Sami Frashëri: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
ndryshimi
plotesime
Rreshti 31:
| çmime
}}
'''Sami [[Beu|bej]] Frashëri''' i njohur në kohën e tij si '''Shemsedin Sami Bej''' ([[Gjuha turke|turqisht]]: ''Şemseddin Sami Bey''; [[1 qershor]] [[1850]], [[Frashëri (Përmet)|Frashër]] - [[18 qershor]] [[1904]], [[Stambolli|Stamboll]]) ka qenë funksionar dhe intelektual i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] si dhe një shkrimtar, filozof, dramaturg dhe figurë themeltare e [[Rilindja Kombëtare|Rilindjes Kombëtare Shqiptare]], së bashku me dy vëllezërit e tij [[Abdyl Frashëri|Abdylin]] dhe [[Naim Frashëri|Naimin]].
 
Ndryshe nga Naimi që përkrahu gjuhën amtare, Samiu bashkëpunoi për reformën e gjuhës osmane-turke,<ref>{{Cite book|title=Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes|last=Çabej|first=Eqrem|publisher=Çabej|year=2006|isbn=99927-33-72-1|location=Tiranë|pages=109}}</ref> në hapësirën shprehëse të së cilës loboi për identitetin, problematikat dhe çështjen shqiptare.<ref name="Gawrych12819201642072" />
 
== Biografia ==
Line 38 ⟶ 40:
Mësimet e para i mori në fshatin e lindjes së bashku me Naimin në [[Teqeja e Frashërit|Teqenë e Frashërit]].<ref name=":03">Kastriot Bezati (2012), ''Cili ishte fati pasardhësve të familjes së Naim Frashërit, nga vajzat deri tek Asllan Rusi: sëmundja e Naimit, vlerësimi i i Faik Konicës dhe jeta e vajzave të tij, ja trungu familjar i poetit të madh'', [[Tirana observer]]. - p. 1032, 20 shtator, 2012, p. 10 - 11.</ref> Pas vdekjes së prindërve, me në krye vëllain e madh që ishte bërë zot shtëpie, [[Abdyl Frashëri|Abdylin]], më 1865 familja u shpërngul në [[Janina|Janinë]], ku sërish me Naimin ndoqi dhe mbaroi gjimnazin grek "[[Zosimea]]" më 1869. Përgjatë rrugëtimit shkollor ra në kontakt me filozofinë perëndimore, greqishten e lashtë dhe të renë, latinishten, frëngjishten dhe italishten. Më pas në një shkollë po lokale, nxuri mësoi [[arabishtja|arabisht]], [[persisht]] dhe [[turqisht]].<ref name="Gawrych90" /> Si nxënës i shkëlqyer, kreu programin tetëvjeçar të shkollës në shtatë vite; shkollë të cilën më vonë në jetë e cilësonte "të shkëlqyer". Duke qenë shkolluar në mjedise të ndryshme kulturore dhe gjuhësore, u aftësua me mjetet e duhura intelektuale dhe emocionale për të hulumtuar kultura të ndryshme.<ref>{{harvnb|Gawrych|2006|pp=13-14.}}</ref> .
 
Më [[1872]] po prapë me Naimin, u vendos në [[Stamboll]] ku nisi punë në administratën osmane dhe i dhënë pas kulturës e gjuhës frënge nisi të përkthente "[[Të mjerët|Të Mjerët]]" e [[Victor Hugo|Hygoit]] në osmanisht.<ref name="Gawrych14">{{harvnb|Gawrych|2006|p=14.}}</ref> Për dy vite u caktua që të punonte në Tripoli ku redaktoi gazetën lokale ''Tarablus'' për t'u kthyer më pas sërish në Stamboll ku nisi të shkruante në gazetën ''Sabah''. Më 1877 sërish u caktua gjetkë, duke shërbyer në [[Rhodos|Rodos]] si sekretar i vilajetit. Më pas u caktua në Janinë, si sekretar i komisionit ushtarak. Pasi u kthye në Stamboll, u emërua kryeredaktor i gazetës ''Tercümân-i Șark''<ref name="PromitzerGruber">{{cite book|url=https://books.google.al/books?id=ichTBQAAQBAJ&pg=PA108&dq=Sami+Frasheri+Emine&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjNssa9uLrcAhWMJVAKHVP-CoAQ6AEINjAD#v=onepage&q=Sami%20Frasheri%20Emine&f=false|title=Southeast European Studies in a Globalizing World|last=Christian Promitzer, Siegfried Gruber, Harald Heppner|first=|publisher=LIT Verlag Münster|year=2014|isbn=9783643905956|location=London|pages=108|ref=harv}}</ref> Më 1877 sërish u caktua gjetkë, duke shërbyer në [[Rhodos|Rodos]]. Pasi u kthye në Stamboll,dhe nuk do të lëvizte më për pjesën e ngelur të jetës së tij. U shqua si një ndër intelektualët më në spikamë të kryeqytetit osman, duke drejtuar dhe redaktuar disa gazeta, duke shkruar mbi dymbëdhjetë libra në osmanisht si <nowiki>''</nowiki>Insan<nowiki>''</nowiki> (Njeriu), <nowiki>''</nowiki>Medeniyet-i Islamiye<nowiki>''</nowiki> (Qytetërimi islam) and <nowiki>''</nowiki>Kadınlar<nowiki>''</nowiki> (Gratë). Hartoi një fjalor frëngjisht-turqisht më 1882 dhe një tjetër turqisht-frëngjisht më 1884, një fjalor të gjuhës arabe më 1898, një fjalor në dy vëllime në osmanisht (1899-1901) së bashku me enciklopedinë gjashtëvëllimshme ''Kamus al Alam.''<ref name="Gawrych14">{{harvnb|Gawrych|2006|p=14.}}</ref> Duke shtuar këtu një pamflet për çështjen e alfabetit të gjuhës shqipe, një gramatikë dhe traktatin politik mbi çështjen shqiptare, të titulluar "''[[Shqipëria ç'ka qenë, ç'është e ç'do të bëhet]]''".<ref name="Gawrych15127">{{harvnb|Gawrych|2006|pp=15, 127.}}</ref>
 
=== Përfshirja në çështjen kombëtare shqiptare ===