[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Rreshti 89:
 
Buda prezantoi konceptin se nuk ka vetvete të përhershëm (shpirt), dhe ky koncept qendror në budizëm quhet ''[[Anatta|anattā]]''.<ref name="Kalupahana1975p115">{{cite book|author=David J. Kalupahana|title=Causality: The Central Philosophy of Buddhism|url=https://books.google.com/books?id=GOYGAAAAYAAJ|year=1975|publisher=University Press of Hawaii|isbn=978-0-8248-0298-1|pages=115–119}}</ref><ref>{{cite book|author=Peter Harvey|title=An Introduction to Buddhism: Teachings, History and Practices|url=https://books.google.com/books?id=u0sg9LV_rEgC|year=2012|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-85942-4|pages=57–62}}</ref><ref name="Leaman2002p23">{{cite book|author= Oliver Leaman|title= Eastern Philosophy: Key Readings|url=https://books.google.com/books?id=vK-GAgAAQBAJ |year=2002|publisher=Routledge |isbn=978-1-134-68919-4 |pages=23–27 }}</ref> MTraditat kryesore bashkëkohore budiste si traditat Theravada, Mahayana dhe Vajrayana pranojnë mësimet e Budës. Këto mësime pohojnë se ka rilindje, nuk ka vetë të përhershëm dhe nuk ka asnjë [[Atman (Buddhism)|ātman]] (shpirt) të pakalueshëm që lëviz nga jeta në tjetrën dhe i lidh këto jetë së bashku, ka këmbëngulje, që të gjitha gjërat përbërëse siç janë qeniet e gjalla janë agregatet të shpërndahen në vdekje, duke u rimishëruar.<ref>{{cite book|author=Malcolm B. Hamilton|title=The Sociology of Religion: Theoretical and Comparative Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=ANaHAgAAQBAJ|date=12 June 2012|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-97626-3|pages=73–80}}</ref><ref>{{cite book | last =Raju | first =P. T. | year =1985 | title =Structural Depths of Indian Thought | publisher =State University of New York Press | isbn =978-0-88706-139-4 |url=https://books.google.com/books?id=wZ_iahRQomwC|pages=147–151}}</ref><ref>{{cite book|author=Norman C. McClelland|title=Encyclopedia of Reincarnation and Karma|url=https://books.google.com/books?id=S_Leq4U5ihkC| year=2010| publisher=McFarland|isbn=978-0-7864-5675-8|page=89}};<br>{{cite book|author=Hugh Nicholson|title=The Spirit of Contradiction in Christianity and Buddhism| url=https://books.google.com/books?id=bSbnCwAAQBAJ |year=2016| publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-045534-7|pages=23–25}}</ref> Ciklet e rilindjes vazhdojnë pafund, thotë Budizmi dhe është burim i ''Dukkha'' (vuajtjes, dhimbjes), por ky reinkarnim dhe cikli ''Dukkha'' mund të ndalet përmes nirvana-s. Doktrina ''anattā'' e budizmit është një kontrast me Hinduizmin, ky i fundit që pohon se "shpirti ekziston, është i përfshirë në rilindje, dhe përmes këtij shpirti gjithçka është e lidhur".<ref>{{cite book|first=Walpola |last=Rahula|title=What the Buddha Taught|location=London|publisher=Gordon Fraser |year=1990|page=51}}</ref>{{sfn|Trainor|2004|p=58, '''Quote:''' "Buddhism shares with Hinduism the doctrine of Samsara, whereby all beings pass through an unceasing cycle of birth, death and rebirth until they find a means of liberation from the cycle. However, Buddhism differs from Hinduism in rejecting the assertion that every human being possesses a changeless soul which constitutes his or her ultimate identity, and which transmigrates from one incarnation to the next.}}<ref name="buswelllopezp708">{{cite book|author1=Robert E. Buswell Jr.|author2=Donald S. Lopez Jr.|title=The Princeton Dictionary of Buddhism|url=https://books.google.com/books?id=DXN2AAAAQBAJ|year=2013|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-4805-8|pages=708–709}}</ref>
 
