Autariatët: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
v Gabime drejtshkrimore dhe lidhshmëri të paragrafëve! |
v Vendosja e etiketave në mënyrë të hijshme |
||
Rreshti 2:
{{për përmirësim}}
'''Autariatët''' ([[Gjuha latine|latinisht]] ''Autariatae'' apo ''Autariates''; [[Gjuha greke|greqisht]] Αὐταριάται) kanë qenë një fis [[Ilirët|ilir]] që u bë i mirënjohur në [[shekullin e IV pes]]. Prania e tyre në pjesët perëndimore dhe qendrore të [[Ballkanit]] ka qenë vërtetuar nga një seri të dhënash të shumta historike, gërmadha filologjike dhe një bollëk i provave materiale. Studimet mbi Autariatët filluan në fund të shekullit të 19-të
[[Skeda:Map of ancient Epirus and environs (Shqipe).svg|right|parapamje|250px|Distribution of cities in antiquity in the border of southern Illyria with Greeks and Thracians]]
== Historia ==
''Autariati'' njihet si themeluesi ((app. Illyr. 2)) i fisit sipas një miti nga [[Appian|Appiani]].
Origjina e Autariatëve mund të gjurmohet si një nga popullsitë ilire që jetonte në juglindje të [[Bosnje Hercegovine (rajon)|Bosnjës]] dhe në pjesën e sipërme të [[Podrinjes|Podrinjës]], zonë e banuar gjatë kohës së [[Bronzit]]. Lëvizjet e banorëve kanë ndryshuar ndjeshëm përbërjen etnike dhe kulturore të [[Podunavlje|Podrinjës]] përgjatë periudhave. Megjithatë,
Stabilizimi që pasoi nga lëvizjet e shkaktuar nga zhvillimi i shpejtë etnik, kulturor dhe politik i komunitetit Autariat dha si rezultat ndërlikimin dhe zhvillimin e strukturave fisnore në fiset që kishin zotëruar territoret që prej fundit të shek. 8-të (p.e.s). Vlen të cekët se varrezat ishin jashtëzakonisht të pasura, varreza në të cilat preheshin trupat e anëtarëve të dinastive lokale, të cilat u gjetën në shtator të 2009-së në një numër të [[tumuli|tumuleve]] që datojnë 7 dhe 6 shekuj para Krishtit.
▲Origjina e Autariatëve mund të gjurmohet si një nga popullsitë ilire që jetonte në juglindje të [[Bosnje Hercegovine (rajon)|Bosnjës]] dhe në pjesën e sipërme të [[Podrinjes|Podrinjës]], zonë e banuar gjatë kohës së [[Bronzit]]. Lëvizjet e banorëve kanë ndryshuar ndjeshëm përbërjen etnike dhe kulturore të [[Podunavlje|Podrinjës]]. Megjithatë, kto lëvizje të veçanta nuk ndikuan në mënyrë të konsiderueshme në zonat e banuar prej [[kultura Glasinac|Kohës së Akullit]] tek periudha e mëvonshme, ajo e Bronzit. Stabilizimi që pasoi nga lëvizjet e shkaktuar nga zhvillimi i shpejtë etnik, kulturor dhe politik i komunitetit Autariat dha si rezultat ndërlikimin dhe zhvillimin e strukturave fisnore në fiset që kishin zotëruar territoret që prej fundit të shek. 8-të (p.e.s). Vlen të cekët se varrezat ishin jashtëzakonisht të pasura, varreza në të cilat preheshin trupat e anëtarëve të dinastive lokale, të cilat u gjetën ((Citation needed | data =)) në shtator të 2009-së në një numër të [[tumuli]] që daton 7 dhe 6 shekuj para Krishtit.
Për shkak të ndikimeve të jashtme të shumta politike dhe ekonomike, komunitetet Autariat u bashkua në një njësi të vetme politike gjatë shekullit të 6 (p.l.k). Pasi u bashkuan, Autariatët filluan të zgjeroheshin drejt lindjes kryesisht në territoret e kontrolluara nga Tribalët. Për më tepër, ata u zgjeruan edhe drejt jugut ku ata mposhtën [[Ardianët]], rivalët e tyre të vjetër.
