Hidrogjeni: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Rreshti 5:
| Seria = Jmt
}}
'''Hidrogjeni''' është një gas, ky eshte [[Elementet kimike|elementi]] i pare i tabeles periodike te elementeve. Hidrogjeni ka vetem një [[Elektroni|elektron]] ne shtresen e pare elekronike, kjo shtrese për të qenë e plotë duhet të ketë dy elektone. Masa atomike e hidrogjenit eshte 1. 008g/mol. Në bërthamën e tij ky element përmban një [[Protoni|proton]] që ka ngarkesë positive dhe në shtresën e jashtme një elektron me ngarkesë negative.
== Zbulimi ==
Rreshti 30:
|image size 2=
|image name 2 comment=
|atomic mass= 1. 00794
|atomic mass 2= 7
|atomic mass comment=
Rreshti 38:
|phase= gaz
|phase comment=
|density gplstp= 0. 08988
|density gpcm3nrt=
|density gpcm3nrt 2=
|desnity gpcm3nrt 3=
|density gpcm3mp=
|melting point K= 14. 01
|melting point C= -259. 14
|melting point F= -434. 45
|melting point pressure=
|sublimation point K=
Rreshti 51:
|sublimation point F=
|sublimation point pressure=
|boiling point K= 20. 28
|boiling point C= -252. 87
|boiling point F= -423. 17
|boiling point pressure=
|triple point K=13. 8033
|triple point kPa=7. 042
|triple point K 2=
|triple point kPa 2=
|critical point K=32. 97
|critical point MPa=1. 293
|heat fusion=(H<sub>2</sub>) 0. 117
|heat fusion 2=
|heat fusion pressure=
|heat vaporization=(H<sub>2</sub>) 0. 904
|heat vaporization pressure=
|heat capacity=(H<sub>2</sub>) 28. 836
|heat capacity pressure=
|vapor pressure 1=
Rreshti 76:
|vapor pressure comment=
|crystal structure= hekzagonal
|oxidation states=1, -1
|oxidation states comment= amphoteric oxide
|electronegativity=2. 20
|number of ionization energies=1
|1st ionization energy=1312. 0
|2nd ionization energy=
|3rd ionization energy=
Rreshti 87:
|covalent radius=31±5
|Van der Waals radius=120
|magnetic ordering= [[diamagnetik]]<ref>[http://www-d0. fnal. gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn. pdf Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds], in Handbook of Chemistry and Physics 81th edition, CRC press. </ref>
|electrical resistivity=
|electrical resistivity at 0=
|electrical resistivity at 20=
|thermal conductivity=0. 1805
|thermal conductivity 2=
|thermal diffusivity=
|thermal expansion=
|thermal expansion at 25=
|speed of sound=(gas, 27 °C) 1310
|speed of sound rod at 20=
|speed of sound rod at r. t. =
|Tensile strength=
|Young's modulus=
Rreshti 109:
|CAS number=1333-74-0
|isotopes=
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=1 | sym=H | na=99. 985% | n=0 }}
{{Elementbox_isotopes_stable | mn=2 | sym=H | na=0. 015% | n=1 | link=Deuterium }}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=3 | sym=H | na=[[Trace radioisotope|trace]] | hl=12. 32 [[years|y]] | dm=[[beta minus decay|β<sup>−</sup>]] | de=0. 01861 | pn=3 | ps=[[helium|He]] | link=Tritium }}
}}
[[Skeda:Electron shell 001 Hydrogen. svg|Struktura e elektroneve|thumb|left|250px]]
Në 1671 në një publikim kimisti Britanik [[Robert Boyle]] e pershkruan një gaz djegës që u lirua nga një reaksion në mes të [[hekuri]]t dhe acidit të holluar.