Traditat e ndryshme brenda budizmit kanë ofruar teori të ndryshme për atë që rimishërohet dhe se si ndodh rimishërimi. Një teori sugjeron që ajo të ndodhë nëpërmjet ndërgjegjes (Pali: ''samvattanika-viññana'')<ref>([[Majjhima Nikaya|M]].1.256) "Post-Classical Developments in the Concepts of Karma and Rebirth in Theravada Buddhism." by Bruce Matthews. in ''Karma and Rebirth: Post-Classical Developments'' State Univ of New York Press: 1986 {{ISBN|0-87395-990-6}} pg 125</ref><ref>Collins, Steven. ''Selfless persons: imagery and thought in Theravāda Buddhism'' Cambridge University Press, 1990. {{ISBN|0-521-39726-X}} pg 215, [https://books.google.com/books?id=ruJvjdNQVPIC&pg=RA1-PA115&lpg=RA1-PA115&dq=samvattanika&source=bl&ots=d_WluqzeuL&sig=SX1Ua5bfFDZJB16eOueopPtVntw&hl=en&ei=bfpFS5WzOs-UtgfU16z7AQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=14&ved=0CD8Q6AEwDQ#v=onepage&q=samvattanika&f=false Google Books]</ref> ose rrjedhës së ndërgjegjes (Pali: ''viññana-sotam'',<ref>([[Digha Nikaya|D]].3.105) "Post-Classical Developments in the Concepts of Karma and Rebirth in Theravada Buddhism. by Bruce Matthews. in Karma and Rebirth: ''Post-Classical Developments'' State Univ of New York Press: 1986 {{ISBN|0-87395-990-6}} pg 125</ref> Sanskrit: ''vijñāna-srotām, vijñāna-santāna'', ose ''citta-santāna'') pas vdekjes, e cila rimishërohet bashkësi të re. Ky proces, thekson këtë teori, është i ngjashëm me flakën e një qiri të vdekur që ndez një tjetër. <ref>{{cite book|author=David J. Kalupahana|title=Causality: The Central Philosophy of Buddhism|url=https://books.google.com/books?id=GOYGAAAAYAAJ|year=1975|publisher=University Press of Hawaii|isbn=978-0-8248-0298-1|page=83}}</ref><ref>{{cite book|author1=William H. Swatos |author2=Peter Kivisto |title=Encyclopedia of Religion and Society |url=https://books.google.com/books?id=6TMFoMFe-D8C |year=1998|publisher=Rowman Altamira|isbn=978-0-7619-8956-1|page=66}}</ref> Ndërgjegjja në qenien e sapolindur nuk është as e njëjtë as e krejtësisht e ndryshme nga ajo e të vdekurit, por të dyja formojnë një vazhdimësi apo rrjedhë shkakësore në këtë teori budiste. Transmigrimi është i ndikuar nga e kaluara e ''karma''-s (''kamma'').<ref>His Holiness the Dalai Lama, ''How to Practice: The Way to a Meaningful Life'' (New York: Atria Books, 2002), p. 46</ref><ref>Bruce Matthews in Ronald Wesley Neufeldt, editor, ''Karma and Rebirth: Post Classical Developments.'' SUNY Press, 1986, page 125. [https://books.google.com/books?id=iaRWtgXjplQC&pg=PA126&dq=Bija+Niyama&lr=#PPA125,M1 Google.com]</ref> Shkaku kryesor i rilindjes, thotë Budizmi, është qëndrimi i ndërgjegjes në injorancë (Pali: ''avijja'', Sanskrit: ''[[avidya (Buddhism)|avidya]]'') për natyrën e realitetit dhe kur kjo injorancë çrrënjoset, rilindja pushon.<ref>Peter Harvey, ''The Selfless Mind.'' Curzon Press 1995, page 247.</ref>
 
