'''Frang Bardhi '''([[Lat.|lat]]. ''Franciscus Blanchus'', [[Gjuha italiane|it]]. ''Francesco Bianchi''; [[Kallmeti i Madh|Kallmet]], [[1606]] - [[Roma|Romë]], [[1643]]) ka qenë prelat kishtar dhe shkrimtar shqiptar.<ref name=":1Pipa">{{cite web|last=Pipa|first=Arshi|year=1959|title=Communism and Albanian Writers|url=http://www.albanianhistory.net/texts20_3/AH1959.html|publisher=[[Robert Elsie]]|accessdate=2017-10-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.albanianhistory.net%2Ftexts20_3%2FAH1959.html&date=2012-01-10|archivedate=2012-02-10}}</ref><ref>{{cite book|last=Elsie|first=Robert|year=2005|title=Albanian Literature: A Short History|url=https://books.google.it/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&pg=PA24&lpg=PA24&dq=Frang+Bardhi&source=web&ots=lcUHiaXMB4&sig=US38H37yeZCqE1MWLwfQxWJ9nYo&hl=en&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q=Frang%20Bardhi&f=false|publisher=I.B.Tauris|isbn=9781845110314|accessdate=2017-10-14}}</ref> Shquhet ndër autorët e hershëm të letërsisë shqipe,<ref name="HierarchiaIV-Sape">{{cite book|url=https://archive.org/stream/hierarchiacathol04eubeuoft#page/304/mode/2up|last1=Gauchat|first1=Patritius (Patrice)|title=Hierarchia catholica medii et recentioris aevi|volume=Vol. IV|pages=305|date=1935|publisher=Libraria Regensbergiana|location=Münster|ISBN=}} ''(in Latin)''</ref> si hartuesi i të parit fjalor të [[Gjuha shqipe|shqipes]] (''[[Dictionarum latino-epiroticum]]''), botuar në Romë më 1635.<ref name=":0Bartl">{{Cite journal|last=Bartl|first=Peter|date=1974|title=Bardhi, Frang|url=https://www.biolex.ios-regensburg.de/BioLexViewview.php?ID=514|journal=Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas|volume=1|pages=136|via=}}</ref> Shërbeu si ipeshkëv i Sapës në vitet 1635-1644.<ref name="HierarchiaIV-Sape" />
== Biografia ==
Bardhi vinte prej një familjeje që i kishte dhënë klerikë e ipeshkvinj [[Kisha Katolike Romake|Kishës Katolike]] si dhe ushtarë për [[Republika e Venedikut|Republikën e Venedikut]]. Studjoi në Kolegjin e Loretos dhe në Propagandën Fide në Romë. Pasi u doktorua në teologji u emërua ipeshkëv i Sapës, pa qenë më parë famullitar<ref name=":0Bartl" /> në kohën e papatit të [[Papa Urbani VIII|Urbanit VIII]].<ref name="HierarchiaIV-Sape" /><ref name="CathHierFranBian">{{Cite web|last=Cheney|first=David M.|authorlink=|title=Bishop Francesco Bianchi|publisher=''[[Catholic-Hierarchy.org]]''|date=|url=http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bbnchif.html|accessdate=June 16, 2018}}</ref>
Më 1635 botoi në Romë fjalorin e parë të gjuhës shqipe, ''Dictionarum latino-epiroticum'' (Fjalor latinisht-epirotisht/shqip) me 5640 zëra. Në apendiksin e vet ka 113 proverba, shprehje dhe fjalë të urta, disa prej të cilave janë përkthyer prej gjuhëve të tjera në shqipe, por shumica e tyre janë vjelur nga folklori shqiptar.<ref name="Bihiku">{{cite book|pages=14, 15|last1=Bihiku|first1=Koço|title=A history of Albanian literature|location=Tirana|year=1980|publisher=[[8 Nëntori Publishing House]]|oclc=9133663}}</ref> Më 1636 iu botua në Venedik një biografi për Gjergj Kastriot Skënderbeun, me titullin ''[[Apologjia e Skënderbeut]]''. Vepra ishte një polemikë ndaj priftit katolik sllav Ivan Tomko Mrnavić që mëtonte se Kastrioti kishte prejardhje sllave.<ref name=":1Pipa" /><ref name="Demiraj2007">{{cite book|last=Bartl|first=Peter|editor=Bardhyl Demiraj|title=Pjetër Bogdani und die Anfänge des alb. Buchdrucks|url=https://books.google.com/books?id=qPtcT1oMeHAC&pg=PA273|accessdate=26 September 2012|series=Nach Vier hundert fünfzig Jahren|year=2007|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|language=German|isbn=9783447054683|page=273}}</ref>
Më 1636-37 vizitoi si misionar apostolik dioqezat shqiptaroveriore, ku në relacionet që i bënte Selisë Shenjte radhit të dhëna të shumta mbi historinë, gjeografinë dhe etnografinë e atyre viseve.<ref name=":0Bartl" />
== Vepra ==
Gjuhëtari [[Kolë Ashta]] thotë se ka 2544 fjalë si dhe numërorë, emra vendesh dhe një sasi fjalësh të urta e shprehjesh të mbledhura nga krahina të ndryshme të [[Shqipëria (kthjellim)|Shqipërisë]]. Kjo e bënë që Bardhi të jetë leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe folkloristi e etnografi i parë shqiptar i njohur deri më tani.<ref>''[[{{cite book|last=Shkurtaj|first=Gjovalin|last1=Hysa|first1=Enver|title=Gjuha Shqipe - Për të huaj dhe shqiptarët jashtë atdheut]]''|url=https://books.google.com/books?id=qPtcT1oMeHAC&pg=PA273|accessdate=26 ngaSeptember [[Gjovalin2012|series=Nach shkurtaj]]Vier dhehundert [[Enverfünfzig Hysa]], botues [[Jahren|year=2001|publisher=Toena]], [[Tiranë]] [[2001]] ISBN |isbn=99927-1-454-9}}</ref>
== Referencat ==
Rreshti 32:
== Lidhje të jashtme ==
* [http://www.albanianorthodox.com/tekste/albanologji/Bardhi_1635.pdffrang-bardhi/ Fjalor latinisht-epirotisht (PDF)] shqiptarortodoks - prill 2007