Shumë më vonë, me 1766 shkencëtari Britanik [[Henry Cavendish]] zbuloi se bëhej fjalë për një element kimik kur ai bënte eksperimente me kvik. Edhe pse ai arriti ti shpjegoj saktësisht shumë tipare, ai paramendonte se jo acidi, por metali ishte liruesi i këtij gazi. Për ketë arsyje ai e quajti elementin e zbuluar gas djegës i metalëve. Disa vjet më vonë [[Antoine Laurent de Lavoisier|Antoine Lavoisier]] e emëroi atë me emrin që aktual
Hidrogjeni eshte element mjaft i perhapur ne natyre. Hidrgjeni eshte perberesi kryesor i diellit dhe i yjeve te tjere. Ne Toke hidrogjeni gjendet afersi te vullkaneve. Ai lirohet bashke me gazrat vullkanik. Meqenese hidrogjini eshte me i lehte se ajri ai gjendet ne shtresat e larta te atmosferes. Hidrogjeni me teper gjendet i perhapur ne forme te komponimeve te tij. Komponimi me i perhapur i tij eshte uji. Hidrogjeni gjithashtu eshte perberes i naftes, qymyres dhe i lendeve te tjerate djegshme. Hidrogjeni eshte perberes i bimeve dhe i shtazeve. Buka, sheqenat, yndyrnat, proteinat dhe shume substanca te tjera te rendesishme per zhvillimin e jetes permbajne hidrogjen.
== Përbërja ==
hidrogjeni eshte elementi i par ne sp, Hidrogjeni mund të ketë dy [[Izotopi|izotope]] (iso=do te thote i njejt, topos=do te thote vend), pra jane [[atom]]e qe kane te njejtin vend ne tabelen periodike por paraqesin një masë atomike të ndryshme sepse përmbajnë një numër të ndryshëm neutronesh.
Hidrogjeni kur lidhet me elemente te tjere formon tre tipe produktesh: hidrure kriprash kur lidhet me metale, hidrure molekolare ose kovalente kur lidhet me jometale dhe e fundit hidroathartira qe janë thartira që përmbajnë hidrogjen plus jometal.
Shembujt e disa hidroathartirave mund te jen: thartira klorhidrike [[HCl]], thartira fluorhidrike [[HF]], thartira sulfhidrike [[H2S]], thartira bromhidrike [[HBr]], thartira jod'hidrike [[HI]].
== Kombinimet kimike ==
Hidrogjeni nderton komponime me nr. oksidues -1 qe quhen Hidride me elementet e gr. Ia dhe II a. Komponimet me te rendesishme jane hidridi i Litiumit-LiH, Natriumit-NaH, Kalciumit-CaH2. Hidridetperfitohen me nxemjen e metaleve te shkrira me H ne temeratue 300-700 grad celcius ne shtypje prej 101, 325 kilopaskal. Hidrogjeni me Al, He, Be nderton hidride polimerizuese kovalente te cilat nuk mund te perfitohen me sintezen direkte te elemnteve.
Hidrogjeni nderton komponime me nr. oksidues +1 me
elementet e grupit IVa te sistemit periodik qe jane Hidride neutrale, me gr. Va hidride pak acidike, me gr. VIIa hidride shume acidike.
Brenda grupeve te caktuara te elementeve karakteri bazik i hidrideve zvoglohet kurse karakteri acidik dhe temperatura e vlimit rritet. Temperatura e vlimit eshte me e madhe se sa pritet te H2O, HF, NH3, pershkak te lidhjes Hidrogjenore.
== Përdorimi ==
Është element shumë i përhapur dhe ndodhet në përbërjen e diellit ku shërben si burrim i energjis diellore. Në gjendje të lidhur ndodhet në ujë, në përbërjen e mineraleve, thëngjillit, naftës, acideve, bazave, sheqerit, alkooleve etj.
Poashtu ne te ardhmen hidrogjeni do te mund te perdoret edhe si lende djegese te motoret e ndryshem, arsyea eshte se me perdorimin e hidrogjenit si LD-se nuk do te ndotet ambienti per shkake se nuk do te lirohet SO2 si gaz i helmueshem por avujt e ujit.
== Shih dhe këtë ==
Hidrogjeni gjen perdorim edhe ne industrit e renda si te aeroplaneve si lende e par raketore sepse per njesi te mases liron me se shumti energji se gjitha lendet e djegshme.
== Lidhje të jashtme ==
| |||