[[File:Shamon jigoku zôshi.jpg|thumb|Një pikturë japoneze e shekullit të 12 që tregon një nga gjashtë sferat budiste të rimishërimit (''rokudō'', 六道).]]
Traditat budiste gjithashtu ndryshojnë në detajet e tyre mekanike për rilindjen. Budistë Theravada pohojnë se rilindja është e menjëhershme ndërkohë që shkollat tibetiane mbajnë nocionin e një ''[[bardo]]'' (gjendje e ndërmjetme) që mund të zgjasë deri në 49 ditë.<ref>{{cite book|author1=Robert E. Buswell Jr.|author2=Donald S. Lopez Jr.|title=The Princeton Dictionary of Buddhism|url=https://books.google.com/books?id=DXN2AAAAQBAJ|year=2013|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-4805-8|pages=49–50, 708–709}}</ref><ref>The Connected Discourses of the Buddha. A Translation of the Samyutta Nikaya, Bhikkhu Bodhi, Translator. Wisdom Publications. Sutta 44.9</ref> Koncepti i rilindjes ''bardo'' të budizmit tibetian, së bashku me ''[[yidam]]'', u zhvillua në mënyrë të pavarur në Tibet pa ndikim indian dhe përfshin 42 perëndi paqësore dhe 58 perëndi të zemëruara.<ref>{{cite book|author1=Karma-gliṅ-pa|author2=Chogyam Trungpa|author3=Francesca Fremantle|title=The Tibetan Book of the Dead: The Great Liberation Through Hearing in the Bardo|url=https://books.google.com/books?id=1p1VY3YaO9MC|year=2000|publisher=Shambhala Publications|isbn=978-1-57062-747-7|pages=xi, xvii–xxiii}}</ref> Këto ide çuan në hartime mekanike mbi karma dhe çfarë forme të rilindjes merr pas vdekjes, të diskutuara në tekste si Libri tibetian i të vdekurve (''[[Bardo Thodol|The Tibetan Book of the Dead]]'').<ref>{{cite book|author1=Karma-gliṅ-pa|author2=Chogyam Trungpa|author3=Francesca Fremantle|title=The Tibetan Book of the Dead: The Great Liberation Through Hearing in the Bardo|url=https://books.google.com/books?id=1p1VY3YaO9MC|year=2000|publisher=Shambhala Publications|isbn=978-1-57062-747-7|pages=4–23}}</ref>{{Sfn|Trainor|2004|pages=210–211}} Traditat kryesore budiste pranojnë se rimishërimi i një qenie varet nga karma e kaluar dhe merita (demerit) e akumuluar dhe se ka gjashtë sfera të ekzistencës, në të cilat mund të ndodhë rilindja pas çdo vdekjeje.{{sfn|Trainor|2004|pp=62-63}}{{Sfn|Keown|2013|pp=35-40}}<ref name="Merv Fowler 1999 65"/>
 
Brenda Zenit japonez, rimishërimi pranohet nga disa, por refuzohet nga të tjerët. Një dallim mund të nxirret mes "zenit popullor", si në Zenin e praktikuar nga laikët e devotshëm, dhe "Zenit filozofik". Zeni popullor në përgjithësi i pranon elementët e ndryshme të mbinatyrshme të budizmit, si rilindja. Megjithatë, Zeni filozofik, vë më shumë theks në momentin aktual. <ref>{{citation|last=McClelland|first=Norman C.|title=Encyclopedia of Reincarnation and Karma|page=281|year=2010|isbn=9780786456758|publisher=McFarland}}</ref><ref name=warner>{{citation|last=Warner|first=Brad|title=Hardcore Zen|isbn= 9780861719891|publisher=Wisdom Publications|year=2005|page=155}}</ref>
 
Disa shkolla konkludojnë se [[karma]] vazhdon të ekzistojë dhe t'i përmbahet personit derisa të dalë nga pasojat e saj. Për shkollën [[Sautrantika]], çdo veprim "parfumon" individin ose "mbjell një farë" që më vonë mbin. Budizmi tibetian thekson gjendjen e mendjes në kohën e vdekjes. Të vdesësh me një mendje të qetë do të nxisë një farë të virtytshme dhe një rilindje fatlume; një mendje e shqetësuar do të nxisë një farë jo virtuoze dhe një rilindje fatkeqe.<ref>''Transform Your Life'': A Blissful Journey, page 52), [[Tharpa Publications]] (2001, US ed. 2007) {{ISBN|978-0-9789067-4-0}}</ref>
 
==Hulumtimi i rimishërimit==