Ne ate moment thirri Hz. Aline ti afrohej, ai morri doren e e ngriti lart dhe tha:" 'I cilëdo kujt une jam imam(lider), atehëher Ali eshte imami(lideri) i tij ai eshte Ali Ibn Abi Talib, vellai im, pasuesi i vullnetit tim (''Wasiyyi''), pasimi i te cilit si gardiani juaj dhe lider heshte lajmeruar nga Allahu, i madheruar.<ref>[http://www.al-islam.org/ghadir/incident.htm "Event of Ghadir Khumm"]. Al-islam.org. Retrieved 2011-05-04.</ref><ref>[[The Last Sermon of Muhammad by Shia Accounts]]</ref> Ky hadith raportohet ne 6 Sahihet e Ehlu Sunnas si dhe Librat e shkolles Xhaferi (Imamije/Shiite) si Al-Khafi, Bihar un Envar, etj.
Shijat e bazojne mesazhin e tyre ne Kuran dhe Sunen e hadithet e Profetit si dhe hadithet e Imamëve(A.S)<ref>[http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2189?_hi=26&_pos=238 "From the article on Shii Islam in Oxford Islamic Studies Online"]. Oxfordislamicstudies.com. Retrieved 2011-05-04.</ref><ref>Esposito, John. "What Everyone Needs to Know about Islam." Oxford University Press, 2002 | ISBN 978-0-19-515713-0. p. 40</ref>. Shijat besojne se Imam Ali ishte emëruar nga Allahu si pasardhës i Muhamedit si Imami i Parë<ref>[http://www.al-islam.org/principles-shiite-creed-ayatullah-ibrahim-amini/lesson-13-imams-traits "Lesson 13: Imam's Traits"]. ''Al-Islam.org''</ref>. Shijat e zgjeroje doktrinen "Imami" edhe ne familjen e pejgameri, ''[[Ahl al-Bayt]]'' ("njerëzit e Shtëpisë"), te njohur si Imamë, te cilet kane pushtet dhe autoritet special mbi ummetin.
'''Persekutimi'''
Historia e raporteve Sunni-Shia shpesh here eshte perfshire ga dhuna, duke pasur fillesat qe ne kohen me te hershem te ndarjes se ketyre sekteve. Ne periudha te ndryshme pergjate historise Shiat kane pesuar persekutim te madh dhe çnjerezor.<ref>''([[Ya'qubi]]; vol. III, pp. 91–96'', and ''[[Tarikh Abul Fida]]', vol. I, p. 212.)''
</ref><ref>[https://books.google.com/?id=PcKBtc8bymoC&pg=PA237&dq=shia+persecution ''The Psychologies in Religion, E. Thomas Dowd and Stevan Lars Nielsen, chapter 14'']. Books.google.com. 2006-02-22. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-0-8261-2856-0|978-0-8261-2856-0]]. Retrieved 2011-05-04.</ref><ref>Maddox, Bronwen (2006-12-30). [http://www.timesonline.co.uk/article/0,,30809-2523714,00.html "Hanging will bring only more bloodshed"]. ''The Times''. London. Retrieved 2010-05-23.</ref><ref>[http://www.nmhschool.org/tthornton/mehistorydatabase/shia.php The Shia, Ted Thornton, NMH, Northfield Mount Hermon] [https://web.archive.org/web/20090813160720/http://www.nmhschool.org/tthornton/mehistorydatabase/shia.php Archived] 13 August 2009 at the [[Wayback Machine]].</ref>
Gjate qeverisjes se dinastise Umavije, shume udheheqesa Sunni i konsideronin shiat si kercenim –te pushtet politik dhe shpirteror te Ummetit.<ref>[http://www.islamfortoday.com/shia.htm "The Origins of the Sunni/Shia split in Islam"]. Islamfortoday.com. Retrieved2011-05-04.</ref> Udheheqesit Sunni kerkuan te margjinalizonin elemtin Shiit ne boten arabe,dhe me vone dinastia Abaside tradhetoi aleatet e tyre Shiite dhe i burgosen, persekutuan, dhe i vrane. Persekucioni i Shijave pergjate historise sipas burimeve edhe Sunnitshpesh eshte karakterizuar nga veprime brutale dhe genocid. Duke perbere 20–30% te te gjithe popullsise Myslimane ne bote, Shijat vazhdojne te jene nje komunitet i margjinalizuar deri ne kete dite ne shume vende arabe te dominuara nga Sunnit, pa te drejta per te praktikuar te drejat e tyre fetare.