=== Aktivitetet e Autariatëve ===
Ndërmjet shekujve 6 dhe 5 (p.l.k), popujt që ishin të prekur drejtpërdrejt nga zgjerimi i tyre u ndikuan thellësisht. [[Ardianët|Ardianë]]<nowiki/>t u zhvendosën drejt brigjeve dhe Tribalët në lindje. Zgjerimi i'u mundësoi atyre të arrinin kontrollin hegjemonik mbi një pjesë të brendshme të Gadishullit Ballkanik. Klasa udhëheqëse e shoqërisë Autariate e arriti kulmin e zhvillimit të saj politik dhe ekonomik, që vihet re nga tumulet e madh luksoze mbretërore dhe varret e krijuara gjatë shekullit të 5 (p.l.k).
[[Straboni]] kur u referohej Autariatëve si "një nga fiset më të mëdha dhe më të fuqishme ilire" i referohet me shumë gjasa kësaj periudhe. Kulmi i zhvillimit të tyre u pasua nga një rënie graduale e tyre në fund të vitit [[310 pes|310 (p.l.k)]] dhe me zhdukjen e papritur<ref>Wilkes, J. J. ''The Illyrians'', 1992, p. 145, ISBN 0-631-19807-5. ''While the once formidable Autariatae had vanished long before the Roman conquest, and the Triballi, Scordisci and Moesi all declined to insignificant remnants, the Dardani...''</ref> për shkak të migrimeve kelte<ref>Wilkes, J. J. ''The Illyrians'', 1992, p. 75, ISBN 0-631-19807-5. ''...Alföldy suggests that this Celtic component may derive from the impact of the migrating Celts on the Illyrian Autariatae, but it now seems that they dwelt not there but further south between the `real Illyrians' around the Lake of ...''</ref>
Line 25 ⟶ 24:
Një praktikë standarde të Autariatae shkaktuar vrasjen e tyre të dobët dhe të plagosur. Kjo kishte për qëllim për të parandaluar individët urtë nga të bjerë në duart e fiseve armikut.<ref>Wilkes, J. J. ''The Illyrians'', 1992, p. 243, ISBN 0-631-19807-5. ''...the skull of an enemy as a drinking tankard. The practice of mutilating prisoners may be the reason why the Autariatae killed their own weak and wounded, so that they did not fall into the hands of the enemy live and...''</ref>
Autariatët lanë një trashëgimi të pasurisë materiale. Deri më tani, më shumë se 100
.
. Autariatët janë një shembull klasik i njerzëve të viseve malore, të cilët shfaqin të gjitha veçoritë e vendbanimit të tyre, si mentaliteti (Ruajtja e besimeve të vjetra). Ata kanë mbajtur me forcë zakonet e tyre të varrimit me djegie në tumule, të cilat nuk kanë ndryshuar deri në shuarjen e tyre . Mbetjet arkeologjike tregojnë se jeta fetare u ndikua nga paraardhësi i tyre, si kulti i perëndisë së Diellit. Mund të gjeni dëshmi të shumta të kultit diellor në të gjithë territoret e kontrolluara dikur prej tyre. Ekonomia bazohej në atë të kafshëve të mbarështimit, në metalpunuese(zejtare) dhe në atë tregtare. Për shkak të nevojave të saj për mallëra nga Greqia Antike dhe Italia(Romakët, Etruskët), ky fis ilir ishte një nga partnerët tregtar më të mëdhenj të Ballkanit perëndimor dhe qendror për të fiset tregtare greke dhe ato Italike midis shekujve 6-7 (p.l.k) .{{Citation needed|date=February 2008}}▼
▲
Ekonomia bazohej në blegtori, atë metalpunuese(zejtare) dhe në atë tregtare. Për shkak të nevojave që kishte për mallërat nga Greqia Antike dhe Italia(Romakët, Etruskët), ky fis ilir ishte një nga partnerët tregtar më të mëdhenj të Ballkanit perëndimor dhe qendror për të fiset tregtare greke dhe Italike midis shekujve 7-6 (p.l.k){{Citation needed|date=February 2008}}
== Referenca ==
| |||