Ne vitin 1514 sulltani [[Sultan|Osman]], [[Selim I]], urdheroi masakrimin e 40,000 Shiiteve te Anadollit.<ref>George C. Kohn (2007.) ''Dictionary of Wars''. Infobase Publishing. p.385. ISBN 0-8160-6577-2</ref> Sipas [[Jalal Al-e-Ahmad]], "Sulltan Selimi e çoi situaten ne aq ekstrem sa ai lajmeroi se vrasja e nje Shiite ka vleren e vrasjes së 70 te Krishtereve."<ref>George C. Kohn (2007.) ''Dictionary of Wars''. Infobase Publishing. p.385. ISBN 0-8160-6577-2</ref>
Në 1801 Ushtrite Wahabiste te Al Saudit sulmuan dhe plaçkiten Qerbelanë, tyrben Myslimane Shiite ne Irakun Lindor i cili eshte vendi i prehjes se Nipave te Profetit, Hysenit(A.S) dhe Abaz Aliut(A.S)
Nen regjimin e Sadam Huseinit(L.A), nga 1973 deri me 2003, ne Irak, Myslimanet Shiite u persekutuan ne menyre te tmerrshme.<ref>Gritten, David (25 February 2006). [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/4750320.stm "Long path to Iraq's sectarian split"]. ''[[BBC News]]''. Retrieved 19 April2015.</ref>
'''Doktrina'''
Doktrina shiite bazohet ne 5 principe.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/shiite-doctrine "Shiʿite Doctrine"]. ''iranicaonline.org''.</ref> Kto principe njihen si ''Usul ad-Din'' dhe ato vijojne si me poshte:
# '''Monoteizmi''', Allahu eshte një dhe unik.
# '''Drejtësia''' koncepti i moralit bazuar në etkiën, paanësinë, dhe barazinë, si dhe me ndëshkim në rast te shkeljes se etikes se lart permendur.
# '''[[Nubuwwah|Pejgamerllëku]]''', instutucioni ne te cilin Allahu dergon emisaret e tij, soe profetët, per te udhezuar njerëzimin.
# '''[[Imamate|Imamat]]''', nje institucion hyjnor i cili pason institucionin e Pejgaerllëku. Emisaret e tij (imamët) të emëruar ne menyrë hyjnore( nga Allahu) .
# '''Gjykimi i fundit''' Dita e Gjykimit ne të cilën Allahu do te tubojë njerëzinë.
Më specifikisht, keto parime jane te njohura si Usul al-Madhhab (principtet e Sektit Shiit) sipas Xhaferive dhe Imamive te cilet dallojne nga Daruriyat al-Din (Bazat e fesë) të cilat janë parimet e te qenit mysliman. Bazat e fesë nuk përfshijnë ''Imamatin'' pasi nuk eshte kusht per myslimanin per tu njohur si i tille. Gjithsesi,kjo kategori, sipas dijetareve Shiite si Ayatollah Abu al-Qasim al-Khoei (radiallahu anhu) perfshin besimin ne zot, Profet, në ditën e gjykimit si dhe nevoja te tjera (si besimi ne ëngjuj).Ne kete pikepamje Shiat bejne nje dallim ndermjet besimit ne parimet baze te Islamit ne njeren ane dhe doktrines Shiite nga ana tjeter si Imamati.
[[Kategoria:Islam]]
| |||